← Vorige | Inhoudsopgave | Volgende →

De tamme rat: Soorten

Het geslacht der ratten kent vele soorten waarvan naast de bruine rat (Rattus norvegicus) de zwarte rat (Rattus rattus) in Europa de meest voorkomende is. De nauwste verwanten van de bruine rat zijn de Aziatische soorten Rattus pyctoris en Rattus nitidus.

De tamme rat evenwel omvat uitsluitend de Rattus norvegicus. Dankzij domesticatie zijn er vele kleurschakeringen van de bruine rat gefokt. Zo komen kleurtinten van wit over geel en bruin tot zwart voor. Bovendien wordt met de tamme rat ook gefokt op verschillende tekeningen in de vacht en op verschillen in haarstructuur (zoals o.a. gladharig, satijn en krullend). Ondanks deze variaties betreft het steeds de bruine rat-soort.

Variaties

Zoals reeds eerder gezegd is er maar één soort tamme rat, namelijk de Rattus Norvegicus (bruine rat). Maar er zijn vele variaties gefokt waarvan we hieronder een overzicht trachten te geven. Op wedstrijden wordt er onder andere geoordeeld over de zuiverheid van bepaalde kenmerken. Zo moet de kleur juist zitten, maar ook de tekening zo perfect mogelijk afgelijnd, de bouw moet aan een aantal standaards voldoen, het gedrag moet onberispelijk zijn, enzoverder.
Om een begrip te krijgen van de vele variaties, is een basiskennis van de genetica nodig. Je kan echter rechtstreeks naar de overzichtslijst met afbeeldingen gaan.
Klik hier om meteen de verschillende ratkleuren, rattekeningen en andere ratkenmerken te bekijken.

Genetica

Al de variaties in kleur, tekening en andere kenmerken worden veroorzaakt door verschillen in de genetica van ratjes. We zullen hier enkele basisprincipes uitleggen en een lijst aanleggen van de gekende genen van de tamme rat. Wil je meer info over genetica, ga dan naar het handboek Genetica.

Basisprincipes

Het erfelijk materiaal van de rat (en ook mens) zit opgeslagen in de chromosomen dat bestaat uit DNA. Dat erfelijk materiaal bepaalt o.a. hoe de rat eruit zal zien. Elk kenmerk dat tot uiting komt wordt bepaald door een stukje van het DNA dat we een gen noemen.
Een rat heeft voor elk kenmerk een setje van twee genen, één overgeërfd van de vaderrat en één overgeërfd van de moederrat. De vraag is nu: welk kenmerk zal bij de rat tot uiting komen? Het kenmerk van vader of het kenmerk van moeder?

Daarom moeten we een basisprincipe van de genetica kennen. Sommige genen zijn dominant, andere recessief en nog andere intermediair.

Dominant

Dominante genen zijn genen die overheersen en wanneer er slechts één zo'n gen aanwezig is, zal het tot uiting komen.

Recessief

Een recessief gen is een onderdanig gen. Het zal zich laten overheersen door andere genen. Het komt alleen tot expressie wanneer het individu twee van dergelijke genen heeft. Het individu moet dus zowel van vader als van moeder zo'n recessief gen overgeërfd hebben.

Intermediair

Intermediaire genen zijn genen die niet overheersen, maar zich ook niet laten overheersen. De kenmerken zullen gemixt worden. Bijvoorbeeld: een gele tulp kruisen met een rode tulp geeft tulpen met tweekleurige blaadjes (geel-rood).

Genen worden aangeduid met een letter of een lettercombinatie. Indien het om een dominant gen gaat, zal de aanduiding met hoofdletter gebeuren. Recessieve en intermediaire genen worden met kleine letters aangeduid.

Genotypes

Genotype staat voor de gen-code van een individu. Fenotype staat voor de uiterlijke kenmerken. Bij de betekenis zie je welk kenmerk de genen geven.
Vetgedrukte genen zijn wetenschappelijk benoemde genen.

Dominant gen	Betekenis	Gen-naam	Betekenis	Recessief gen
A	gebandeerd haar (wildkleur)	(Agouti)	afwezigheid van ticking	a
B	zwart pigment mogelijk	(Brown)	geen zwart pigment mogelijk	b
C	gepigmenteerd	(Colored)	afwezigheid van pigment (albino)	c
		(Himalayan)	hittegevoelig pigment (siamees)	c^(h)
Cu1	gekruld haar	(Curly)	gladharig	cu1
Cu2	gekruld haar	(Curly)	gladharig	cu2
D	niet-kleurverdunnend	(Dilution)	kleurverdunning (Amerikaans / Engels blauw)	d
Aus	Kleur op de buik	(Down Under)	Normale tekening	aus
Du	normale oorstand	(Dumbo)	dumbo oren	du
F	niet-geel (dit gen is waarschijnlijk uitgestorven)	(Fawn)	geel	f
Fa	niet-suikerziek	(Fatty)	suikerziek (diabetes)	fa
Fz	niet-donsharig	(Fuzzy)	haarverlies, donsharig	fz
H	afwezigheid van tekening (Effenkleurig)	(Hooded)	witte poten, buik en zijden (japanner)	h
Hm	modifier	(Hooded modifier)
		(Irish)	witte driehoek op de borst (ier)	h⁽ⁱ⁾
		(Robert)	spot op het voorhoofd, vervagende tekening (Essex / Baldie)	h^(R)
Hr	niet-haarloos	(Hair)	haarloos	hr
I		(Inhibitor)	(smoked)	i
K	niet-golvend haar	(Kinked)	golvend haar	k
M	niet-minkkleurig	(Mink)	minkkleurig	m
N	niet-kaal	(Nude)	naakt	n
Oe	beide oogkleuren identiek	(Odd eye)	twee verschillende oogkleuren	oe
P	niet-kleurverdunnend	(Pink eyed dilution)	Rode ogen en kleurverdunning	p
Pe	Pareling (Enkel zichtbaar in combinatie met mink-gen)	(Pearl)	zonder pareling	pe
R	niet-kleurverdunnend	(Ruby Eyed Dilution)	Robijnogen en kleurverdunning	r
Rb	niet-russisch blauw	(Russian Blue)	Russisch blauw-dilutie	rb
Re	sterk krulhaar	(Rexing)	gladharig	re
S	niet-silver	(Silvering)	verzilvering	s
Sdy	niet-zandkleurig	(Sandy)	zandkleurig	sdy
Sh	shaggy	(Shagging)		sh
Sl	zonder kleurspotting	(Spotting lethal)	kleurspotting	sl
Tal	staartloos	(Tail)	normale staartlengte	tal
Ws	kleurspotting	(White spotting)	zonder kleurspotting	ws
Wc	niet-golvend haar	(Waved coat)	golvend haar	wv

Fenotype

We geven hier een zo volledig mogelijk overzicht van alle mogelijke variëteiten bij de tamme rat (Fancy rat). Indien bij genotype een "_" staat, betekent het dat het niet uitmaakt of er hier een dominant of recessief gen als tweede gen aanwezig is. Beide mogelijkheden leiden tot hetzelfde kenmerk (hetzelfde fenotype).
Soms leiden verschillende genotypes tot een zelfde fenotype, bijvoorbeeld zwart of wit met rode ogen. Uiterlijk is er geen verschil, maar wanneer ze ingezet worden voor de fok, kunnen de nakomelingen andere kenmerken gaan vertonen.

Kleur

Genotype	Fenotype	Afbeelding
A_	Agouti wildkleur bruin elke haar heeft drie kleurschakeringen zwarte ogen lichter gekleurde buik
aa	Effen kleurig (zonder wildkleurschakering) effen zwart zwarte ogen
A_bb	Cinnamon (op chocoladebasis) gebandeerd bruin geen enkel zwart pigment in de vacht zwarte ogen	(Nog geen afbeelding)
aabb	Chocolate effen bruin zwarte ogen	(nog geen afbeelding)
cc	Albino (dus zonder pigment) volledig wit roze ogen
A_rbrb	Russisch blauw agouti gebandeerd grijs-blauwe kleur zwarte ogen
aarbrb	Russisch blauw (slate grey) effen donkerblauw zwarte ogen
A_dd	Amerikaans / Engels blauw agouti helder blauw met agouti-kleurschakering	(nog geen afbeelding)
aadd	Amerikaans blauw effen helder blauw met lichtere ondervacht zwarte ogen
aadd	Engels blauw effen helder blauw met donkere ondervacht zwarte ogen	(nog geen afbeelding)
aaddrbrb	Silver blue effen lichtblauw met lichte ondervacht zwarte ogen	(nog geen afbeelding)
A_ff A_rr	Agouti Fawn donker okergeel donkere robijnkleurige ogen, kan zwart lijken	(nog geen afbeelding)
aaff	Fawn effen geel met lichtere buik robijnrode ogen
A-rr	Argente Donker okergeel robijn ogen	(nog geen afbeelding)
aarr	Beige Effen beige robijn ogen	(nog geen afbeelding)
A_pp	Amber gebandeerd geel roze ogen	(nog geen afbeelding)
aapp	Champagne effen lichtgeel roze ogen	(nog geen afbeelding)
aamm	Mink zwarte ogen
aamm	Mock mink robijnrode ogen, kan ook zwart tonen	(nog geen afbeelding)
A_mm	Cinnamon (op minkbasis) gebandeerd bruin geen enkel zwart pigment in de vacht zwarte ogen	(nog geen afbeelding)
PePe	onmogelijke gencombinatie rittens sterven in de baarmoeder	(uiteraard geen afbeelding)
Pepe mm	Pearl	(nog geen afbeelding)

Tekening

Voor het domesticeren fokte men selectief op rustig gedrag, waardoor selectief ook de tekeningen in de vacht ontstonden. Dit ziet men ook bij andere gedomesticeerde dieren zoals de hond, kat, paard,...

Genotype	Fenotype	Afbeelding
	Melkmuiltje ongekleurde vlek op de kin	(nog geen afbeelding)
	Spot ongekleurde vlek op het voorhoofd
	Split ongekleurd vlak in het midden van het gezicht, zodat de kleurvlakken in het gezicht gescheiden worden meestal beginnend bovenaan de kop tussen de oren	(nog geen afbeelding)
sl sl Ws _ andere	Bles ongekleurd vlak aan de neus onderaan bredere ongekleurde zone
H h⁽ⁱ⁾	Ier ongekleurde borstvlek	(nog geen afbeelding)
H h	Berken ongekleurde buik
	Variberk ongekleurde buik tot halfweg de flanken lijkt op husky-tekening, maar schimmelt niet	(nog geen tekening)
	Down under ongekleurde flanken maar met gekleurde buik	(nog geen afbeelding)
	Patched enkel een gekleurde vlek op de kop rest van het lijf ongekleurd	(nog geen afbeelding)
	Masked gekleurd gezicht tot voorbij de ogen (oren niet meer gekleurd)	(nog geen afbeelding)
h h⁽ⁿ⁾	Capped gekleurd gezicht tot voorbij de oren, steeds met spot of bles
h' h'	Bareback gekleurde kop tot over de schouders
h h	Japanner (hooded) gekleurde kop tot aan de schouders en gekleurde ruglijn tot aan de staart
	Bont (variegated) gekleurde kop met spot of bles gevlekt over het hele lichaam (behalve de buik)
	Dalmatiër niet gekleurde kop gelijkmatig gevlekt over kop, rug en flanken	(nog geen afbeelding)
H H	Effen (self) lichaam volledig gekleurd	(nog geen afbeelding)
c c^(h)	Himalayan witte rat met lichtgekleurde neustip, gekleurde oren, gekleurde voetjes
c^(h) c^(h)	Siamees wit-beige met gekleurde neustip, gekleurde oren, gekleurde voetjes
	Husky gekleurde rug en flanken (van vlak voor de oren) waarbij de verkleuring lichter wordt met de tijd (=schimmelen) Buik, pootjes en gezicht zijn niet gekleurd	(nog geen tekening)
H h	Banded husky gekleurde rug vorm van husky-tekening met enkel kleur op de rug, wordt ook lichter met de tijd

Bijzondere kenmerken

Genotype	Fenotype	Afbeelding
	Odd eye ogen hebben twee verschillende kleuren (bv. één zwart oog, één robijnrood)	(nog geen afbeelding)
dudu	Dumbo laag afstaande oren brede kop
TalTal	Staartloos (minx) staart ontbreekt van aan de basis	(nog geen afbeelding)
Taltal	Kortstaart staart is beduidend korter dan normaal	(nog geen afbeelding)
fafa	Rat met diabetes zeer groot en dik diabetes (suikerziek)
nn	Naakt volledig naakt
hrhr	Haarloos volledig naakt	(nog geen afbeelding)
fzfz	Fuzz lichte dons tot haarloos	(nog geen afbeelding)
kk	Kinked gewafelde haarstructuur	(nog geen afbeelding)
wvwv	Waved gegolfde haarstructuur	(nog geen afbeelding)
Sh_	Shaggy lang golvend haar	(nog geen afbeelding)
Re_	Rex krulhaar snorharen krullen ook	(nog geen afbeelding)