Regels die je automatisch toepast en vanzelfsprekend vindt.
Wetsregels
Regels die in wetten zijn vastgelegd.
Bindingen
Omdat we in de samenleving (en in de wereld) afhankelijk van elkaar zijn hebben we bindingen met elkaar.
Economische bindingen
Voor vrijwel alle producten die je nodig hebt om in je onderhoud te voorzien heb je economische bindingen.
Relaties met anderen op basis van goederen en producten
(Bijna) alles wat je nodig hebt wordt door anderen gemaakt
Kennisbindingen
Kennisbindingen hebben te maken met mensen die jou iets leren.
Relaties op basis van wat we elkaar leren.
Gevoelsbindingen
Met onze geliefden, vrienden en familieleden zijn we emotioneel verbonden.
Relaties op basis van emoties.
Politieke bindingen
Politieke bindingen gaan over de afhankelijkheid van de overheid.
Relaties met instellingen en bestuurslagen in Nederland.
Sociale cohesie
De mate waarin mensen met elkaar verbonden zijn en zich met elkaar verbonden voelen (zie ook bindingen).
De 'lijm' van de samenleving
Wij-gevoel
Wanneer een groep zich sterk met elkaar verbonden voelt.
Een groep waarin mensen zich sterk met elkaar verbonden voelen
Zij-groep
Groep die als ‘tegenstanders’ van de ‘wij-groep’ wordt gezien.
De tegenstander; een groep met heel andere kenmerken en gewoonten
Polarisatie
Mensen en bevolkingsgroepen staan scherp tegenover elkaar doordat de tegenstellingen de nadruk krijgen.
Groepen komen scherp tegenover elkaar te staan omdat verschillen worden benadrukt
Waarden
Principes die mensen belangrijk vinden en willen nastreven.
Een principe wat je belangrijk vindt in het leven.
Normen
Regels over hoe jij en anderen zich moeten gedragen.
Afspraken op basis van bepaalde waarden.
Belang
Het voordeel dat je ergens bij hebt.
Iets wat iemand veel voordeel kan opleveren.
Belangentegenstelling
Als het belang van de één botst met het belang van een ander.
Macht
de mogelijkheid om het gedrag van anderen te beïnvloeden
het vermogen van personen of groepen om andere personen, groepen of zaken de wil op te leggen, eventueel tegen de wensen of belangen van die anderen in
Machtsmiddelen
Manieren waarop je het gedrag van anderen kunt beïnvloeden.
Alles waarmee je besluitvorming in een bepaalde richting kunt afdwingen zoals kennis, geld, geweld, charisma, bevoegdheden en overtuigingskracht
Maatschappelijk probleem
veel mensen hebben er mee te maken, er zijn verschillende meningen over de oorzaak en de oplossing, er is veel media-aandacht en de politiek is er bij betrokken
Dilemma
een lastige keuze tussen twee dingen die allebei voordelen of juist nadelen hebben
Feit
iets wat echt gebeurd is en wat je dus kunt bewijzen
een gebeurtenis of omstandigheid die werkelijk gebeurd is
Selectieve waarneming
Van alles wat er op de wereld te zien, horen, ruiken, voelen en proeven is, nemen we maar een klein deel bewust waar.
Alleen datgene wordt waargenomen wat het eigen standpunt of oordeel bevestigt.
Vooroordeel
oordeel over iets of iemand zonder dat je de feiten kent
een mening laten berusten op een gebrek aan kennis, vaak gepaard met afkeer, een vooropgezette mening
Argument
uitleggen waarom jouw mening goed is
duidelijk maken waarom je iets vind; een bepaalde mening hebt
een aangevoerd feit in een discussie om een zienswijze te ondersteunen
Compromis
Overeenkomst waarbij alle partijen iets toegeven: een compromis sluiten, aangaan
mensen zijn over de hele wereld steeds meer met elkaar verbonden
het openstellen van grenzen tussen landen waardoor goederen en diensten zich gemakkelijker kunnen verplaatsen
Soevereiniteit
Staten zijn soeverein als zij onhafhakelijk van andere landen beslissingen kunnen nemen.
De vrijheid van een land om onafhankelijk over zijn wetten (gedragingen) te kunnen beslissen.
Wereldburgerschap
de nieuwsgierigheid naar andere landen en betrokkenheid met de mensen daar
als iemand een gevoel van verbondenheid met de mensheid in het algemeen ervaart
Problemen zonder grenzen (grensoverschrijdende problematiek)
emigratie (vluchtelingen)
xenofobie (angst voor vreemdelingen)
CO2-uitstoot (opwarming van de aarde)
armoede
ontbreken van vrijheden en rechten
Boycot
we kopen geen producten die uit een bepaald land komen
het verbreken van (handels)relaties met een land, een bedrijf of een individu
Dictatuur (alleenheerschappij)
een land waar één man of één politieke partij de macht heeft
een regeringsvorm waarin alle macht (het machtsmonopolie) doorgaans bij één persoon (een dictator) of bij een kleine groep mensen berust
Censuur
bepaalde informatie wordt expres weggelaten of veranderd
het gebruiken van de macht van de staat, een andere controlerende macht, een bepaalde groepering, of van bepaalde individuen, om informatie achter te houden of de expressie aan banden te leggen
Verenigde Naties (VN)
zorgen voor vrede en veiligheid
vormen een internationale organisatie die in 1945 werd opgericht door 51 landen
een intergouvernementele organisatie die samenwerkt op het gebied van het internationale recht, mondiale veiligheid, behoud van mensenrechten, ontwikkeling van de wereldeconomie en het onderzoek naar maatschappelijke en culturele ontwikkelingen
NAVO
Noord-Atlantische Verdragsorganisatie.
Verdragsorganisatie waarbij de Verenigde Staten en tal van West-Europese, later ook Oost-Europese staten, aangesloten zijn die zich verplichten elkaar in tijden van oorlog militair te steunen en te verdedigen.
Europese Unie (EU)
het belangrijkste samenwerkingsverband van Europese lidstaten
een uit 28 Europese landen bestaand statenverband
wordt iedere vijf jaar gekozen door inwoners van de unie
Europese Commissie
het uitvoerende orgaan van de Europese Unie
het dagelijks bestuur van de EU dat wetten en maatregelen bedenkt en zorgt dat ze worden uitgevoerd
verantwoordelijk voor het indienen van wetsvoorstellen, het beheren van de EU-begroting, het handhaven van het EU-recht (in samenwerking met het Hof van Justitie), en het vertegenwoordigen van de EU op internationaal niveau
Raad van Ministers (Raad van de Europese Unie)
een instelling van de Europese Unie
keuren wetsvoorstellen goed van de Europese Commissie
oefent samen met het Europees Parlement de wetgevingstaak en de begrotingstaak uit en heeft daarnaast bepaalde beleidsbepalende en coördinerende taken
Europese Raad
een instelling van de Europese Unie
de regeringsleiders of gekozen staatshoofden van de 28 lidstaten van de Europese Unie
geeft de nodige impulsen voor de ontwikkeling van de Unie en bepaalt de algemene politieke beleidslijnen en prioriteiten
Europees parlement
rechtstreeks verkozen volksvertegenwoordiging van de Europese Unie
stemt over wetsvoorstellen en controleert de Europese Commissie
samen met de Raad van de Europese Unie en de Europese Commissie heeft het een wetgevende taak binnen de Europese Unie
Iemand die de boodschap geeft. Bijvoorbeeld diegene die aan het woord is of die schrijft.
Ontvanger
Iemand die de boodschap ontvangt. Bijvoorbeeld een luisteraar of lezer.
Non-verbale communicatie
je geeft gevoelens en gedachten door met gebaren, houding en uitstraling
Tweezijdige communicatie
je ben tegelijk zender en ontvanger
Massacommunicatie
er zijn soms miljoenen kijkers en luisteraars
waarbij grote groepen mensen worden bereikt
Populaire kranten
zijn meer voor het sensationele nieuws
bijvoorbeeld de Telegraaf en het AD
Kwaliteitskranten
zijn serieuzere kranten
bijvoorbeeld de Volkskrant en NRC
Doelgroep
een specifieke groep mensen die een organisatie of instelling wil bereiken met een bepaald aanbod
bijvoorbeeld jongeren
Commerciële omroep
bedrijven die vooral als doel hebben om geld te verdienen met hun uitzendingen
een omroep waar de radio- of televisie-uitzendingen worden verzorgd door bedrijven met commerciële doeleinden
Publieke omroep
omroepen van de overheid
een organisatie die door de overheid in het leven is geroepen om informatie uit te zenden via een communicatiemiddel naar een breed publiek
Pluriformiteit (in de media)
er zijn voor alle doelgroepen in Nederland voldoende kranten, tv-zenders en andere media aanwezig
Persbureaus
bedrijven waar journalisten nieuws uit binnen- en buitenland verzamelen
een organisatie die dagbladen, radio- en televisiezenders en andere media (meestal) dagelijks van nationaal en internationaal nieuws voorziet
grote persbureaus werken internationaal, hieronder vallen Agence France Presse (AFP) en de Associated Press (AP) en Reuters
Beeldvorming
je vormt je steeds een beeld van iets, iemand of een situatie
het ontstaansproces van een beeld (in de media) over een persoon, organisatie of zaak, dat niet noodzakelijkerwijs met de werkelijkheid of de feiten hoeft overeen te komen
Maatschappelijke functie (van de media)
informatieve functie
controle- of waakhond functie
socialiserende functie
Persvrijheid
journalisten hebben de vrijheid om ongehinderd berichten te kunnen publiceren
de vrijheid van drukpers, het grondrecht om gevoelens en gedachten openbaar of kenbaar te maken
een democratische samenleving kan alleen goed functioneren als de persvrijheid – als een van de voornaamste voorwaarden – goed geregeld is
In Nederland is de persvrijheid vastgelegd in artikel 7 van de Nederlandse Grondwet
Manipulatie
feiten met opzet worden weggelaten of veranderd
er wordt aan de ontvanger van de boodschap onbewust (namaak-)informatie verstrekt
Mediawet
hoeveel reclame commerciële en publieke omroepen mogen uitzenden
regelt de toelating tot het omroepbestel en stelt eisen aan de publieke omroepen onder andere om te zorgen voor mediapluriformiteit
Mediawijsheid
dat je verstandig gebruikmaakt van media
Privacy
het recht op een privéleven
een afweerrecht dat de persoonlijke levenssfeer beschermt
Persoonsgegevens
iemands naam, adres en woonplaats
ook telefoonnummers en postcodes met huisnummers zijn persoonsgegevens
gevoelige gegevens als iemands ras, godsdienst of gezondheid worden bijzondere persoonsgegevens genoemd
Online profilering
bedrijven verzamelen met behulp van cookies gegevens over jou en maken daar een digitaal profiel mee
geautomatiseerde verwerking van (persoons)gegevens met als doel een individu te evalueren, te classificeren of een beslissing over die persoon te nemen, dit door persoonsgegevens te vergelijken en samen te brengen
het aanbrengen van wenselijk geachte veranderingen in de omgeving door menselijke activiteit
kan zowel lichamelijk als geestelijk zijn
Arbowet
hierin staat precies hoe werkgevers moeten zorgen voor gezonde en veilige werkplekken
een Nederlandse wet die regels bevat voor werkgevers en werknemers om de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van werknemers en zelfstandig ondernemers te bevorderen
Minimumloon
het loon dat je minimaal moet ontvangen als je werkt
het laagste bedrag dat een werkgever wettelijk verplicht is aan een werknemer als loon te betalen
Sollicitatieplicht
je moet blijven zoeken naar een baan wanneer je een uitkering ontvangt
aan een sociale uitkering kan een sollicitatieplicht verbonden zijn
Open sollicitatie
je vraagt bij een bedrijf of er werk is
de sollicitant reageert niet op een advertentie van een bedrijf dat een vacature heeft, maar benadert hij/zij een bedrijf
Netwerken
je vertelt je vrienden en kennissen dat je werk zoekt
contacten leggen waar je je voordeel mee kunt doen
Cv (curriculum vitae)
een lijstje met je persoonlijke gegevens, opleiding en werkervaring
lijst met relevante opleidingen en werkervaring
het curriculum vitae hoort bij een sollicitatiebrief
Arbeidscontract (arbeidsovereenkomst)
een afspraak tussen werkgever en werknemer, die we arbeidsvoorwaarden noemen
schriftelijke overeenkomst waarbij de werknemer zich verbindt om in dienst van de werkgever tegen bepaald loon gedurende een zekere tijd arbeid te verrichten
Zwartwerken
werken zonder belasting te betalen (je hebt dan ook geen rechten)
betaald werk verrichten zonder daar belasting of sociale premie over te betalen
Cao (collectieve arbeidsovereenkomst)
afspraken binnen tussen werkgevers- en werknemersorganisaties binnen een bepaalde bedrijfstak
afspraken gemaakt tussen werkgevers en vakbonden over beloning en werkomstandigheden voor alle werknemers in een bedrijf of bedrijfstak gedurende een bepaalde periode
Maatschappelijke positie
de plaats die iemand heeft op de maatschappelijke ladder
je kennis of vaardigheden, macht of verantwoordelijkheid en je inkomen
de plaats of rang in de samenleving: dit hangt samen met je opleiding, beroep, inkomen en afkomst
Maatschappelijke ladder
maatschappelijke posities in de samenleving van laag naar hoog
indeling van mensen hun maatschappelijke positie, bepaald door macht, status en inkomen
bovenaan de maatschappelijke ladder staan beroepen als artsen, advocaten en directeuren, terwijl meer onderaan de maatschappelijke ladder beroepen staan als vakkenvullers, schoonmakers en vuilnismannen
(Sociale) status
de waardering die mensen geven aan je beroep
aanzien in de maatschappij
het aanzien, de eer, het prestige dat iemand verwerft en met zich meedraagt in de sociale groep of samenleving waarin die persoon zich begeeft
Sociale ongelijkheid
macht, kennis en geld zijn niet gelijk over alle mensen verdeeld
grote en ongewenste verschillen in welvaart en ontwikkelingskansen tussen de verschillende groepen (klassen) van de bevolking
Sociale mobiliteit
je kunt klimmen op de maatschappelijke ladder
veranderingen in sociale status van individuen of groepen
de mogelijkheid een andere maatschappelijke positie in te nemen
Vakbond
een organisatie die opkomt voor de belangen van werknemers
een organisatie van werknemers van één of meer bedrijfstakken of beroepsgroepen
Staking
wordt georganiseerd wanneer praten met de werkgever niet lukt
het neerleggen van de werkzaamheden, meest uit protest of om verbeteringen af te dwingen
het tijdelijk stoppen met het leveren van arbeid om een sociaal-politiek doel te bewerkstelligen
Ontslag op staande voet
je moet onmiddellijk het bedrijf verlaten en hebt geen recht op een uitkering
een opzegging wegens een dringende reden waardoor de arbeidsovereenkomst direct eindig
Positieve discriminatie
werkgevers mogen voorrang geven aan vrouwen, allochtonen of ouderen
het opzettelijk bevoordelen van bepaalde bevolkingsgroepen bij de toelating tot opleidingen of arbeidsplaatsen, wanneer er sprake is van gelijke geschiktheid
Kinderopvangtoeslag
een tegemoetkoming in de kosten van de kinderopvang, bedoeld zodat meer vrouwen gaan werken
Ouderschapsverlof
het recht op een vrije dag in de week om voor een jong kind te zorgen
al of niet betaalde periode die een werknemer niet hoeft te werken als hij of zij een kind heeft gekregen
Verzorgingsstaat
de overheid helpt de burgers als dat nodig is
een overheid die zorgt voor een minimaal welvaarts- en welzijnspeil voor alle inwoners
een sociaal systeem waarin de staat primaire verantwoordelijkheid draagt voor het welzijn van zijn burgers, zoals in kwesties van gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid en sociale zekerheid
Vergrijzing
Het aandeel van de ouderen in de bevolking neemt toe.
Vergrijzing is een term voor het steeds ouder worden van een bevolking. Het gaat om het aandeel ouderen in de bevolking dat stijgt, waardoor ook de gemiddelde leeftijd in dat land stijgt.
Ontgroening
Ontgroening is het afnemen van het aandeel jongeren in de bevolking.
Demografische ontwikkeling waarbij het aandeel van jonge mensen in de totale bevolkingsopbouw afneemt.
