Maatschappijleer/Maatschappijleer 5 vwo/Rechtsstaat I

Rechtsstaat I

Wat is een rechtsstaat?

Een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid.

Frederick Dielman (1847-1935) ontwierp dit mozaïek voor de Bibliotheek van Congres Verenigde Staten dat de Wet vertegenwoordigt, en werd daarna in Venetië, Italië, vervaardigd.

---

EEN SOCIALE RECHTSSTAAT

In Nederland is relatief veel sociale vrede en sociale cohesie. Mensen durven ...

• met elkaar in contact te treden;
• sociale bindingen aan te gaan;
• politieke en maatschappelijke verenigingen op te richten.

Hoe worden geschillen (onderlinge problemen) opgelost in een rechtsstaat?

Scheidsrechter Markus Hameter

---

DE SCHEIDSRECHTER

Non-interventie in elkaars eigendommen is de eerste stap naar vrede. De staat heeft daarom:

• de taak om de veiligheid van de burgers te garanderen;
• de taak om de eigendommen van burgers te beschermen;
• het monopolie op geweld.

Hoe kunnen we de staat vertrouwen? Of: hoe zorgen we dat de staat niet teveel macht krijgt?

Een dienstmeid achter een strijkplank, ca. 1908

---

MEESTER EN KNECHT TEGELIJK

De burgers bepalen (van onderaf) de macht van de staat.

• Grondrechten: vrijheid en gelijkheid
• Soevereiniteits- en democratiebeginsel: vredesakkoord (sociaal contract);
• Legaliteitsbeginsel
• Trias politica

[Leraren vragen smeergeld - NRC 2012]

Waarom kun je zeggen dat de staat meester en knecht tegelijk is?

Leviathan door Thomas Hobbes

---

IS DE MENS TE VERTROUWEN?

Thomas Hobbes versus Immanuel Kant ...

[Column van Rob Wijnberg: Hobbes vs Kant - 12.40]

Neem een standpunt in ten aanzien van de visie van Hobbes. Bedenk hierbij een overtuigend argument.

---

"En weliswaar werd er een parlementair stelsel ingevoerd in de vorm van de Staten-Generaal, maar daarin kreeg vooral de adel zitting. Van grondrechten voor de burgers was nauwelijks sprake, behalve dan vrijheid van godsdienst.

Over welk moment in de Nederlandse geschiedenis van de Grondwet gaat bovenstaand fragment?

a. De Staatsregeling van de Bataafse Republiek in 1798.

b. De constitutionele monarchie in 1814.*

c. De Grondwet van 1848.

d. De invoering van het mannenkiesrecht in 1917.

Wat houdt het censuskiesrecht in?

a. Dat je iemand toestemming mag geven om voor je te stemmen.

b. Dat je alleen in de openbaarheid mag stemmen.

c. Dat iedereen boven de 23 jaar mag stemmen.

d. Dat je alleen onder bepaalde voorwaarden mag stemmen.*

Welke van de onderstaande rechten zijn allemaal sociale grondrechten?

a. Werkgelegenheid, volksgezondheid en onderwijs.*

b. Vrijheid van godsdienst, sociale zekerheid en bescherming van de positie van medewerkers.

c. Sociale woningbouw, gelijke behandeling en persoonlijke vrijheid.

d. Recht op privacy, onaantastbaarheid van het lichaam en recht om verenigingen op te richten.

[[File:|thumb|upright=1.5|alt=.|.]]