Maatschappijleer/Parlementaire democratie/Drie blokuren politiek: hoe vrij zijn we eigenlijk?/Lesplannen

De lessen

In de lessen hieronder wordt de Nederlandse politiek, politieke stromingen en politieke partijen vanuit een vrijheidsperspectief te behandeld. Met behulp van dit kader wordt gekeken naar de principes van de democratie, het politieke bestel en de mogelijke alternatieven.

NB. sommige video's hebben reclames vooraf (npo). Het is raadzaam om de video van te voren klaar te zetten. Zie lijst met benodigdheden.

Beginsituatie leerlingen

De leerlingen:

doen mee en zijn gewend om van het (digi)bord te werken en aantekeningen te maken;
zijn bekend met shool- en klassenregels;
zijn bekend met de basisbegrippen uit de maatschappijleer;
hebben de eerste twee hoofdstukken uit Thema’s Maatschappijleer vmbo kgt al gehad;
kunnen op een paar na redelijk zelfstandig lezen in het lesboek en de hoofdzaken opschrijven;
hebben behoefte aan afgebakende vragen in de interactie;
hebben behoefte aan duidelijke opdrachten met visuele ondersteuning;
zijn gewend aan (samen)werkvormen

Les 1 - De Nederlandse politiek

Waar bemoeien politici zich mee?

Vakkennis en -vaardigheden	Algemene vaardigheden
Aan het einde van de les kunnen de leerlingen: voorbeelden geven van algemene belangen; uitleggen wat het begrip democratie inhoudt en kenmerken van een parlementaire democratie noemen; uitleggen wat het begrip autocratie inhoudt en kenmerken van een autocratie noemen; vrijheden/rechten van de Nederlandse burgers benoemen en beschrijven; een beargumenteerde mening geven over de mate van vrijheid van de Nederlandse burger.	Tijdens de les werken de leerlingen aan: cognitieve vaardigheden: structureren en schematiseren sociale vaardigheden: samenwerken, luisteren, vragen stellen
Maatschappijleer begrippen	Specifieke maatschappijleer vaardigheden
algemeen belang, ambtenaren, overheid, openbare orde, infrastructuur, welvaart en welzijn, democratie, grondrechten, media, autocratie (dictatuur), oppositiepartijen, verkiezingsfraude	beargumenteren, onderzoeken en onderscheiden, waarden benoemen en vergelijken, conflicten beschrijven

Benodigdheden

PC met beamer opstelling & whiteboard/-stiften of digiboard.
Geen lesmethode nodig, eventueel de docentenportal van Essener (Thema’s Maatschappijleer vmbo kgt).
Eventueel lijntjes papier voor de leerlingen.
Door het hart van China, afl. 2 (vanaf 27 min.) voor les 1
Opmerkelijke verkiezingsposters, voor les 2
Nederlandse Grondwet (les 2 en 3)
Website om snel namen te loten (voor pitch), bijv.: namenloten.nl
Schrijfplan voor de slotopdracht: betoog over macht, geprint voor elke leerling.

Eventueel printen voor activerende werkvormen:

Procedure-doelen

Afgesproken (school)regels: leerling heeft (schrijf)materiaal bij zich, niet eten en alleen water drinken, telefoon helemaal stil en in de tas, tassen op de grond, jas aan de kapstok, pet in de tas, respectvolle omgang, een persoon tegelijk naar het toilet, lokaal netjes houden.
Welkom heten en presenties opnemen, lesagenda bespreken, lokaal in bus-opstelling achterlaten.
Les eindigt met een korte vooruitblik.

Lesplan 1: de Nederlandse politiek

Waar bemoeien politici zich mee?

min	onderdeel	leerlingen	leerkracht	werkvorm & materialen
0	entree	gaan zitten pakken spullen voor zich	ontvangen, begroeten	dia: aandachtsrichter en inleiding
5	Leviathan: de staat als noodzakelijk kwaad	kijken, volgen, meedenken, vragen stellen	kort vertellen over Hobbes en zijn visie op de staat	idem
10	verkenning: wat is er nodig voor vrijheid?	voorstellen, herinneren, reflecteren, schrijven	opdracht uitleggen, voorbeelden geven, ingaan op vragen	dia: voorwaarden vrijheid
20	belangen: video-opdracht	gericht kijken, aantekeningen maken, opdracht maken	opdracht uitleggen, voorbeelden geven, ingaan op vragen	dia: video-opdracht
30	democratie: de meerderheid bepaalt?	maken aantekeningen, stellen vragen, geven visie op vraagstelling, beargumenteren	vertellen over voorwaarden voor democratie, vragen stellen	dia: voorwaarden democratie
40	werkvorm: parlementaire democratie	samenwerken, analyseren, uitleggen	opdracht uitleggen, voorbeelden geven, ingaan op vragen	dia: werkvorm PD
60	autocratie	luisteren, meedenken, meepraten, vragen stellen	vragen stellen, voorbeelden geven, gesprek gaande houden	dia: leider van Nederland
70	kenmerken autocratie	luisteren, meedenken, meepraten, vragen stellen	voorbeelden geven, bevragen, doorvragen	dia: kenmerken autocratie
85	evaluatie (werkvorm)	schrijven, mening geven, beargumenteren	opdracht uitleggen, bevragen, ingaan op vragen, rondlopen, mensen aanwijzen om voor te lezen, gesprek leiden	dia: evaluatie les 1
95	afsluiting	spullen inpakken, werkplek netjes achter laten	vooruitblik geven (in een zin), lokaal netjes achter laten

Les 2 - Politieke stromingen

Welke soorten vrijheid kennen we?

Vakkennis en -vaardigheden	Algemene vaardigheden
Aan het einde van de les kunnen de leerlingen: beschrijven over welk soort ideeën een ideologie gaat; de drie politieke hoofdstromen noemen; het verschil uitleggen tussen links en rechts en tussen progressief en conservatief; standpunten over vrijheid van drie hoofdstromingen verwoorden; het eigen perspectief op vrijheid beschrijven en beargumenteren.	Tijdens de les werken de leerlingen aan: cognitieve vaardigheden: structureren en schematiseren sociale vaardigheden: samenwerken, luisteren, vragen stellen
Maatschappijleer begrippen	Specifieke maatschappijleer vaardigheden
ideologie, waarden en normen, verdeling van welvaart, machtsverdeling, progressief (vooruitstrevend), conservatief (behoudend), reactionair (terug naar vroeger), links (gelijkwaardigheid), rechts (eigen verantwoordelijkheid), liberalisme, socialisme, confessionalisme	beargumenteren, onderzoeken en onderscheiden, waarden benoemen en vergelijken, conflicten beschrijven

Benodigdheden
Zie boven.

Procedure-doelen
Zie boven.

Lesplan 2: politieke stromingen

min	onderdeel	leerlingen	leerkracht	werkvorm & materialen
0	entree	gaan zitten pakken spullen voor zich	verwelkomen, begroeten, absenties registreren	dia: aandachtsrichter
5	inleiding: ideologie als utopie	luisteren, volgen, opdracht maken	vertellen over ideologie, voorbeelden geven, opdracht uitleggen, op vragen ingaan	dia: ideologie als utopie
20	kenmerken ideologie	luisteren, volgen, aantekeningen maken	vertellen over ideologie (waarden, normen, rol overheid, idealen Franse Revolutie), voorbeelden geven, op vragen ingaan	dia: kenmerken van een ideologie
30	links en rechts	beredeneren (welke waarden en vrijheden passen bij links en/of rechts)	uitleggen, voorbeelden geven, bevragen, gesprek gaande houden	dia: links en rechts
40	progressief en conservatief	standpunten beargumenteren (progressief en/of conservatief)	voorbeeld geven van een uitgesproken progressief en conservatief standpunt, vervolgens standpunten bespreken	dia: progressief en conservatief
50	stromingen in de politiek	de vier vrijheden aan de politieke stromingen toekennen, beargumenteren	vertellen over de vier vrijheden van Roosevelt, toelichten, bevragen	dia: stromingen in de politiek
60	werkvorm: verschillende soorten vrijheid	volgen, vragen stellen, opdracht uitvoeren, analyseren, standpunt innemen, beargumenteren, samenwerken	dilemma bespreken (discriminatieverbod vs vrijheid meningsuiting) binnen context vrij-van/vrij-tot, opdracht uitleggen, ingaan op vragen, twee-/drietallen maken	dia: vormen van vrijheid
75	werkvorm bespreken	reflecteren, luisteren, reageren, discussiëren, beargumenteren	leerlingen laten spreken, vragen stellen, ingaan op vragen	idem
85	evaluatie	reflecteren, schrijven/formuleren, pitchen	opdracht uitleggen, namen invoeren (onlinenaamloten), tijd bewaken	dia: evaluatie les 2
95	afsluiting	spullen inpakken, werkplek netjes achter laten	vooruitblik geven (in een zin), lokaal netjes achter laten

Les 3 - Politieke partijen

Wie hebben in Nederland de macht?

Vakkennis en -vaardigheden	Algemene vaardigheden
Aan het einde van de les kunnen de leerlingen: uitleggen wat de rol van politieke partijen is; het verschil tussen politieke partijen, belangengroepen en actiegroepen beschrijven; standpunten van VVD, PvdA en CDA noemen; benoemen, beschrijven en beargumenteren wie er in Nederland veel macht hebben; een beargumenteerde mening geven over wie de uiteindelijke macht hebben in Nederland.	Tijdens de les werken de leerlingen aan: cognitieve vaardigheden: structureren en schematiseren sociale vaardigheden: samenwerken, luisteren, vragen stellen
Maatschappijleer begrippen	Specifieke maatschappijleer vaardigheden
politieke partij, actiegroepen, belangenorganisaties, ideologie, one-issuepartijen, protestpartijen, populistische partijen, PvdA Partij van de Arbeid, CDA Christen Democratisch Appèl , VVD Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, solidariteit, uitkeringen, referendum, progressief, conservatief, links, rechts	beargumenteren, onderzoeken en onderscheiden, waarden benoemen en vergelijken, conflicten beschrijven

Benodigdheden
Zie boven.

Procedure-doelen
Zie boven.

Lesplan 3: politieke partijen

min	onderdeel	leerlingen	leerkracht	werkvorm & materialen
0	entree	binnen komen, plaatsnemen en spullen pakken	verwelkomen, absenties opnemen	dia: aandachtsrichter
5	inleiding: politiek partijen	luisteren, volgen/meedenken, aantekeningen maken, vragen stellen	vertellen, voorbeelden geven, ingaan op vragen	dia: de eerste politieke partijen
15	werkvorm: groepen in de samenleving	samenwerken, benoemen, beschrijven, analyseren, ordenen	opdracht uitleggen, voorbeelden geven, ingaan op vragen, twee-/drietallen maken	dia: groepen in de samenleving
25	nabespreken: actie- en belangengroepen	meedenken, vragen stellen	nabespreken, verschil uitleggen, voorbeelden geven	dia: actie- en belangengroepen
30	werkvorm: politieke partijen	samenwerken, benoemen, beschrijven, analyseren, ordenen, sorteren	opdracht uitleggen, voorbeelden geven, ingaan op vragen	dia: politieke partijen
40	werkvorm: politieke partijen (standpunten VVD, PvdA & CDA)	samenwerken, benoemen, beschrijven, analyseren, ordenen	opdracht uitleggen, naderhand de belangrijkste standpunten van de VVD, PvdA en CDA bespreken	dia: VVD, PvdA & CDA
45	nabespreken: stromingen en politieke partijen	meedenken, vragen stellen	nabespreken, uitleggen, voorbeelden geven	dia: politieke partijen
50	wat doen politieke partijen?	meedenken, analyseren, vragen stellen, aantekeningen maken	verschillende functies bespreken, wie doet wat?, wat doen burgers zelf?	dia: wat doen politieke partijen?
60	zelf doen of uit handen geven?	vragen uitwerken, dilemma beschouwen: hoe wordt het (goed) gedaan?	opdracht toelichten (collectieve actie probleem), vragen behandelen, rondlopen	dia: zelf doen of uit handen geven?
70	evaluatie: kort betoog over macht in Nederland (taalsteun)	een kort betoog schrijven aan de hand van een schrijfplan	opdracht uitleggen, checklisten toelichten, vragen beantwoorden, tijd bewaken	dia: betoog schrijven
85	evaluatie: lezen en beoordelen andermans betoog	doorgeven naar rechts, betoog lezen en beoordelen aan de hand van checklist	opdracht uitleggen, vragen beantwoorden, tijd bewaken	dia: idem
95	afsluiting van de serie	kort reageren op de vragen in de terugblik, spullen inpakken, werkplek netjes achter laten	gericht vragen stellen a.d.h.v. dia, lokaal netjes achter laten	dia: terugblik