Nederlandse geschiedenis/Prehistorie

Het Nederland in de huidige betekenis bestond niet eerder dan de late middeleeuwen. Met betrekking tot de tijd daarvoor is het beter om te spreken van 'het gebied van het huidige Nederland'. Dit gebied is al vele tienduizenden jaren bewoond, tenminste de droge kuststroken en de hoge zandgronden. In de oude grindlagen bij Maastricht zijn overblijfselen van de Neanderthalers gevonden die op meer dan 200.000 jaar oud geschat worden. Dit waren waarschijnlijk maar tijdelijke bewoners. De eerste vaste bewoners waren jagers tijdens de ijstijd (paleolithicum). Van hun aanwezigheid getuigen nog vuurstenen bijlen en pijlspitsen. De eerste kano van de geschiedenis komt uit deze periode (Pesse, 9000 v. Chr.). Na de ijstijd, in de middensteentijd (mesolithicum) was het gebied bewoond door diverse stammen, zoals blijkt uit een jachtkamp dat gevonden is bij Bergumermeer, Friesland (ongeveer 8000 v. Chr.).

Rond 5300 voor Christus begon het neolithicum met de eerste landbouwers die naar het gebied kwamen, zoals te zien is aan grafvondsten en sporen van boerderijen op het löss-plateau in Zuid-Limburg. Zij behoorden tot de Lineaire Bandkeramiek en namen onder andere graan, linzen en erwten mee. Deze cultuur kon zich niet uitbreiden naar de rest van "Nederland" omdat ze nog geen ploeg kenden om de kleigronden mee te bewerken. Bovendien was Nederland een heel geschikt gebied voor jagers. Ten westen van de huidige provincies Noord-Brabant, Gelderland, Overijsel en Drente was Nederland één grote moerasdelta doorsneden door talloze beken, meertjes en veengebieden. Het IJsselmeer bestond nog niet en was een reusachtig veenmoeras. Hierin wemelde het van de watervogels en vissen die een goede voedselbron voor jagers en verzamelaars vormden. Rond 4500 v. Chr. verdween deze landbouwcultuur tijdelijk. Van rond 4300 v. Chr. bestaan alleen nog sporen van jagers/landbouwers (Swifterbant). Ongeveer 4100 v. Chr. bevond zich in Drenthe de trechterbekercultuur die de bekendste monumenten uit de regionale prehistorie heeft achtergelaten: de hunebedden, megalithische monumenten. Na 3900 v. Chr. is deze cultuur weer verdwenen.

Het eerste wiel dat is gevonden dateert van ongeveer 2400 v. Chr. Misschien is dat ontdekt door mensen van de klokbekercultuur, die nederzettingen bouwden langs de Atlantische kust van Marokko tot aan Scandinavië. Voor het eerst vond er ook metaalbewerking plaats in Nederland, zoals stenen aambeelden en koperen tongdolkjes die op de Veluwe bij Lunteren zijn gevonden, aantonen. De metaalbewerking breidde zich uit tegen 2000 v. Chr., waarmee de bronstijd aanbrak. Die bracht vooral veel welvaart in Drenthe, waar waarschijnlijk een belangrijke handelsroute doorheen liep richting Oostzee en Scandinavië.

Omstreeks het eerste millennium vóór de jaartelling kwamen er Keltische stammen naar het gebied van Nederland en verdreven en/of vermengden zich met de oorspronkelijke bevolking. Dit proces herhaalde zich in de eerste eeuwen voor de jaartelling toen Germaanse stammen vanuit het oosten Nederland binnentrokken en zich vooralsnog in de noordelijke streken en rond de grote rivieren vestigden.