Ondernemend leren/Methode

Methode

De methode van ondernemend leren zal kijken hoe het de lerende kan stimuleren, ondersteunen en faciliteren in het zelf bedenken en zelf bepalen van zijn leren en ondernemen. Dat blijkt hetgeen te zijn waar een ondernemend persoon gelukkig van wordt en dus optimaal zal motiveren. Om vanuit vrijheid en verantwoordelijkheid je eigen weg in te richten, is iets wat geleerd dient te worden. Het mag zeker niet als al aanwezig mag worden verondersteld. De methode dient het leren in vrijheid te leren als voornaamste leerdoel na te streven. Deze noodzaak om te leren leren kan worden gestimuleerd door speels te leren hoe je het beste kan leren.

LOL

Ondernemend leren is niet iets wat vanzelf gaat voor de leerling, maar als methode dient te worden geleerd. Leren ondernemend te leren (LOL) vraagt dus aandacht. Ondernemende mensen gaan voor hoge prestaties, mits ze zelf mogen bepalen hoe deze worden bereikt. Door te werken met projecten zijn ze er zeker van dat de gekozen activiteiten zorgvuldig zijn georganiseerd, zonder dat ze routinematig worden. Ondernemende leerlingen bedenken en improviseren in projecten waaraan andere leerlingen deelnemen. Deze tijdelijke, resultaatgerichte samenwerkingsverbanden worden afgestemd met vakdocenten. Op deze manier kunnen alle leerlingen op een passende wijze deelnemen aan ondernemend leren met een duidelijk begin en eind. Ondernemend leerlingen doen in het ondernemend leren voorstellen waarin ze reguliere leerdoelen uit het reguliere onderwijsprogramma op een alternatieve wijze bereiken. Dit betekent dat ondernemend leren geen verandering van de doelen of organisatie (klassen, roosters, vakken) van het reguliere onderwijs vraagt. Alleen de onderwijsvorm verandert.

Initiatiefrijk

Als het gaat om het nemen van initiatief dan verschilt het ondernemend leren in essentiële mate met het projectonderwijs. Bij het projectonderwijs ligt het initiatief immers bij de docent en de leerling moet vervolgens één of ander project uitvoeren. Bij ondernemend onderwijs ligt het initiatief bij de leerling. Een overeenkomst tussen beide onderwijsvormen is overigens wel dat de leerlingen in beide gevallen zélf het project vorm moeten geven (de strategie bepalen).

Sociaal constructivisme

Het sociaal constructivisme is een leertheorie die veronderstelt dat de manier van leren onlosmakelijk gekoppeld is aan de eigenheid van de leerling zelf en zijn directe omgeving. Door aan te sluiten bij wat er als is, hoopt men met een minimum leerinspanning een maximaal leerresultaat te bereiken. In recent wetenschappelijk onderzoek wordt aangetoond dat met onderwijs dat hierop is ingericht dezelfde leerresultaten worden bereikt dan met in het reguliere onderwijs. In sociaal-constructivistisch onderwijs leert men echter beter planmatig werken, kritisch denken en problemen oplossen. Het opzetten en leiden van projecten door ondernemende leerlingen en het delegeren van deeltaken aan andere leerlingen, zoals het ondernemend leren beoogt, blijkt een effectieve organisatievorm voor sociaal-constructivistisch leren.

Kenmerken

Leermethoden, in het bijzonder wat betreft de methodieken om ondernemerschap te leren, zouden kwaliteitskenmerken moeten hebben als:

• Effectiviteit: het vermogen om de leerdoelstellingen te bereiken.

  Om te leren moet men in staat zijn betekenis te geven aan informatie en communicatie. Dat is iets wat het best bereikt kan worden in netwerken, waarin mensen communiceren, onderhandelen en samenwerken. De connectiviteit van die netwerken maakt coöperatief en creatief 'learning by doing' mogelijk.

• Efficiëntie: het vermogen om middelen te optimaliseren om de leerdoelstellingen te bereiken.

  Input in relatie tot output.

• Flexibiliteit: het vermogen om (snel) veranderingen te kunnen aanbrengen opdat effectiviteit en efficiëntie nog steeds kunnen worden bereikt.

  Elke rollenspel-simulatie is verschillend en de dynamiek van complexe systemen wordt gekenmerkt doordat er steeds nieuwe elementen tevoorschijn komen als gevolg van de creativiteit van de deelnemers. Dit vereist anticipatie om de leermethode up-to-date te houden, zodat deze kan blijven functioneren. Een voortdurende verbeteringsslag vergelijkbaar met de Kaizen filosofie.

• Creativiteit: het vermogen om veranderingen te realiseren om in de toekomst nog steeds effectief, efficiënt en flexibel te kunnen zijn.

  Door ervoor zorg te dragen dat er nieuwe leermogelijkheden gecreëerd worden door de methode, anders gezegd; meerdere wegen naar Rome, kan men eenvoudig een andere leerroute bewandelen als het gangbare leerproces is verstoord.

Eigenaarschap

Onderwijs

In het ondernemend leren geven ondernemende docenten én hun ondernemende leerlingen in een gezamenlijk teamverband gestalte aan het leren binnen hun eigen school. Dit uitgangspunt is één van de belangrijkste peilers waarop het ondernemend leren is gebouwd. Het ondernemend leren vraagt dat een school het onderwijs van, voor en door ondernemende mensen laat zijn, waarbij zowel de docenten als de leerlingen als het ware eigenaar van hun eigen onderwijs zijn en daar derhalve ook verantwoordelijkheid voor dragen. Deze opdracht en de verdeling van de taken en verantwoordelijkheden kan worden georganiseerd in projecten.

Self-effectuation

Men kan in het nemen van de regie over het eigen leren een aanpak kiezen die aansluit bij een gangbare theorie over ondernemerschap namelijk effectuation. Henk Roelofs - een edupreneur zoals hij zichzelf noemt - heeft dit gedoopt als self-effectuation in een van zijn vele artikelen hierover. In dit boek combineren we deze visies met de kwaliteit van leren als volgt;

• Crazy quilt -> effectiviteit; zien we als een manier (namelijk als een lappendeken) om ondernemende leerdoelen en hun structuren in kaart te brengen, in te vullen en te monitoren.
• Bird in the hand -> efficiëntie; nagaan over welke competenties de lerende beschikken, net als de leermiddelen en de leeromgeving en daar van uitgaande het leren in te richten.
• Pilot in the plane -> zelf de regie nemen zodat men voldoende ruimte heeft gecreëerd in het leerplan om
  • Affordable loss -> flexibiliteit; op te vangen
  • Lemonade -> creativiteit; toe te kunnen passen. Met andere woorden; het vindingrijk nieuwe hulpbronnen of leerdoelen mogen inzetten die min of meer onverwacht beschikbaar komen.

Projecten

Het eigen initiatief van de leerling wordt in het ondernemend leren nadrukkelijk aangemoedigd, omdat het als een wezenlijk kenmerk van een entrepreneur wordt beschouwd. Daarnaast moet worden opgemerkt dat het entrepreneurschap niet een vaststaande persoonlijke eigenschap is die je wel of niet hebt; het is iets – net als alle andere karaktereigenschappen – dat je steeds moet blijven ontwikkelen en steeds moet blijven onderhouden. Een uitermate geschikt middel daarvoor is het uitvoeren van projecten. Het gaat dan in het ondernemend leren niet om projecten door docenten bedacht die achteraf - na klassikale instructie en bestuderen van de lesstof - het geleerde demonstreren, maar om projecten die de leerlingen zelf vooraf hebben bedacht om een gewenste ontwikkeling te bereiken. Dit vraagt aandacht voor metacognitie en creativiteit.

Fonds

Voor die leerlingen die gezien hun leeftijd het juridisch niet voor elkaar krijgen om zelf of via hun wettelijke vertegenwoordigers een onderneming echt te runnen, is er de mogelijkheid om eventuele inzet voor een opdrachtgever te doen in het kader van school. Vergelijk dit bijvoorbeeld als een opdracht van een externe opdrachtgever bij het Technasium. Deze opdrachtgever kan eventueel zijn waardering tonen voor de inzet en resultaat door een vrijwillige donatie te doen met vermelding wie (leerlingbedrijf) heeft gemotiveerd tot deze donatie . Hiervoor zou men als school een fonds kunnen oprichten. Een van de activiteiten van zo'n fonds zou dan het in bruikleen stellen van spullen/faciliteiten aan de ondernemende leerling kunnen zijn. Het fonds houdt bij dit beschikbaar stellen uiteraard rekening met de eervolle vermeldingen die donateurs laten blijken.

Ondernemendheid

Waardecreatie

Het ondernemend leren is een onderwijsmethode die op een speelse manier het beste haalt uit het karakter, de mogelijkheden en de wensen van een ondernemende leerling. Het resultaat kan zelf zijn een eigen duurzame onderneming. Deze leermethode combineert leren leren, coöperatief scheppen, persoonlijke ontwikkeling, prestatiemotivatie, leren op maat, initiatiefrijk leergedrag en ondernemerschap. Wanneer deze elementen verweven zijn in het aanbod zie je dat de lerenden gemotiveerd zijn om de uitdaging aan te gaan, maar ook (voor een groot deel) om de verantwoordelijkheid op te pakken om de uitdaging uit te voeren. Het ondernemend leren sluit aan bij "Leren door waardecreatie" de moderne visie op ondernemend leren. Het gaat meer om ondernemend gedrag dan om het leren ondernemen. Ondernemend gedrag betekent in die context het creëren van innovatieve ondernemingen en het toevoegen van waarde. Dit gedrag kan overigens ook plaatsvinden binnen bestaande organisaties.

Leeromgeving

Een ondernemer wil graag zaken beginnen, dingen aanpakken, verantwoordelijkheid aanvaarden en initiatieven op zich nemen. Ondernemend leren betekent dat de lerende een leeromgeving heeft, waarin in hij of zij als zijnde een ondernemer kan leren. Of ondernemen te leren is, daarover verschillen de meningen. Vandaar dat sommige spreken van leren ondernemen en anderen van ondernemend leren. In ieder geval staat vast voor deskundigen dat het bevorderen van ondernemerschap, en de competenties die daaraan zijn gekoppeld, een ondernemende leeromgeving vraagt.

Vrijheid

Leren

Ondernemende educatie maakt een ondernemende leerling onafhankelijk in hun leren van de kwaliteit van het onderwijs dat ze krijgen. Het worden immers studaxen (ideale studenten) die zelf zorgen voor effectief onderwijs. Het enige dat we van het reguliere onderwijs vragen is dat ze hiervoor openstaan en niet in de weg gaan staan. Deze persoonlijke benadering en het ondernemend leren zorgt ervoor dat een leerling in het ondernemend leren zelf rekening kan houden met zijn behoeften, leerstijl, talenten, leer- en leefomgeving. De vakdocent hoeft dus niet te differentiëren, maar alleen oog te hebben voor deze verschillen. De school leert de ondernemende leerling succesvol ondernemend te leren.

Begrenzing

Ondernemend leren heeft wel enkele overeenkomsten met het nieuwe leren, maar kan er zeker niet onder worden geschaard. In een scherp omschreven concept zijn de ambities duidelijk geformuleerd. Er wordt in het ondernemend leren dezelfde mate aan kennisoverdracht gedaan, zodat bijvoorbeeld geen hiaten in de wiskunde of talen ontstaan. Verder worden vaak betere leerprestaties geëist als voorwaarde en deze gemeten. Het ondernemend leren zet zich ook niet tegen het traditioneel leren af, maar zoekt de integratie voor alleen die leerlingen bij wie dit past en die dit aankunnen. Wat de concepten wel gemeen hebben, is dat de leerlingen een hoog bewustzijn van de eigen ontwikkeling hebben, een goede relatie met de docenten en dat leerlingen zich meer gekend voelen. Het belangrijkste uitgangspunt bij ondernemend leren is, dat er uitgegaan wordt van de ondernemende houding van de lerende.

Doseren

In het kader van effectief doceren binnen een ondernemende leeromgeving, zijn hier enkele strategieën en tips geformuleerd die vooral geend zijn op het doseren van het doceren:

• Het is cruciaal om over voldoende inhoudelijke bouwstenen te beschikken om een les flexibel te ontwerpen. In geval van technische problemen, zoals het uitvallen van de wifi, zou men in staat moeten zijn om de les voort te zetten zonder computers en internet.
• Challenges vormen een actuele bouwsteen die de leerlingen uitdaagt. Men kan de leerlingen aanmoedigen om zelf challenges te bedenken, waardoor ze actief betrokken raken bij hun eigen leerproces. Het is belangrijk om positieve feedback te geven en het gebruik van "ja, maar" te vermijden, aangezien dit negatief kan overkomen.
• Indien het moeilijk is om de aandacht van een grote groep te krijgen, kan men zich richten op individuen of kleine groepjes. Door in te spelen op waar zij mee bezig zijn en indien nodig de individuele doelen aan te passen, kan men het enthousiasme verhogen.
• Het mijden van klassikale momenten wordt aangeraden om individuele leerpaden te bevorderen. Klassikale momenten kunnen storend zijn voor leerlingen die actief betrokken zijn bij hun eigen leerpaden.
• Het ideaal is dat niet de docent, maar de leerlingen feedback geven aan elkaar. Dit bevordert het zelfsturend leren en de samenwerking tussen de leerlingen.
• Onrust kan een teken zijn van enthousiasme of een indicator dat leerlingen niet betrokken zijn bij de activiteit. Het is een gelegenheid om het gesprek aan te gaan en te onderzoeken of de challenge aangepast moet worden aan de passie en talenten van de leerlingen.
• Het is belangrijk om het geloof van de leerlingen dat iets te moeilijk is te ondermijnen door hen te laten ervaren dat uitdagingen overwonnen kunnen worden. Dit kan door het zoeken naar een gemeenschappelijke grond en het assertief begeleiden van de klas om angst te overwinnen.
• De inzet van digitale platforms zoals een Electronische Leeromgeving (ELO) kan de samenwerking en zelfsturing van leerlingen bevorderen. Men kan leerlingen rollen geven zoals manager of moderator in een cursus op de ELO, waardoor ze verantwoordelijkheid en eigenaarschap ervaren.
• Door creatieve doceringstechnieken te gebruiken, zoals het illustreren van een concept door een fysieke activiteit, kan men complexe onderwerpen zoals blockchain op een begrijpelijke en boeiende manier uitleggen aan de leerlingen.

Deze strategieën en tips zijn bedoeld om een effectieve en stimulerende leeromgeving te creëren waarin leerlingen enthousiast en energiek betrokken zijn bij hun eigen leerproces.

Bronnen

Lees verder

Op de volgende open kennisbronnen is meer informatie te vinden over de verschillende methodieken om ondernemend leren vorm te geven;

• Wiki Codeniacs, info over ondernemend leren door ICT
• Wiki Entreprenasium, info over ondernemend leren als aparte schoolafdeling zoals een gymnasium.
• Wiki Leerparadijs, info over een ondernemende school voor leerlingen die door ASS, hoogsensitiviteit, hoogbegaafdheid etcetera anders dan gemiddeld denken.
• Kennisbank VECON business school, materialen ten behoeve van leren ondernemen.