Onderwijs in relatie tot P2P/Arenbergpark
In dit project Arenbergpark overlappen mijn inzet als vrijwilliger (1) en mijn betaald werk (2).
1 Ik ben in het Arenbergpark als vrijwilliger natuurgids bij de natuureducatieve vereniging VHM, de Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud (verderop steeds puntje 1); zie web sites: VHM en FB van VHM.
2 Het Arenbergpark is een groene campus van mijn werkgever de KU Leuven, waar ik deeltijds werk op het Vicerectoraat Duurzaamheidsbeleid van Prof. Katlijn Malfliet (verderop steeds puntje 2); zie web site: Beleidskader Duurzaamheid aan de KU Leuven 2014-2017
Waar staan wij voor? Hoe, waar en waarom speelt duurzaamheid en educatie een rol?
bewerken1 De Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud (VHM) ontstonden 45 jaar geleden, eind jaren 1960, als natuureducatieve vereniging, in de context van protest tegen de aanleg van de E40 door Heverleebos ten zuiden van Leuven. Anders dan bij b.v. Natuurpunt (actief in heel Vlaanderen) ligt de focus bij VHM in hoofdzaak op 1 regio.
Voor wie meer wil weten: in hun eigen woorden…
De VHM “streven naar de bescherming van de natuur en een gezond leefmilieu. Ze zijn vooral geïnteresseerd in de streek ten zuiden van Leuven, maar ook ver daarbuiten zijn ze actief. De VHM wil de kennis van de natuur promoten en natuurbeleving stimuleren.
Regelmatig wordt er opgetreden tegen milieudelicten en met plannen- en beleidsmakers worden nauwe contacten onderhouden om de negatieve impact op de natuur te voorkomen of te minimaliseren.
Jaarlijks organiseert de vereniging meer dan honderd activiteiten: natuurexploraties, streekverkenningen, gezinsuitstappen en lezingen. Met de werkgroep ‘educatie’ richten ‘de Vrienden’ zich voornamelijk tot de jeugd met een jaarlijks wisselend educatief project.
De werking van de vereniging wordt opgedeeld in verschillende werkgroepen.
In samenwerking met het Centrum Voor Natuur- en milieueducatie vzw leiden de Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud eveneens natuurgidsen op, die de mensen tijdens natuurexploraties begeleiden. De VHM staan ook in voor de uitbouw en het beheer van het 220 ha grote natuurreservaat ‘De Doode Bemde’ in de Dijlevallei.”
2 Sinds 2013 heeft de KU Leuven een vicerector Duurzaamheidsbeleid; het Beleidskader Duurzaamheid aan de KU Leuven 2014-2017 werd in 2014 goedgekeurd. Duurzaamheid wordt op die manier ingebed in het onderwijs, onderzoek en de bedrijfsvoering van de universiteit.
Voor wie meer wil weten: in hun eigen woorden…
Het Beleidskader Duurzaamheid aan de KU Leuven 2014-2017 wil voor het duurzaamheidbeleid van de instelling “de prioriteiten scherp stellen, de gedragenheid van het universitaire duurzaamheidsbeleid verhogen (door er zoveel mogelijk leden van de academische gemeenschap bij te betrekken) en een kader scheppen waarin de haalbaarheid van maatregelen realistisch wordt ingeschat en creatief wordt vergroot. Het beleidskader wil ook de beleidslijnen uitzetten om het duurzaamheidsdenken structureel in te bedden in de kerntaken van de universiteit en om het, wat de bedrijfsvoering en het bestuur betreft, systematisch verder en steeds grondiger aan bod te laten komen bij het plannen, organiseren en uitvoeren op de verschillende niveaus. Het ‘verduurzamen’ van de KU Leuven vraagt heel wat meer dan klimaatneutraliteit, al is klimaatneutraliteit en milieuduurzaamheid ook voor een universiteit een conditio sine qua non om het waarmerk ‘duurzame universiteit’ te verdienen.”
[…]
“Om een strategisch beleid rond duurzaamheid te ontwikkelen is het noodzakelijk dat de KU Leuven duurzaamheid in haar missie en visie als een kernwaarde omarmt. De KU Leuven gaat zo een langdurig engagement aan voor duurzaamheid, zowel op het vlak van onderzoek en onderwijs als op het vlak van operationele uitmuntendheid. Bovendien engageert de KU Leuven zich om met heel haar potentieel te werken aan een toekomstvisie over duurzaamheid.”
Met wie en voor wie werken wij?
bewerken1 VHM werkt met en voor alle mogelijke betrokkenen, van alle leeftijden, zowel individueel als in groepsverband (met reeds bestaande of met voor de gelegenheid gevormde groepen). Dit kunnen zowel betrokkenen uit de regio zelf zijn als bezoekers die de regio als buitenstaander willen leren kennen.
In theorie kan VHM dus ook met en voor buitenlandse studenten werken, maar in de praktijk is dat bij mijn weten nog niet systematisch gebeurd.
2 De KU Leuven stelt zich (o.a. in het Beleidskader Duurzaamheid) voor als een “universitaire gemeenschap” of universitas die alle geledingen omvat: studenten, academisch personeel, administratief en technisch personeel, alumni en emeriti.
Daarnaast erkent zij ook haar banden met de (directe en ruimere) omgeving waarin zij is ingebed.
Voor wie meer wil weten: in hun eigen woorden…
“De KU Leuven erkent dat zij zowel intern als extern een verantwoordelijkheid heeft wat duurzame ontwikkeling betreft, mede door haar relaties met een aanzienlijk aantal belanghebbenden. De KU Leuven leidt huidige en toekomstige generaties op, van wie velen in spitsonderzoek (zullen) werken, ondernemingen (zullen) leiden of een belangrijke rol (zullen) spelen in de politiek, het onderwijs of het maatschappelijke middenveld. Een universitaire instelling beïnvloedt haar studenten door haar onderwijs en onderzoek, en ook door haar omgeving: door de campuservaring en door het leiderschap dat zij opneemt. De universiteit is ook een belangrijke regionale werkgever; haar beslissingen beïnvloeden haar ruimere omgeving en worden beïnvloed door o.m. het regionale beleid rond stedenbouw en duurzame ontwikkeling.”
[…]
“Als basis om de gedragenheid te vergroten kiest de KU Leuven voor de universitas-idee. Betrokkenheid van de top en van de basis (a sense of community) zijn essentieel om een dergelijk project te realiseren. Daarom steunt het Beleidskader Duurzaamheid sterk op het universitas-concept, te begrijpen als de ‘universitaire gemeenschap’ die alle geledingen van de universiteit omvat: studenten, academisch personeel, administratief en technisch personeel, alumni en emeriti. De gemeenschap van de KU Leuven telt een zeer grote groep studenten, allen potentiële ambassadeurs voor een duurzame toekomst. Academisch, administratief en technisch personeel kunnen door engagement en expertise een duurzame visie op onderzoek en onderwijs dragen. Alumni en emeriti worden actief betrokken bij deze strategische beleidslijn en kunnen ook als gemotiveerde achterban het universitaire duurzaamheidsbeleid ondersteunen. Initiatieven zoals de Kinderuniversiteit zetten het intergenerationele aspect van de universitas verder in de kijker.”
(beide citaten uit: Beleidskader Duurzaamheid aan de KU Leuven 2014-2017).
1+2 Het Arenbergpark
Het Arenbergpark, ongeveer 30 ha groot, is een boeiend park aan de rand van Leuven in Heverlee, ten zuiden van de Tervuursevest (= de rechterhelft van deze kaart). De overgangspositie “in de stadsrand” tussen stad (in het noorden) en de “speciale beschermingszones” van Natura 2000 gebied (in het zuiden) maakt het gebied ook educatief bijzonder interessant. Bezoekers kunnen er natuur in een verstedelijkte omgeving waarnemen (b.v. vegetatie op de kademuren), maar zien er tegelijk ook aspecten van een natuur die ze ook in natuurreservaten kunnen aantreffen (b.v. invasieve exoten zoals reuzenbalsemien, die ook in De Doode Bemde een probleem is).
Voor wie meer wil weten over het Arenbergpark…
In de middeleeuwen stond hier al een burcht van de Heren van Heverlee; in de 16de eeuw werd begonnen met de aanleg van een parklandschap. Tussen 1612 en 1918 was het domein eigendom van de Duitse adellijke Arenbergfamilie. In die periode werden verschillende exotische bomen in het park aangeplant (zie b.v. de site met monumentale bomen in het Arenbergpark). Deze bomen kunnen nog altijd rekenen op veel belangstelling, ook van specialisten (zie b.v. Bosgroep bezoekt Arenbergpark).
In de nasleep van WOI werd de KU Leuven eigenaar van het domein, dat nu in de eerste plaats een universiteitscampus is met dagelijks duizenden gebruikers, vooral personeel en studenten. “Buiten de werkuren” is het domein een geliefde recreatieplek voor buurtbewoners. Ook lokale scoutsgroepen plannen hier hun activiteiten. Deze zomer was het park nog de locatie voor het Belgisch Kampioenschap Boomklimmen. Het gebied ligt aan het rand van het grote (en voor de natuur in Vlaanderen belangrijke) Boscomplex van Meerdaalwoud, Heverleebos en Egenhovenbos. Op de biologische waarderingskaart krijgt het grootste stuk van het parkgebied de waardering “biologisch zeer waardevol”.
Het Arenbergpark is een waterrijk gebied. De Dijle doorkruist het park (net zoals natuurreservaat De Doode Bemde stroomopwaarts) van zuid naar noord. Daarnaast zijn er de Voer en een leigracht (die voor afwatering uit Egenhovenbos zorgt) en verschillende vijvers, die door bronwater worden gevoed.
De Dijle stroomt in het Arenbergpark deels (b.v. ter hoogte van het kasteel) in een door de mens aangelegde bedding (zoals stroomafwaarts in de stad Leuven) en kan er deels (b.v. ter hoogte van de sportvelden) nog relatief vrij meanderen en haar bedding zelf bepalen (zoals stroomopwaarts ten zuiden van de E40).
In het project Arenbergpark dat ik hier voorstel overlappen mijn engagementen binnen VHM en binnen het Beleidskader Duurzaamheid aan de KU Leuven 2014-2017.
Arenbergpark was de plek voor mijn terreinstudie tijdens mijn opleiding tot natuurgids, en ik gids er nu nog regelmatig als vrijwilliger voor VHM.
De Sectie VII.E. Groen van het Beleidskader Duurzaamheid aan de KU Leuven 2014-2017 vermeldt het Arenbergpark en de zorg voor een groene omgeving uitdrukkelijk.
Voor wie meer wil weten: in hun eigen woorden…
“De stad Leuven heeft een aanzienlijk groenpatrimonium dankzij de aanwezigheid van vijf ‘groene lobben’. De KU Leuven heeft gebouwen in een van deze lobben: de campus Wetenschappen is ondergebracht in de zeer waardevolle omgeving van het Kasteelpark Arenberg en het daarbij aansluitende kwetsbare overstromingsgebied van de Dijle (campus Celestijnenlaan).”
[…] De campussen van de KU Leuven zijn ingebed in het Ruimtelijk Structuurplan Leuven. De Directie Technische Diensten beheert de diverse sectoren zoals urbanisatie, parken en tuinen, groendaken en waterbeheersing. Op de verschillende campussen is er aandacht voor natuurwaarden, bijvoorbeeld voor de merkwaardige bomen en het oud bos in het Kasteelpark Arenberg en de waardevolle biotopen langs de Dijle. De uitdaging blijft om de systematische uitbreiding van het gebouwenpatrimonium en de verhoogde gebruiksintensiteit niet te laten resulteren in een degradatie van het natuurpatrimonium.”
[…] “Op korte termijn (1) zet de KU Leuven aandacht voor het milieu op het voorplan door academische expertise te betrekken bij de ontwikkeling van een kwaliteitsvolle en duurzame groenomgeving op de Campussen Heverlee en Gasthuisberg; (2) versterkt de KU Leuven haar visie op de rol van groen (ook in relatie tot infrastructuurprojecten); die visie maakt, via de koppeling van top-down en bottom-up benaderingen, een groene campus waar.”
(= drie citaten uit de Sectie VII.E. Groen van het Beleidskader Duurzaamheid aan de KU Leuven 2014-2017)
Enkele sprekende beelden/foto’s/woorden
bewerkenOp Youtube vind je filmpjes over het Arenbergkasteel en omgeving (1:30), het Arenbergpark vanuit de lucht (7:45), en het Arenbergpark vanuit de lucht, met muziek (6:32), maar al deze filmpjes blijven opvallend kort in de buurt van het kasteel, en tonen weinig van de prachtige en waardevolle natuur elders in het park.