Onderwijs in relatie tot P2P/Coöperatief

Het bijvoeglijk naamwoord ‘coöperatief’ staat voor iets doen in samenwerkingsverband, medewerkend zijn, welwillend zijn. Een coöperatie kan worden omschreven als een vereniging van personen die tot doel heeft om de gemeenschappelijke behoeften van de personen te vervullen. Dit wil zeggen dat er een doel wordt nagestreefd dat voor alle deelnemers wenselijk is en niet voor een persoon individueel. Een coöperatie heeft een doel op sociaal, maatschappelijk of ecologisch vlak en dus niet op persoonlijk vlak. Een voorbeeld van een doel op sociaal vlak kan zijn om voor iedereen onderwijs te voorzien. Op maatschappelijk vlak kan participatie een voorbeeld zijn. Als laatste kan een zo groot mogelijke groene energieproductie een voorbeeld zijn van een doel op ecologisch vlak (Coöperatief Vlaanderen, n.d.). Om echt te kunnen spreken van een coöperatie wordt er nagegaan of deze voldoet aan de volgende principes, opgesteld door de Internationale Coöperatie Alliantie: vrijwillige toetreding, democratische besluitvorming, economische betrokkenheid, onafhankelijkheid, permanente leden- en volwassenvorming, onderlinge samenwerking, verantwoordelijkheid tegenover de samenleving (coopburo, n.d.).

Coöperatief en P2P

Allereerst wordt er een korte omschrijving van enkele uitgangspunten van peer-to-peer gegeven. Peer-to-peer heeft als idee dat mensen als gelijken samen een waarde gaan creëren. Het staat in functie van een sociaal doel. Het is een constructieve samenwerking om iets te creëren dat de wereld ten goede komt. De mensen die hieraan deelnemen doen dit op vrijwillige basis en vanuit een intrinsieke motivatie. Mensen werken hier samen aan een project, maar niet voor het geld en dit zorgt ervoor dat er niemand macht uitoefent op de bijdragers. Het draait hier eerder om gebruikswaarde dan om ruilwaarde. Dit wil zeggen dat men niet het doel heeft om een product te creëren dat zij dan kunnen ruilen voor geld, maar wel een product creëren dat een nut heeft en dus bruikbaar is. Alle deelnemers, peers, hebben de vrije keuze welke taken, tijd en energie zij investeren in het peer-to-peer project (Bauwens, 2014).

Het concept ‘coöperatief’ past in peer-to-peer. Coöperatief te werk gaan neemt een belangrijke plaats in in peer-to-peer, de verhouding tussen competitie en coöperatief verandert in een peer-to-peer samenleving. Dit houdt in dat er een verandering is in de markt namelijk: we gaan van ‘coöperatie binnen competitie’, naar ‘competitie binnen coöperatie’. Hiermee wordt ook wel bedoeld dat we een verschuiving kennen van ‘commons binnen de markt’, naar ‘markt binnen de commons’. De positie van de markt lijkt hierdoor steeds minder belangrijk te worden en uiteindelijk te verdwijnen. Ook competitie zal in een peer-2-peer samenleving ondergeschikt zijn aan coöperatie en uiteindelijk zal competitiviteit naar de achtergrond verdwijnen. Wel kan er nog sprake zijn van competitiviteit binnen een coöperatie, dit doordat de leden de beste willen zijn wat tot een gevoel van competitiviteit kan leiden. Bij een coöperatie zien we dat er geen klassieke rolverdeling meer is tussen de producent en de gebruiker, de leden van de coöperatie zijn eigenlijk beide. Dit wil zeggen dat de leden zowel bijdragen tot het produceren, vaak door te investeren, maar ook gebruik maken van het geproduceerde product. Ook bij peer-2-peer is er een samentrekking van producent en gebruiker, hierdoor ontstond het begrip ‘produser’. We kunnen binnen peer-2-peer vaststellen dat er niet meer gewoon een product wordt geproduceerd door de producent, maar dat ook de gebruiker hieraan deelneemt. Bijgevolg valt ook hier de klassieke rolverdeling tussen producent en consument weg. Zowel peer-to-peer als een coöperatie staan voor een groep mensen die samen een waarde willen creëren in functie van een gemeenschappelijk doel. Ook bij een coöperatie zoals Ecopower (zie Voorbeeld) kunnen de coöperanten vrijwillig deelnemen, al is het hier niet altijd duidelijk of het draait om een intrinsieke motivatie omdat ze er wel iets voor terug krijgen, namelijk groene stroom (Bauwens, 2014).

Voorbeeld

Een eerste voorbeeld dat hier wordt weergegeven betreft het jagen op wilde dieren in groep. Dit toont aan dat al vele jaren terug er ook al coöperatief werd gewerkt. In de tijd dat de mens nog op zoek moest gaan naar voedsel, gingen de mannen samen op jacht. Ze gingen dus in samenwerkingsverband op jacht zodat ze ervoor konden zorgen dat iedereen kon overleven. Ze vervulden zo een gemeenschappelijk doel (Coöperatiefvlaanderen, n.d.).

Het tweede voorbeeld betreft een concrete coöperatieve vennootschap, namelijk Ecopower cvba. Ecopower is een bedrijf met een maatschappelijk doel, ze investeert namelijk in hernieuwbare-energieprojecten om uiteindelijk 100% hernieuwbare energie te verkrijgen tegen 2050. Het bedrijf bestaat uit de coöperanten die elk voor een deel eigenaar zijn van de energieproductie, dit doordat ze voor een kleine geldsom investeren in Ecopower. Op die manier verenigen coöperanten zich om projecten voor hernieuwbare energie op te zetten en mensen aan te zetten tot verminderd energieverbruik. De coöperanten kunnen zelf ook gebruik maken van de hernieuwbare energie die geproduceerd wordt. Dit wil dus zeggen dat coöperanten zowel producent als gebruiker van de groene stroom zijn (Ecopower, n.d.).

Als derde kan er het voorbeeld van coöperatief leren gegeven worden. Coöperatief leren is een methode die in het onderwijs gebruikt wordt waarbij de leerlingen samenwerken. De leerlingen discussiëren met elkaar over de leerstof, geven elkaar informatie en overhoren elkaar. De bedoeling van deze methode is dat de leerlingen hun kwaliteiten gebruiken om samen tot een oplossing te komen en elkaar te helpen, dit zonder tussenkomst van de leraar (wikipedia, 2013). Een voorbeeld van een specifieke werkvorm die kan worden gebruikt is het werken in duo's. Hierbij worden de leerlingen in duo's verdeeld waarna elk om de beurt een som dient op te lossen. Bij het oplossen zal de andere leerling observeren en hulp geven waar het nodig is. De vaardigheden die hier worden gebruikt zijn: hulp geven, overleggen en aanmoedigen (wij-leren, n.d.).

Theoretische duiding

Het coöperatieve gedachtegoed bestaat al enkele eeuwen. Het prille begin vinden we terug in Groot-Brittannië en Duitsland. De textielsector maakte een mechanisering door waardoor de Britse wevers hun inkomen verloren. Enkele van deze wevers besloten toen samen een vennootschap op te richten, waarbij elk lid 1 pond moest inleveren als kapitaal. Met dit geld ging men dan samen inkopen doen wat ervoor zorgde dat dit goedkoper was en zo was de eerste coöperatie een feit (Cooperatiefvlaanderen, n.d.). Ook in Duitsland zien we rond dezelfde periode coöperaties ontstaan, dit mede onder invloed van Wilhelm Raiffeisen. Midden in de 19e eeuw heerste er een hongerwinter in Duitsland wat armoede met zich meebracht. Raiffeisen wou de strijd aangaan met de heersende honger en armoede en dit door zelfhulp. Hiervoor bracht hij arme boeren samen die een beroep zouden moeten doen op goedkope financiële kredieten. Raiffeisen creëerde daarom spaar- en kredietcoöperaties waarbij de leden van de coöperaties hun spaargeld samenlegden en wie dan geld nodig had kon dit lenen tegen voordelige tarieven. Deze methode werkte en zo is coöperatief bankieren ontstaan (brs, n.d.).

In België zagen we pas rond 1873 de eerste tekenen van een coöperatie. Dit vond plaats in Gent wanneer enkele wevers, spinners en ambachtslui de bakkerij van de Vrije Bakkers gingen oprichten. Deze personen gingen een kleine geldsom samenleggen om hiermee brood te bakken en via broodkaarten, die iets duurder waren dan een gewoon brood, konden ze dan zelf brood kopen en uiteindelijk werd hier winst van gemaakt. Later werden koffie, dekens en steenkool toegevoegd aan het aanbod. Uiteindelijk is hier de coöperatie 'de Vooruit' uit ontstaan (wikipedia, 2014).

Vervolgens worden er nog 2 theorieën aangehaald rond coöperatief te werk gaan in 2 specifieke contexten.

Coöperatief leren

Coöperatief leren kan ook wel samenwerkend leren genoemd worden. Hierbij draait het erom dat zowel zwakkere als sterkere leerlingen samen een oplossing voor een probleem gaan zoeken, samen de leerstof bestuderen. Zo kunnen de leerlingen elkaar informatie geven en elkaar helpen. Hier leren dan zowel de zwakkere als de sterkere leerlingen uit. De zwakkere leerlingen leren zo de leerstof beter te beheersen en begrijpen, de sterkere leerlingen zullen de leerstof op een hoger niveau leren kennen doordat ze meer inzicht erin moeten hebben om het aan anderen te kunnen uitleggen. Er is hier vooral een cognitief doel aanwezig, namelijk zorgen dat alle leerlingen cognitief vooruitgang boeken. Ook kan het een positieve invloed op sociaal vlak hebben, dit doordat leerlingen interactief werken tijdens het coöperatief leren (wij-leren, n.d.). We zien hier dat de leerlingen zowel producent zijn als gebruiker. De leerlingen produceren bij de anderen cognitieve vooruitgang, maar zelf gebruiken ze ook de hulp van de anderen om bij zichzelf cognitieve vooruitgang te creëren. Wat wel voor ogen gehouden moet worden zijn de vijf basiskenmerken waar aan voldaan moet worden om van coöperatief leren te kunnen spreken. Deze kenmerken zijn de volgende: positieve wederzijdse afhankelijkheid, individuele verantwoordelijkheid, directe interactie, samenwerkingsvaardigheden en evaluatie van het groepsproces (wikipedia, 2013). Coöperatief leren kan een belangrijke bijdrage leveren aan de prestaties van leerlingen, maar dit is niet altijd evident. Zo kunnen er problemen optreden rond het begeleiden van groepswerk, ordeverstoring in de groep, samenwerkingsproblemen,... Om deze problemen tegen te gaan dienen leerkrachten een systematische training te krijgen in het gebruik van coöperatief leren (Wikipedia, 2013).

Coöperatief ondernemen

Coöperatief ondernemen houdt in dat mensen vrijwillig samenkomen vanuit hun gemeenschappelijke behoefte. Deze mensen worden dan samen eigenaar van de onderneming en besturen deze op een democratische wijze. We zien bij de coöperanten dat ze een drievoudige relatie kennen met betrekking tot hun onderneming. Ze zijn eigenlijk zowel eigenaar, als gebruiker, als controleur. Ze kunnen gezien worden als eigenaar want ze gebruiken de dienstverlening die hun onderneming aanbiedt, hun behoefte was uiteindelijk ook de reden dat ze coöperant werden van de onderneming. De relatie als eigenaar kunnen we zien doordat de coöperant geld investeert in de onderneming waardoor de onderneming zijn dienstverlening garanderen. Daarnaast zijn ze controleur doordat ze samen de onderneming democratisch controleren. Er zijn voordelen verbonden aan het coöperatief ondernemen. Samen ondernemen houdt in dat je samen instaat voor het nemen van beslissingen. Ook de taken kunnen verdeeld worden en zo ook de kosten (coopburo, n.d.). Coöperatief ondernemen kan als gevolg met zich meebrengen dat er een hoge kwaliteit van arbeid is, er wordt meer gewerkt met horizontale structuren waardoor er ook meer inspraak is (mvovlaanderen, n.d.). Een voorbeeld dat coöperatief ondernemen kan verduidelijken is 'Ecopower', dit kan worden teruggevonden onder 'voorbeelden'. Volgens de wetgeving zijn er verschillende soorten coöperatieve vennootschappen die onder coöperatief ondernemen geplaatst kunnen worden. Het eerste is de coöperatieve vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid. Hierbij vereist de wetgever in principe niets van de vennoten zoals bijvoorbeeld een minimumkapitaal, wel zullen de vennoten opdraaien voor de schulden die de vennootschap maakt. Als tweede is er de coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid. Hier heeft de wetgever wel enkele regels vastgelegd waar de vennoten moeten aan voldoen. Deze regels hebben betrekking tot: oprichting, minimumkapitaal en aansprakelijkheid van de oprichter, vennoten en aandelen, soorten aandelen, bestuur, algemene vergadering, jaarrekening en controle, kapitaal en kapitaalbeweging en als laatste winstuitkering. Als laatste is er ook nog de coöperatieve vennootschap met sociaal oogmerk. Deze vennootschap lijkt sterk op de twee voorgaande, maar deze start je op om een maatschappelijk doel te bereiken via een economische activiteit. Dit houdt in dat de coöperanten een beperkte verrijking kennen (CoöperatiefVlaanderen, n.d.).

Externe links

Extra uitleg omtrent Ecopower: http://www.ecopower.be

Meer info omtrent coöperaties in Vlaanderen: http://www.cooperatiefvlaanderen.be/

Meer uitleg omtrent historiek: http://www.cooperatiefvlaanderen.be/korte-historiek

Extra uitleg rond coöperatief leren: http://wij-leren.nl/cooperatief-leren-artikel.php

Extra info rond coöperatief ondernemen: http://www.coopburo.be/info-en-onderzoek/wat-is-cooperatief-ondernemen

Referenties

Bauwens, M. (2014). De wereld redden: met peer-to-peer naar een postkapitalistische samenleving. Antwerpen, België: Houtekiet.

BRS. (n.d.). Raiffeisen schrijft geschiedenis. Retrieved from http://www.brs.coop/nl/AboutBRS/Our--history/Raiffeisen

COOP BURO. (n.d.). Wat is coöperatief ondernemen? Retrieved from http://www.coopburo.be/info-en-onderzoek/wat-is-cooperatief-ondernemen

Coöperatief Vlaanderen. (n.d.). De voordelen van coöperatief ondernemen. Retrieved from http://www.cooperatiefvlaanderen.be/voordelen-van-cooperatief-ondernemen

Coöperatief Vlaanderen. (n.d.). Korte Historiek. Retrieved from http://www.cooperatiefvlaanderen.be/korte-historiek

Coöperatief Vlaanderen. (n.d.). Wat is een coöperatie? Retrieved from http://www.cooperatiefvlaanderen.be/wat-is-een-cooperatie

Ecopower. (n.d.). Retrieved from www.ecopower.be

International Year of Cooperatives. (2012). Retrieved from http://www.jaarvandecooperatie.nl/view.php?Pagina_Id=1

MVO Vlaanderen. (n.d.). Coöperatief ondernemen in 9 lessen. Retrieved from http://www.mvovlaanderen.be/over-mvo/nieuws/cooperatief-ondernemen-in-9-lessen

Pinterest. (n.d.). Coöperatief leren. Retrieved from http://www.pinterest.com/EdBesten/co%C3%B6peratief-leren/

Wikipedia. (2014). Coöperatieve Maatschappij Vooruit. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Co%C3%B6peratieve_Maatschappij_Vooruit

Wikipedia. (2013). Coöperatief leren. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Co%C3%B6peratief_leren

Wij-leren. (n.d.). Coöperatief leren. Retrieved from http://wij-leren.nl/cooperatief-leren-artikel.php