Onderwijs in relatie tot P2P/Eigendom - ref. nr. gebruikerseigendom

De term gebruikerseigendom heeft geen definitie voor handen, daarom wordt er toegespitst op de definitie van eigendom en gebruikers apart. Om uiteindelijk tot de term gebruikerseigendom te komen, worden beide begripsomschrijvingen samen gebracht.

• Definitie eigendom: Het recht om over een zaak in alle opzichten te beschikken; een zaak die je in eigendom bezit (Van Dale Uitgevers, 2014).

• Definitie gebruikers: Mensen die gebruik maken van een dienst/product van de informatie-industrie, zoals bijvoorbeeld software, thesauri of registers. Inclusief de personen die zelf gebruik maken van deze bronnen om inlichtingen te verstrekken voor anderen (Nederlandse Encyclopedie, 2014).

Als deze beide definities worden samengesmolten dan levert dit het concept ‘gebruikerseigendom’ op. Hier doelen we op een eigendom die beschikbaar is voor een groot aantal aan gebruikers. Dit bezit kan zowel gecreëerd worden door één enkele persoon of door een groep. Wat betreft het deel ‘gebruikers’, kan ervan worden uitgegaan dat het meestal zal gaan over online diensten.

Eigendom en P2P

Eigendom is een concept dat in vele zaken terug te vinden is. Het is van belang in de juridische wereld, politieke wereld en ook in P2P. Bij P2P wordt er gesproken over een nieuwe soort van bezit, namelijk de peer-eigendom (P2P foundation, 2012). Deze maakt onderdeel uit van het peer-to-peer proces en het is een nieuwe vorm van gemeenschappelijk bezit. Dat bezit resulteert in een gemeengoed of met andere woorden, commons. Ruim gezien zijn commons ontwikkeld door de natuur en daarom eigendom van iedereen. Bijvoorbeeld: zon, natuur, wind,… Ondertussen is de wereld al zo ver geëvolueerd dat er ook commons in de economische, politieke, creatieve,… wereld bestaan. Maar om het allemaal te verduidelijken wordt er een algemene definitie gehanteerd: Commons zijn hulpbronnen die onder het gezamenlijke beheer van een groep of organisatie vallen en waarop geen afgebakende rechten bestaan (Bauwens, 2013).

Echter is er één belangrijke voorwaarde in verband met peer-eigendom: er moet een gebruikswaarde zijn (P2P foundation, 2012). Gebruikswaarde is het nut dat een persoon kan ontlenen aan de consumptie van een bepaald goed (Nederlandse encyclopedie, 2014). M.a.w., hoe nuttig kan een bepaald product zijn voor die persoon. Dus als peer-eigendom gebruikswaarde moet bezitten, dan wil dat zeggen dat de eigendom nuttig moet zijn voor anderen.

Doordat gebruikerseigendom vrij beschikbaar is voor anderen en nuttig is, is er hier een link met de peer-eigendom. Er kan geconcludeerd worden dat er veel overeenkomsten te vinden zijn tussen peer-eigendom en gebruikerseigendom. Maar peer-eigendom wordt meer gebruikt voor de domeinen die niets met software te maken hebben, en het concept gebruikerseigendom is meer van toepassing als het gaat over online diensten en/of gratis software. Dit onderscheid wordt gemaakt op basis van het woord “gebruikers”. Als men verder op zoek gaat naar de betekenis van de term, dan gaat het veelal over online diensten. Denk maar aan: gebruikersnaam, gebruikersbeheer, gebruikersaccount,... Allemaal woorden waar de term 'gebruikers' verwijst naar het online aspect.

Voorbeeld

In het boek "De wereld redden" van Bauwens (2013) wordt er gesproken over de Duitse softwareontwikkelaar Dmytri Kleiner. Hij heeft een licentie voorgesteld waardoor de commons vrij beschikbaar blijven voor ieder die ertoe bijdraagt. De personen die dus bijdragen aan het gemeengoed hebben hier dus gebruikerseigendom van. Omdat zij bijdragen aan de verdere ontwikkeling mogen zij verder gebruik maken van wat deze commons hun te bieden hebben.

Een ander voorbeeld kan gegeven worden aan de hand van open source software. De letterlijke vertaling van “open source” is “open bron”. Het gaat om zaken die vrij zijn van auteursrecht en dus iedereen kan en mag gebruiken, denk maar aan gratis antivirus programma’s zoals Avast. Sommige bedrijven stellen een versie van hun product online ter beschikking zodat iedereen deze kan downloaden. Deze software is dan het voorbeeld van gebruikerseigendom omdat ze door iedereen gebruikt en aangepast kan worden. Veel mensen zijn tevreden dat ze het online aangeboden programma gratis mogen gebruiken, maar langs de andere kant haalt het bedrijf er ook zijn voordeel uit doordat het programma aangepast mag worden. Door die aanpassing kunnen zij mogelijke problemen detecteren en veranderen; en dat zonder een personeelslid te betalen die het probleem moet opzoeken.

Theoretische duiding

Met de nieuwe informatie uit het onderdeel ‘eigendom & P2P’ kan er geconcludeerd worden dat er nu minimaal vijf vormen van bezit bestaan. Eerst is er de privé-eigendom, dat is het domein van een natuurlijke persoon. Als volgt is er staatsbezit, wat eigendom is van de staat. Ten derde is er gemeenschapseigendom waar het gaat over een gedeeld bezit tussen verschillende natuurlijke personen. En de laatste twee zijn peer-eigendom of gemeengoed en gebruikerseigendom.

In de juridische wereld is eigendom helaas geen onbeperkt recht. Het eigendomsrecht kan worden teruggevonden in de ‘Code Civil’ van 1804. Toen werd dit begrip niet individualistisch omschreven, want het werd beperkt door het eigendomsrecht van derden en door wetten van de overheid (Heirbout, 2005). In het huidige wetboek staat eigendom als volgt omschreven: “Eigendom is het recht om op de meest volstrekte wijze van een zaak het genot te hebben en daarover te beschikken, mits men er geen gebruik van maakt dat strijdig is met de wetten of verordeningen” (Federale Overheidsdienst Justitie, s.d., online). Het eigendomsrecht is hier dus nog altijd beperkt omdat het niet strijdig mag zijn met wetten of verordeningen, maar beperking door het eigendomsrecht van derden komt hier niet meer aan bod. Er is dus een individualistische evolutie te zien als we naar het huidige eigendomsrecht kijken.

Als er nog verder wordt gekeken naar de rechten in verband met eigendom, dan kunnen we deze opdelen in 2 grote delen. Allereerst is er het genotsrecht. Dit houdt in dat men de eigendom naar eigen behoefte kan gebruiken en hier de vruchten kan van plukken. Zo mag je bijvoorbeeld de auto die je koopt gebruiken wanneer je wilt en naar eigen smaak beplakken met stickers. Vervolgens hebben we het beschikkingsrecht. Dat betekent dat je zelf mag beslissen wat je met de auto doet. Zo kan je hem zelf houden, maar heb je ook het recht om hem door te verkopen (Cuypers, J.G., 2006). Deze twee regels zijn voornamelijk van toepassing bij private eigendommen.

Ondanks de twee regels van hierboven heeft men als privéeigenaar wel meer te zeggen dan bij een gemeenschapseigendom. Gemeenschapseigendom wil zeggen dat er twee of meerdere eigenaren zijn van bijvoorbeeld een huis. Het gebruik van dat huis moet dan in overeenkomst zijn met de mede-eigena(a)r(en). Iedereen heeft een aandeel in de eigendom en het gemeenschappelijke moet voor verdeling vatbaar zijn. Zo zal dat huis moeten verkocht worden bij verdeling, zodat iedereen eenzelfde som geld kan ontvangen (Bregman, Chau-Duivis, & van den Berg, 2013).

In de geschiedenis zijn eigendommen al veel veranderd van invulling en betekenis. Zo had Marx een grote invloed op privé- en gemeenschappelijke eigendommen bij het communisme. De privé-eigendommen moesten vervangen worden door gemeenschappelijke eigendommen waar iedereen evenveel recht op had. Tot slot zou het gemeenschappelijke moeten evolueren naar staatseigendommen volgens Marx. Zo moesten alle bedrijven eigendom worden van de staat om oneerlijke concurrentie tegen te gaan (Lievens, 2010).

Tegenover Marx zijn invulling staat het liberalisme. Er wordt hier gezegd dat eigendom eigen is aan de natuur van de mens. Hun theorie steunt op een uitspraak van John Locke: “het bezit begint wanneer men hier moeite voor doet, het is een noodzaak.” (Bonnafé, s.d., online). Zo geeft hij een voorbeeld met voedsel. Als het eten niet je eigendom is, maar toch eet je het op, dan onttrek je het van de wereld. Op deze manier zijn bezit en de wereld in tegenspraak met elkaar, want als iets niet in je bezit is, dan kan je het ook niet onttrekken van de wereld. Dat voedsel moet eerst in je bezit zijn voordat je het kunt eten (Bonnafé, s.d.). Communisme en liberalisme zijn zodoende elkaars tegenpolen als men het heeft over eigendom.

Als laatste onderdeel van de theoretische duiding wordt gebruikerseigendom besproken. Met bovenstaande informatie kan er een link worden gelegd tussen gebruikerseigendom en gemeengoed. Ondanks dat iedereen er vrij van kan genieten, is het belangrijk dat het wordt gebruikt in een maatschappij die rekening houdt met elkaar. Iedereen moet de kans krijgen om hier de vruchten van te plukken. Iedereen die wil heeft een gebruiksrecht: Zich bedienen van een eigendom, al dan niet tegen betaling (De Nederlandse encyclopedie, 2014). Dat is ook wat men met een P2P samenleving wil bereiken. Als iedereen zich inzet voor een bepaald domein, dan kan iedereen van dat domein genieten. Als je een bijdrage levert aan de samenleving, dan heb je gebruiksrecht op het gemeengoed van deze samenleving.

Externe links

• Dmytri Kleiner is een software ontwikkelaar die onderzoek doet naar politieke economie op het internet, maar ook kan men in zijn ideeën bepaalde waarden van gebruikerseigendom terug vinden. Voor meer informatie over Dmytri Kleiner: http://www.dmytri.info/

• De invulling van het concept eigendom is doorheen de tijd sterk geëvolueerd. Voor een meer liberale invulling van dit begrip ga naar: http://www.liberales.be/essays/remyeigendom

• De volledige wettige invulling van eigendom & eigendomsrecht kan je terugvinden op: http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_name=wet&cn=1804032131

• Voor verdere informatie over peereigendom en de link tussen eigendom & P2P, ga naar: http://www.jeanlievens.be/van_B2B_naar_P2P/Dutch/Artikelen/2012/12/21_De_politieke_economie_van_peer-productie.html of http://p2pfoundation.net/Property

• Het begrip ‘commons’ kwam ook kort aan bod. Voor verder informatie hierover, ga naar: http://www.transitienetwerkmiddenveld.be/images/Peer_to_peer.pdf

Referenties

Bauwens, M., & Lievens, J. (2013). De wereld redden. Antwerp, Belgium: Linkeroever Uitgevers.

Bonnafé, R. (s.d.). Het eigendomsrecht ‘kraak’ je niet. Retrieved from http://www.liberales.be/essays/remyeigendom

Bregman, A.G., Chau Duivis, M.A.B., & van den Berg, M.A.M.C. (2013). Bouwrecht in kortbestek. Gravenhage, The Netherlands: Instituut voor Bouwrecht. P174-175.

Cuypers, J.G. (2006). Recht in de praktijk: Leven met eigendom. Rijswijk, The Netherlands: Elmar.

De Nederlandse encyclopedie. (2014). Definitie gebruikers. Retrieved from: http://www.encyclo.nl/begrip/gebruikers

De Nederlandse encyclopedie. (2014). Definitie gebruiksrecht. Retrieved from: http://www.encyclo.nl/begrip/gebruiksrecht

De Nederlandse encyclopedie. (2014). Definitie gebruikswaarde. Retrieved from: http://www.encyclo.nl/begrip/Gebruikswaarde

Federale overheidsdienst Justitie. (s.d.). Burgerlijk wetboek: Goederen en beperkingen van eigendom. Retrieved from: http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_name=wet&cn=1804032131

Heirbout, D. (2005). Privaatrechtsgeschiedenis van de Romeinen tot heden. Ghent, Belgium: Academia Press.

Lievens, M. (2010). Socialisme en democratie in de 21ste eeuw. Gent, Belgium: Matthias Lievens. P2P foundation. (2012). De politieke economie van peer productie. Retrieved from: http://p2pfoundation.net/De_politieke_economie_van_peer-productie

Uitgeverij Van Dale. (2014). Definitie eigendom. Retrieved from: http://www.vandale.be/opzoeken?pattern=eigendom&lang=nn#.VG4ZSfl5NUU