Onderwijstechnologie/Voorbeelden onderwijstechnologische realisaties/Rapport Taal-Letterkunde 2 2012-2013

Inleiding

Met 7 meisjes startten we aan de opdracht van het vak onderwijstechnologie. “Verwezenlijk een nieuwe en originele onderwijstechnologische realisatie” stond geschreven op Pointcarré. Aangezien we onszelf als leken kunnen beschouwen, was deze opdracht geen sinecure. Uiteindelijk kunnen we stellen dat we met ons Franse Revolutie- spel aan alle criteria hebben voldaan. We gebruikten vrije software, namelijk Quandary. Onze realisatie is technisch herbruikbaar en inzetbaar voor leerkrachten geschiedenis, kunstgeschiedenis en Frans. Ook juridisch klopt het plaatje. En, last but not least, we geloven dat het spel de leerlingen motiveert om te leren.

Resultaat van onze Brainstorm

Daar de leden van de samengestelde groep drie verschillende disciplines beoefenen, zijnde Frans, kunstgeschiedenis en geschiedenis, staken we de koppen bij elkaar om de belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis van Frankrijk te overlopen. Niet alleen bleek de Franse Revolutie belangrijk binnen de Europese geschiedenis en de Franse samenleving, ook kreeg de revolutie een grote weerklank binnen de kunsten. De keuze om het spel in de Franse taal op te stellen, spreekt natuurlijk voor zich.

We wilden als groep met een realisatie naar voor komen die voor elk groepslid in zijn latere carrière als leerkracht inzetbaar is en niet enkel ervaring opdoen met het ontwikkelen van technologische tools ‘voor later’. De samenwerking tussen leerkrachten van verschillende vakken zien wij trouwens als een voorwaarde om tijdens onze loopbaan opnieuw tot zulke onderwijstechnologische realisaties te komen.

Het oorspronkelijke idee voor de te ontwikkelen tool binnen het vak Onderwijstechnologie, bestond erin een individuele Franstalige quiz samen te stellen met multiple choice-antwoorden. Het achtergrondscherm zou bestaan uit een blanco plattegrond van Parijs ten tijde van de Franse Revolutie. Telkens wanneer de leerling een vraag correct beantwoordde, zou de kaart van Parijs zich langzaamaan inkleuren. In een balk aan de zijkant zou plaats vrijgehouden zijn voor het ‘galgenmannetje’. Telkens wanneer de leerling een fout antwoord gaf, zou een nieuw onderdeel van het ‘galgenmannetje’ verschijnen.

Jammer genoeg was dit bovenstaande plan technisch gezien voor ons onhaalbaar. Geen enkel groepslid heeft een affiniteit met programmeren of het goed hanteren van computerprogramma's.

We hebben bijgevolg gezocht, met de mogelijkheden en de capaciteiten waarover we beschikken, naar open source-toepassingen voor een quiz.

Uitwerking

We hadden ideeën in overvloed, maar nu moesten we op zoek naar een manier om ze te verwezenlijken. Via de cursus, onze verworven kennis uit de les en via het internet, gingen we op zoek naar passende tools. Al snel konden we een selectie maken van een aantal programma’s. De leden van de groep downloadden de programma’s en testten de programma’s uit. Via Pointcarré en tijdens een tweede bijeenkomst werden onze bevindingen besproken. Wat past bij ons idee? Met welk programma kunnen we werken? Wat zijn de voor - en nadelen van de tools? Zowel inhoudelijke als praktische criteria werden tegen elkaar afgewogen. Na het overlopen van de verschillende programma’s, meenden we in Quandary de perfecte partner te hebben gevonden om het project ten uitvoer te brengen. Quandary is namelijk een authoring programma voor web-gebaseerde interactieve onderwijsmaterialen, waar het de bedoeling is dat leerlingen worden geconfronteerd met een situatie/vraag en een aantal keuzemogelijkheden. Nadat er een optie is gekozen, wordt een resulterende situatie aangereikt, met nieuwe opties. Het enige nadeel is dat Quandary niet werkt op een MAC.

Inhoudelijk werden een aantal afspraken gemaakt om tegemoet te komen aan de vakinhouden Frans, kunstgeschiedenis en geschiedenis. De vragen werden stuk voor stuk opgesteld in het Frans en zouden de afgebakende periode van de Franse Revolutie in kaart brengen. Zo hebben we ervoor gekozen om de vragen stuk voor stuk in het Frans op te stellen en ze toe te spitsen op een duidelijk afgebakende periode (1789 - 1815). Binnen het thema spitsten twee leden zich toe op cultuur. De overige leden verdeelden de gekozen periode onder elkaar: ieder lid stelde een 4 à 5-tal relevante vragen op over haar deelperiode. Uit een 30-tal vragen zouden we dan eventueel nog een selectie kunnen maken indien dit nodig zou blijken te zijn. We probeerden een afwisseling te maken tussen leuke feitjes en belangrijke aspecten van de Franse Revolutie. De leden van Taal - en Letterkunde zagen erop toe dat alle vragen netjes in het Frans gesteld werden en vertaalden waar nodig. In de vertaling werd rekening gehouden met het niveau van leerlingen uit de 3de graad. Er werden telkens een aantal keuzemogelijkheden voorzien voor de leerlingen. Bij een fout antwoord voorzagen we een tekst die de leerstof herhaalde en waarin de leerlingen het juiste antwoord konden vinden. Kozen de leerlingen meteen het juiste antwoord, werden ze ook afgeleid naar een pagina met extra uitleg of een leuke anekdote.

Aanmaak van de materialen

Nadat Quandary was gedownload en geïnstalleerd, werd de tutorial nog eens erg grondig doorgenomen. Eén lid spitste zich voornamelijk toe op het verder ontdekken van alle aspecten van het programma en testte het programma verder uit. Zij rapporteerde nauwkeurig aan de rest van de groep, zodat alle leden op de hoogte bleven van de ontwikkelingen.

De vragen werden verzameld en gerangschikt. Vervolgens moesten de vragen en antwoorden aan elkaar worden gelinkt in het programma. Concreet betekende dit dat bij elk ‘decision point’ een titel werd toegekend aan de vraag. Het veld ‘decision points contents’ betekende dat de vraag kon worden ingevoerd. Voor elk ‘decision point’, werden 3 ‘links from this decision point’ ingegeven. Hier werden de mogelijke antwoorden ingevoerd. Aan deze mogelijke antwoorden werd een nieuw ‘decision point’ toegevoegd, die de leerlingen naar een verduidelijking of bevestiging van het antwoord moet brengen. Bij een juist antwoord kan de leerling naar de volgende vraag via een ‘links from this decision point’ wat voor de leerling wordt voorgesteld als een knop met ‘question suivante’. Is het antwoord fout, moet de leerling, na het lezen van extra uitleg, eveneens een ‘links from this decision point’ aanklikken in de vorm van ‘d’accord, j’ai compris! Question suivante”. In beide gevallen komt de leerling bij een volgende vraag terecht waar het proces zich herhaalt.

Kunst en cultuur integreren kan niet zonder het toevoegen van afbeeldingen. Bovendien wilden we het thema visualiseren. Het invoeren van de afbeeldingen was echter geen koud kunstje. Je kan immers kiezen tussen ‘insert a picture based from a web URL’ of ‘insert a picture from a local file’. Na oeverloos uitproberen, werd duidelijk dat de eerste optie onmogelijk was en kozen we noodgedwongen om de afbeelding ‘from a local file’ in te voegen. De consequentie is dat je bij de uitvoering van de quiz, Quandary en de afbeeldingen in dezelfde map moet hebben staan. Indien niet, kunnen de afbeeldingen niet bekeken worden tijdens het spelen van het spel.

Deze problematiek doet zich bijgevolg voor wanneer we het spel willen delen met andere leerkrachten. De leerkracht dient Quandary plus de afbeeldingen in eenzelfde map te plaatsen en samen te downloaden. Om onze tool zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken, hebben wij als oplossing bedacht om de afbeeldingen en Quandary samen - in een zipmap - aan te bieden op sites die leermiddelen verzamelen, zoals Klascement. Een korte, duidelijke handleiding wordt bijgevoegd en wijst uit hoe leerkrachten gemakkelijk gebruik kunnen maken van de quiz.

Benodigdheden voor derden om de Quiz te gebruiken

Leerlingen en leerkrachten hebben niet veel nodig om gebruik te kunnen maken van onze quiz. Je moet beschikken over een computer (maar, zoals eerder vermeld, geen MAC) en internet. Verder zullen wij alle benodigdheden voor de volledige quiz aanbieden in één map, die kan worden gedownload. Daarna is alles klaar om het spel te spelen. Je kan de quiz niet openen in Internet Explorer, maar wel met het open - source Google Chrome.

Doel

Ons spel heeft tot doel om de leerlingen op een ludieke doch competitieve manier te laten kennismaken met alle aspecten van de Franse Revolutie. Het visualiseren is hierbij niet onbelangrijk: spotprenten, schilderijen, enz. die naar aanleiding van de Franse Revolutie gemaakt werden, komen aan bod en geven het best aan in welke sfeer de Franse Revolutie plaatsvond.

Link met de leerstof

De leerlingen bestuderen, in het Frans, één welbepaalde periode uit de Franse geschiedenis, namelijk de periode van 1789 tot 1815, beter gekend als de periode waarin de Franse Revolutie plaatsvond. Ze leren gegevens en redeneringen ter discussie stellen aan de hand van relevante criteria en worden aldus gestimuleerd om kritisch na te denken over deze historische ontwikkeling die aan de basis lag van de Verklaring van de Rechten van de Mens. Ze tonen zich bekwaam om binnen de quiz alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken. Doordat de leerlingen deze quiz individueel oplossen, zien ze zich niet verhinderd risico's te nemen in hun keuzes. De gevolgen hiervan zijn zichtbaar in hun eigen resultaat.

Op inhoudelijk vlak leren de leerlingen het historische informatiemateriaal bevragen. Ze kunnen zelfstandig de nodige gegevens voor het beantwoorden van de probleemstelling uit het historische informatiemateriaal halen. Ze kunnen beeldmateriaal, schema's, cartoons, dagboek- en literatuurfragmenten analyseren en hieruit bepaalde conclusies trekken. Ze leren de informatie vanuit verschillende standpunten benaderen en leren hierbij argumenten formuleren die worden gebruikt om standpunten omtrent het verleden en heden te onderbouwen. Welke taal gebruikt men het best voor een quiz over de Franse Revolutie? De Franse taal natuurlijk! De leerlingen worden geconfronteerd met zowel nieuwe als gekende woordenschat en grammatica. Ook al kennen de leerlingen niet alle woorden of begrijpen ze niet alle zinnen, ze ondervinden dat ze met de aangeleerde leesstrategieën en het inzetten van hun kennis over (kunst)geschiedenis toch de teksten kunnen begrijpen. De ene leerling zal bijvoorbeeld door de kennis over (kunst)geschiedenis, de betekenis van Franse woorden kunnen achterhalen. Een andere leerling kan goed Frans en zal vooral leren over de geschiedenis van de Franse Revolutie.

De Franse Revolutie kon mede plaatsvinden door een bepaalde maatschappelijke dynamiek van spanning tussen het blijvende en het veranderende. Door middel van een quiz en dus een andere benadering van de leerstof dan tijdens een les waarin gedoceerd wordt, kunnen de leerlingen dit 'ontdekken'. Ze percipiëren de leerstof op een andere manier en leren individueel. (De tool kan evengoed aangewend worden als evaluatiemiddel, na een les over de Franse Revolutie.)

Samenwerking

De totstandkoming van deze tool gebeurde op basis van een goede samenwerking tussen de teamleden. Elk lid nam verantwoordelijkheid voor haar taken, maar we kunnen concluderen dat de uitwerking van elk facet van de quiz is gestoeld op elkaar helpen en inspringen waar nodig. De verwezenlijkingen zijn dus niet toe te schrijven aan individuele personen, maar aan de inspanningen van de groep in het geheel.

De communicatie verliep via een aantal kanalen, omdat we het eens waren dat Pointcarré niet het meest efficiënte communicatiemiddel is voor het maken van een groepswerk. Eens de groep was gevormd, werd iedereen via mail uitgenodigd op een bijeenkomst (op 25 maart) om te brainstormen over de opdracht. Na deze bijeenkomst werden een aantal knopen doorgehakt. Het thema, de vakinhouden, de graad en de grote lijnen van de uitwerking werden vastgelegd. Via mail brainstormden we verder over de te gebruiken software. Voor onze volgende bijeenkomst werd deze software individueel uitgetest. De voor - en nadelen werden tegen elkaar afgewogen en elk lid noteerde zijn bedenkingen en opmerkingen voor de uitvoering van het gehele project. Op 8 april kwamen we opnieuw samen. Op deze bijeenkomst discussieerden we over het te gebruiken programma en de precieze invulling van onze ideeën. Bovendien werden de taken verdeeld. Er werd een Dropbox folder aangemaakt waar alle documenten werden opgeladen. Onder toeziend oog van de groep, werden in een Google Docs- document het rapport en de samenvatting geschreven. De laatste bijeenkomst, op 29 april, had tot doel om onze quiz te perfectioneren en de laatste hand te leggen aan al onze producten.

Besluit

Technologie is niet meer weg te denken uit het onderwijs. Wij zijn als groep ook overtuigd van de meerwaarde die technologie kan bieden bij het behalen van vakspecifieke en -overschrijdende eindtermen. Hoe interessant en leerrijk deze opdracht ook was, wij stellen ons toch de vraag of het de taak is van leerkrachten is om de tools zelf te ontwikkelen. Naast het verwerven van een basiskennis omtrent de huidige technologie, zien wij onze taak hoofdzakelijk als experten op inhoudelijk vlak. De mogelijkheden die technologie binnen het onderwijs biedt zijn oneindig. De vraag is natuurlijk of alle technologische toepassingen en tools daadwerkelijk didactisch zijn. Zijn ze telkens implementeerbaar en worden bepaalde leerdoelen gemakkelijker of sneller bereikt dan door middel van een meer conventionele werkvorm? Met dit Franse Revolutie- spel hebben wij geprobeerd onze kritische bedenkingen in verband met onderwijstechnologie in te vullen. De zogenaamde tegenstelling van technologie versus inhoud hoeft niet altijd even scherp te zijn. We beschouwen het spel als de eerste stap uit de veilige boekenwereld naar de wondere wereld van de technologie, beseffend dat we wel degelijk een taak te vervullen hebben door de leerlingen vertrouwd te maken met deze manier van leren en deze benadering van de leerstof. In onze ogen zal het alvast, net zoals tijdens dit groepswerk, een uitdaging worden om met verschillende leerkrachten samen te werken om efficiënt, relevant materiaal te ontwikkelen.

Geraadpleegde bronnen

Hughes, J. & Vermeersch, J. (2009). Taccle. Het e-learning handboek voor leerkrachten. Brussel: GO! Onderwijs Van de Vlaamse Gemeenschap, p 51.

Officiële website KlasCement, http://www.klascement.be/%7C

Quandary Tutorial, http://www.halfbakedsoftware.com/quandary/version_2/tutorial/tutorial.html%7C

Vakoverschrijdende eindtermen http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundair-onderwijs/vakoverschrijdend/%7C

Bijlage: Handleiding

Opgepast! Deze Quandary werkt niet op een MAC en kan niet geopend worden in internet Explorer. Met Google Chrome, bijvoorbeeld, werkt de quiz wel !

Volg de volgende stappen om de quiz te spelen:

Stap 1: Download de gezipte map in het geheel. Zowel Quandary als de afbeeldingen zitten in dezelfde map. Indien je enkel de Quandary download, zullen de afbeeldingen niet in de quiz verschijnen.

Stap 2: De quiz kan worden gestart!