Periodiek systeem/Aardalkalimetalen, biologie en veiligheid
De grootte en de aard van de rol die de aardalkalimetalen spelen in biologische systemen is wisselend. Uiteraard zijn het niet de metalen zelf, maar hun ionen die deze functies vervullen.
Beryllium
bewerkenBerylliumzouten zijn slecht oplosbaar in water en bovendien komt beryllium algemeen wening voor. Levende cellen komen maar zelden in contact met beryllium, maar in de gevallen dat het wel gebeurt is het metaal meestal zeer giftig. Van het metaal zijn geen biologische functies bekend.
|
| De basisstructuur van chlorofyl met magnesium in het centrum |
Magnesium
bewerkenIn tegenstelling tot beryllium is magnesium ruim bedeeld met biologische functies. De belangrijkste is misschien wel zijn plaats in het actieve centrum van chlorofyl, de structuur waarmee planten met behulp van zonlicht suikers opbouwen. Magnesium speelt een rol in de werking van spieren en zenuwen, de botvorming en stevigte ervan, de werking van meerdere enzymen en de aanmaak van hormonen. In het lichaam wordt de hoeveelheid magnesium constant gehouden door regulatie van de opname (in de darmen) en uitscheiding (via de nieren).
Met name het westerse dieet is een bron van zorg, omdat veel voedselproducten een laag magnesiumgehalte hebben, mogelijk het gevolg van langdurig te eenzijdig bemesten van het landbouwareaal, waardoor de magnesiumvoorraad in de bodem uitgeput raakt. Magnesiumtekorten uiten zich door algemene lusteloosheid of vermoeidheid. Bij langdurige tekorten ontstaan irritatie van zenuwen en spieren, hartritmestoornissen en maagkrampen.
Ongeveer de helft van de hoeveelheid in een mensenlichaam bevindt zich, naast calcium en fosfaat, in de botten.
Calcium
bewerkenCalcium speelt in levende systemen een vooraanstaande rol in botvorming bij de gewervelde diersoorten en in de uitwendige skeletten van koraalpoliepen. Deze laatste leiden tot het ontstaan van koraalriffen. Naast de al genoemde botvorming speelt calcium een rol in de bloedstolling, spiercontractie, hormoonafgifte, het glycogeenmetabolisme en de celdeling.
Strontium
bewerkenStrontium speelt een belangrijke rol in het mariene milieu, waar het, naast calcium door harde (zoölogie)|koralen]] voor de opbouw van hun exoskelet. Strontium wordt, naast het daarvoor bekendere barium, gebruikt bij het maken van Röntgenfoto's om zachte weefsels zichtbaar te maken.
Sr-90 ontstaat onder andere als splijtingsproduct tijdens kernreacties. Door de halfwaardetijd van ruim 28 jaar en het feit dat het in het lichaam, als nauwe verwant van calcium, makkelijk opgenomen wordt en opgeslagen in het skelet maakt het tot een gezondheidsrisico: botten zelf zijn nauwelijks gevoelig voor de straling, maar de snel delende cellen van het beenmerg (bloedproductie0 zijn wel gevoelig. Te hoge dosis St-90 leiden tot leukemie.
Sommige tandpasta's bevatten strontium.
Radium
bewerkenVan radium zijn geen biologisch functies bekend anders dan dat het giftig is. Daarnaast speelt uiteraard ook zijn radioactiviteit een rol.
- ↑ Deze pagina is een vertaling van de tekst in het lemma Alkaline earth metal op de Engelse Wikipedia, paragraaf "Biological role and precautions" zoals deze op 21 juli 2023 aanwezig was.