Wikibooks

Periodiek systeem/Zuurstofgroep

< Periodiek systeem

De elementen van de zuurstofgroep (IUPAC groepsnummer 16, vroeger bekend als VIa) uit het periodiek systeem, worden ook wel de chalcogenen genoemd.[Noot 1] Ze kenmerken zich doordat de buitenste p-schil vier elektronen bevat. Samen met de buitenste s-schil hebben deze elementen 6 elektronen in hun valentie-schil. Hierdoor kunnen deze elementen zowel als oxidator én als reductor optreden. De oxiderende neiging neemt wel af bij de elementen in de hogere perioden van deze groep. Daar tegenover staat dat de elementen in de hogere perioden makkelijker verbindingen vormen met de metalen uit de hogere periode, zoals goud en kwik (zie ook goudchalcogeniden).

Galerij

bewerken
8
O
16
S
34
Se
52
Te
84
Po
116
Lv
ZuurstofZwavelSeleen
     
Vloeibare zuurstof Vaste Zwavel Allotropen van Seleen
TelluurPoloniumLivermorium
    ?
Telluur Madame Curie, ontdekker van Polonium Livermorium, te onbekend

Metalen - Metalloïden en Niet-metalen

bewerken

Het niet-metaal-karakter in deze groep wordt van boven naar beneden gaand steeds zwakker. Formeel is er voor Livermorium nog geen indeling vastgesteld. Op grond van de trens in het periodiek systeem is het zeer waarschijnlijk dat als er van dit element voldoende gemaakt kan worden om het te bestuderen, het metallisch blijkt te zijn.

De plaats in het periodiek systeem[Bron 1]

bewerken
 
Johann Döbereiner was een van de eersten die de overeenkomsten zag tussen wat we nu kennen als groep 16, de zuurstofgroep.

Drie van de leden van de zuurstofgroep (zwavel, telluur en seleen) zijn als triade onderdeel van de ontdekking van de periodiciteit in de eigenschappen van elementen. Door Johann Döbereiner waren ten tijde van de publicatie van Mendelejev zo'n 10 triaden (soms zelfs met vier of vijf leden) geïdentificeerd, onder andere in de gropen 1, 2, en 15.[1]

Rond 1865 publiceerde John Newlands een serie artikelen waarin hij bij ranhgschikking an de elementen naar gewicht er een herhaling bij het achtste element optrad. In zij versie van het periodiek systeem was een "groep b" waarin zuurstof, zwavel, seleen en telluur somen met osmium geplaatst waren. Hij was daarmee de eerste die de bekende leden van de zuurstofgroep bij elkaar in een groep plaatste. Omdat hij ook een relatie legde tussen het chemisch en het muzikale octaaf werden hij en zijn idee in de chemische wereld weggehoond. Pas een aantal jaren na de publicatie van Mendeljev kreeg hij eerherstel.[2][3]

 
Dmitri Mendelejev's periodiek systeem zoals voorgesteld in 1871 met zuurstof, zwavel, seleen en telluur als onderdeel van groep VI

Na publicatie in 1869 van de tabel van Mendelejev werd zuurstof als bovenste element in groep VI geplaatst, boven zwavel, seleen en telluur.[4] Chroom, molybdeen, wolfraam en uranium werden soms oook in deze groep ingedeeld. Later zijn deze elementen naar groep VIB verhuisd en uranium naar de actiniden.

Zuurstof, samen met zwavel, seleen, telluur en het later ontdekte polonium werden in groep VIA gerangschikt, tot in 1988 het IUPAC-systeem van kracht werd en de groep nummer 16 kreeg toebedeeld.[5]

Gegevens

bewerken
Gegevens van elementen in de stikstofgroep
NaamSmblNrMSmpntKkpntENRthRcov
Zuurstof O 8 15,999 -218,4 -183,0 3,44 48 60
Zwavel S 16 32,08 113 445 2,58 88 100
Seleen Se 34 78,97 217 685 2,55 103 115
Telluur Te 52 127,60 450 988 2,1 123 140
Polonium Po 84 208,9824 254 962 2,00 1353 190
Livermorium Lv 116 [297] - - - - -
Smbl: Symbool
Nr: Atoomnummer
Smbl: Symbool
M: Molaire massa (g/mol). Massa tussen [..]: niet natuurlijk voorkomend radioactief element, de massa van het meest stabiele isotoop is vermeld.
Smpntl: Smeltpunt (°C)[6]
Kkpnt: Kookpunt (°C)[7]
EN: Elektronegativiteit (Pauling)[8]
Rth: Op theoretische basis berekende atoomstraal (pm)[9]
Rcov: Op basis van metingen aan covalent gebonden atomen berekende atoomstralen. (pm)[10]

Noten in de tekst

  1. ↑ In de Engelse Wikipedia wordt deze naam voor de zuurstofgroep gebruikt. Daarnaast is er echter wel discussie of zuurstof zelf, vanwege zijn fwijkende gedrag, daar wel bij hoort.

Bronnen

  1. ↑ Dit is een (gedeeltelijke) vertaling van de tekst in, of gebruikte gegevens zijn ontleend aan het lemma Chalcogen op de Engelse Wikipedia, paragraaf "Periodic_table_placing" zoals dit op 26 maart 2024 aanwezig was.


  1. ↑ Sam Kean: (2011) The Disappearing Spoon Uitgever: Back Bay Books ISBN 978-0-316-05163-7
  2. ↑ Newlands, John A. R. (20 August 1864). On Relations Among the Equivalents. Chemical News 10: 94–95. Gearchiveerd van origineel op January 1, 2011. Geraadpleegd op 25 november 2013.
  3. ↑ Newlands, John A. R. (18 August 1865). On the Law of Octaves. Chemical News 12: 83. Gearchiveerd van origineel op January 1, 2011. Geraadpleegd op 25 november 2013.
  4. ↑ Mendelejew, Dimitri (1869). Über die Beziehungen der Eigenschaften zu den Atomgewichten der Elemente. Zeitschrift für Chemie: 405–406.
  5. ↑ Fluck, E. (1988). New Notations in the Periodic Table. Pure Appl. Chem. 60 (3): 431–436. DOI: 10.1351/pac198860030431. Gearchiveerd van origineel op 10 oktober 2022. Geraadpleegd op 25 november 2013.
  6. ↑ Smeltpunten - behalve van waterstof - zijn afkomstig van de Nederlandstalige Wikipedia (6 juni 2023), de pagina's van de elementen. De daarin opgegeven waarden zijn in Kelvin. Zij zijn omgerekend en naar hetzelfde aantal significante cijfers gezet.
  7. ↑ Kookpunten - behalve van waterstof - zijn afkomstig van de Nederlandstalige Wikipedia (6 juni 2023), de pagina's van de elementen. De daarin opgegeven waarden zijn in Kelvin. Zij zijn omgerekend en naar hetzelfde aantal significante cijfers gezet.
  8. ↑ Ontleend aan de gegevens op de Engelstalige Wikipedia (Electronegativity
  9. ↑ Overgenomen uit de Engelstalige Wikipedia (Atomic radius) op 6 juni 2023. Daarin wordt verwezen naar: Clementi, E.; Raimond, D. L.; Reinhardt, W. P. (1967). Atomic Screening Constants from SCF Functions. II. Atoms with 37 to 86 Electrons. Journal of Chemical Physics 47 (4): 1300–1307. DOI: 10.1063/1.1712084.
  10. ↑ Overgenomen uit de Engelstalige Wikipedia (Atomic radius) op 6 juni 2023. Daarin wordt verwezen naar: Slater, J. C. (1964). Atomic Radii in Crystals. Journal of Chemical Physics 41 (10): 3199–3205. DOI: 10.1063/1.1725697.
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.