Schaken voor beginners/Tactiek
Dit boek is in ontwikkeling. Volg de wijzigingen door bij elk hoofdstuk op de ster te klikken of gebruik de toetscombinatie [alt+shift+w].
Positie
bewerkenRuil
bewerkenEen ruil betekent dat wanneer je een stuk slaat, je zelf het slaande stuk verliest. Dat kan gunstig zijn als het geruilde stuk meer waarde heeft of je eigen positie door de ruil verbeterd. Je kunt met een ruil bijvoorbeeld een remise afdwingen terwijl je op verlies staat. Of je kunt een aanval van een tegenstander met een ruil afslaan of je eigen aanval kracht bij zetten door een verdedigende stuk van de tegenstander weg te nemen. Andere positionele voordelen die een ruil opleveren zijn meer ruimte om te bewegen of het versterken van de eigen pionnenstructuur of het juist verzwakken van die van de tegenstander.
Hoe kan zwart een ruil afdwingen die hem een stuk met meer waarde oplevert?
Hoe kan wit op achterstand toch een remise afdwingen ?
Oplossing
Offer
bewerkenBij een offer ruil je niet een stuk in voor een ander stuk, maar voor een ander voordeel. Een voorbeeld hiervan is de verderop besproken gambiet.
Hoe kan zwart door een offer de partij winnen?
Oplossing
- ... Qg1+ (wit heeft geen keuze)
- Rxg1 Nf2#
De toren beperkt de bewegingsruimte van de witte koning en zo krijg je een stikmat door het zwarte paard.
Batterij
bewerkenAls meerdere stukken van dezelfde speler elkaar versterken in het beheersen van een lijn, rij of diagonaal dan vormen ze een batterij.
Hoe kan wit in de volgende zet een ultieme batterij creëren?
Zwischenzug
bewerkenEen zwischenzug is een tussendoor zet of tussenzet die je logischerwijs niet verwacht, maar meer voordeel oplevert dan direct de meest logische zet te doen.
Wat is de logische zet te doen? En wat is als tussenzet beter om eerst te doen?
Oplossing
Gambiet
bewerkenEen gambiet of gambit is iets waar beginners extra waakzaam op dienen te zijn, omdat ze vaak verblind door het offer de tegenstander in staat stellen een ontwikkelingsvoorsprong te nemen.
Deze opstelling ontstond na de volgende zetten:
- d4 e5
- dxe5 Bc5
- Nf3 d6
- exd6 Ne7
Is het tweede offer een foutje van zwart?
Pionnenstructuur
bewerkenEen belangrijke tactische overweging bij het schaken is de positie van de pionnen. Men kan de volgende zaken in ogenschouw nemen daarbij:
- Open centrum: Dit is het geval als er geen centrale pionnen (op de d- en e-lijn) zijn. Als het centrum open is, dus er meer ruimte in het centrum is, dan is er over het algemeen meer bewegingsvrijheid van de schaakstukken. Wat is het voordeel van een open spel?
Oplossing
- Gesloten centrum: Het omgekeerde van het open centrum, het centrum is door pionnen bezet. Wat is het voordeel van een gesloten centrum?
Oplossing
- Open lijn: Dit is het geval als er op een lijn geen enkele pionnen staan. Wat is het voordeel van een open lijn?
Oplossing
- Open diagonaal: Dit is het geval als er op een diagonaal geen enkele pionnen staan. Wat is het voordeel van een open diagonaal?
Oplossing
- Voorpost: Een veld van de tegenstander die niet kan worden aangevallen (meer) door diens pionnen (dus achter diens pionnen ligt). Welk stuk kan een voorpost eenvoudig benutten?
Oplossing
- Pionnenketen: Een pionnenketen is een reeks pionnen die zo zijn verbonden dat een pion uit die keten wordt beschermd door een pion erachter, uitgezonderd de achterste. Een pionnenstructuur wordt gezien als een sterke positie voor een pion mits deze niet de achterste is. Wanneer kan een pion niet meer onderdeel zijn van een keten?
Oplossing
Aanval
bewerkenPin
bewerkenWe spreken van een pin (penning in het Nederlands) als een stuk niet kan bewegen zonder een belangrijker stuk bloot te stellen aan een aanval. Als dit belangrijker stuk de koning is spreken we van een absolute pin, omdat het stuk niet mag bewegen (je mag geen schaak op je eigen koning creëren).
Hoe kan zwart de toren winnen?
Aftrekaanval
bewerkenEen aftrekaanval of discovered attack kan een winnende positie alsnog keren.
Hoe keert wit de partij?
Oplossing
Vork
bewerkenEen vork is een aanval van één eigen stuk op meerdere stukken van de tegenstander tegelijk. Indien deze stukken niet beide gedekt zijn of van grotere waarde dan het aanvallende stuk, dan kan de vork leiden tot een voordeel.
Mat achter de paaltjes
bewerkenMat achter de paaltjes of de back-rank checkmate is een valkuil waar beginners vaak intrappen. Let op, dit principe van een schaakmat kan ook verticaal ontstaan.
Hoe wint wit de Koningin of zet zwart schaakmat?
Oplossing
- Rd3 (we vallen en de Koningin aan en we dreigen op h3 met schaakmat
- ... Qa7+
- Bd4 (we houden de dubbele dreiging aan)
- ... Qd7 (probeert het h3 veld te beschermen en de loper aan te vallen
- Bg7+ (beste is voor zwart Kxg7 maar dan verliest ie wel de Koningin)
- ... Qx97
- Rxd7+
Röntgenaanval
bewerkenHet omgekeerde van een pin is de röntgenaanval. Terwijl bij een pin het stuk dat het aangevallen stuk afschermt belangrijker is, is dat in dit geval andersom.
Hoe kan wit aan zet een groot voordeel behalen?
Oplossing
Het röntgen idee kan ook als verdediging worden gebruikt. Hoe doet wit dat in dit geval?
Oplossing
Aftrekaanval
bewerkenMet een aftrekaanval wordt de tactiek bedoeld om door een eigen stuk te verplaatsen, een stuk van de tegenstander ineens wordt aangevallen. Als dit stuk van de tegenstander een koning is dan spreekt men van aftrekschaak.
Hoe gebruikt wit schaak om de tegenstander een stuk te ontfutselen?
Oplossing
Verdediging
bewerkenPatstelling
bewerkenEen manier als je zwak staat er toch nog een remise uit te halen is te zorgen dat je pat komt te staan bijvoorbeeld door je resterende stukken op te offeren.
Hoe kan wit voorkomen dat zwart een pat afdwingt door zijn dame op te offeren? Hint: niet altijd hoeft een pion tot een dame te promoveren!
Oplossing
- Rd8 (dit leidt tot pat hoe logisch ook)
- ... Qh5+ (als zwart de dame sluit is het meteen pat)
- Kb4 Qb5+ (wederom biedt zwart de dame aan)
- Kc3 Qc6+
- Kd2 Qg2+
- Kd3 Qf3+
- Kd4 Qf4+
- Kd5 Qg5+
- Kc6 Qxd8 (remise)
De goede oplossing is
- Ra8+ Kxa8 (offer de toren om de zwarte koning uit de pat mogelijkheid te halen
- f8=Q+ Qxf8
- e7 Qxe7
- Bd5+ Ka7
- Ra8+ Kxa8
- c7+ Ka7
- c8=N+ (dus niet als dame promoveren om de andere dame te slaan)
Als je er slecht voor staat kun je een remise afdwingen doordat een toren voortdurend schaak kan geven terwijl als hij wordt gesnapt het pat zou zijn.
Bronnen
bewerkenVerdieping
bewerkenDe volgende open en gratis bronnen kunnen helpen bij verdere verdieping in deze materie:
Verwijzingen
bewerkenOrganisaties
Begrippen
Referenties