Schilderen/Gekleurde ondergrond

De eerste egale kleur die je kan aanbrengen op de ondergrond wordt ook wel imprimatura genoemd.

Een ondergrond die je aanschaft in de handel zal over het algemeen wit voorbehandeld zijn. Met (maagdelijk) wit is het vaak lastig om te beginnen. Bovendien zal je geneigd zijn om op een witte ondergrond te lichte tinten te gaan gebruiken. Dat komt doordat elke kleur tegen een lichte achtergrond al snel te donker zal lijken.Bij buitenshuis schilderen is wit helemaal vervelend, je kan er als de zon erop schijnt, door verblind worden.

Veel schilders vinden het daarom prettig om te schilderen op een gekleurde ondergrond. Het maakt je makkelijker om de uiteindelijke toonwaarde goed in te schatten. Een voorbeeld is ook dat opengelaten delen van het werk al vanzelf een toon hebben, in plaats van wit te blijven.

De kleur die je gebruikt voor de ondergrond zal waarschijnlijk doorschemeren in het definitieve werk. Het schilderij krijgt daardoor eerder een eenheid en harmonie.

Een voordeel van een gekleurde ondergrond is ook dat de ondergrond minder absorberend wordt voor het vocht of de olie in de verf die je gebruikt. N.B. Bij aquarel gebruikt men bijna nooit een gekleurde ondergrond. In een traditionele aquarel wordt namelijk geen wit gebruikt. De ondergrond is dan de lichtste kleur die je kan bereiken. Daarom wordt bij aquarel op wit papier geschilderd.

	Emily, Herfst in Frankrijk, 1911	Armand-Dumaresq, ondertekening van de onafhankelijkheidsverklaring, rond 1873
	Je ziet in het linker schilderij dat de kunstenaar een felle gele ondergrond heeft gebruikt. Dit is bijvoorbeeld heel duidelijk te zien in de lucht. Het blauw is in losse toetsen over de gele ondergrond gezet. Het hele schilderij ademt hierdoor de warme gele herfstkleur. Het kleurgebruik van deze schilder is conform de meest moderne kunststroming destijds, het Fauvisme. De schilder rechts gebruikt daarentegen een zachtgele ondergrond, die naar roze neigt. Dit schilderij is onaf, zodat je goed de ondergrond ziet. Je kan je voorstellen dat het schilderij, als het gereed was gekomen, deze warme gloed zou blijven hebben.

Kleur aanbrengen

Je kan een ondergrond op verschillende manieren een kleur geven:

• Gebruik flink met water verdunde acrylverf en breng die egaal aan met een brede kwast, of met een lap. Maak ruim voldoende verf aan en werk snel, omdat acryl snel droogt. Met acryl is het moeilijk – zo niet onmogelijk – om precies dezelfde kleur opnieuw te mengen, omdat de verf altijd iets donkerder opdroogt. Een ondergrond met acrylverf kan je vervolgens zowel voor olieverf als acryl gebruiken, maar niet voor gouache of aquarel.
• Gebruik met terpentijn verdunde olieverf, en breng die op met een doek. Houd er dan wel rekening mee dat je minstens een dag moet wachten tot het droog is. Ventileer goed, omdat je vrij veel terpentijn in de lucht brengt hiermee. Op deze ondergrond kan je alleen met olieverf verder werken.

In beide gevallen is het niet noodzakelijk om een geheel dekkende kleur aan te brengen. Als het wit van het doek nog doorschemert door de eerste laag hoeft dat zeker geen probleem te zijn voor de volgende stappen.

Welke kleur gebruiken?

Een neutrale kleur, zoals oker of omber, is voor de meeste situaties prettig om te gebruiken. Maar een uitgesproken kleur, zoals rood of groen, kan natuurlijk ook. Het is een kwestie van experimenteren. Een donkere toon gebruiken als ondergrond, dwingt je tot heel anders beginnen dan met een witte ondergrond.

Soms wordt de complementaire kleur gebruikt van het uiteindelijke schilderij. Een blauwpaarse zee kan je prima schilderen op een okergele ondergrond. Maar het gebruik van een harmoniërende kleur kan ook; dit leidt tot een gelijkmatiger resultaat. De eerste methode kan tot een spannender schilderij leiden.

Een oud schilderij gebruiken

Heb je een schilderij waar je niet zo tevreden over bent, dan kan je dat zonder probleem als ondergrond voor een nieuw schilderij gebruiken. Eventueel kan je het voor gebruik wat afschuren, of er een nieuwe kleurlaag overheen zetten. Bedenk bij olieverf wel dat je vet moet schilderen, als je over oude lagen heen schildert. Je kan het oude schilderij op zijn kop zetten, dan word je niet al te veel afgeleid bij het nieuwe werk.