Schilderen/Vernissen

Vernis is kant-en-klaar in de handel te koop. Er zijn glanzende, matte, en halfglanzende vernissen te koop. Vernissen is niet noodzakelijk, maar wil je je schilderij lang voor het nageslacht bewaren, dan is een beschermlaag aanbrengen wel zinvol. Je kan kiezen tussen matte of glanzende vernissoorten. Vernis is ook te koop in spuitbussen.

Algemene werkwijze

Het schilderij moet volkomen droog zijn. Bij olieverf duurt dat 6 maanden tot een jaar, bij acryl 2 dagen tot een week. Als gels zijn gebruikt in een acrylschilderij, moet het schilderij nog langer drogen.

Vernissen moet met een brede, zachte, kwast gebeuren. Een stugge kwast levert een streperige vernislaag op. Leg het werk vlak neer (waterpas) en stof het indien nodig eerst voorzichtig af.

Als het werk veel structuur heeft, kan je beter vernis uit een spuitbus gebruiken. Dek eventueel de omgeving af, leg het schilderij bijvoorbeeld op een oud laken.

Werk in een stofvrije ruimte, zorg voor voldoende ventilatie voor je eigen gezondheid, en laat het werk bij kamertemperatuur drogen.

Werk snel met de kwast in brede streken. Blijf niet te lang doorgaan, want de vernis droogt vrij snel. Kijk tijdens het vernissen goed langs het schilderij, om te zien of je geen stukjes hebt overgeslagen.

Om een hoge glans te krijgen, kan de vernis meerdere malen worden aangebracht. Daartussen moet de vernis telkens enkele uren drogen. Voor matte vernis is één laag voldoende.

De kwast waarmee je de vernis aanbrengt moet na gebruik worden schoongemaakt met terpentine, tenzij een wateroplosbaar vernis is gebruikt. Vervolgens de kwast schoonmaken met warm water en zeep. De kwast vervolgens drogen en in de vorm terugbrengen.

Het drogen van het vernis kan enkele uren duren.

Spuitbus

Schud de bus lang volgens de gebruiksaanwijzing. Spuit telkens in dezelfde richting, niet heen en weer. Als je heen en weer spuit wordt de vernislaag aan de randen dikker. Spuit niet op het doek, maar erboven langs, zodat de druppeltjes neerdalen.

Vernis voor acryl

Met vernis voor acryl kan je bereiken dat je schilderij gaat glanzen. Zonder vernis is het oppervlak van een acrylschilderij dof.

Maar er is een andere reden om een acrylschilderij te beschermen met vernis. Acrylverf is namelijk als gevolg van de verdamping van het water poreus. Daardoor trekt het schilderij snel vuil aan. Daarnaast is acryl een thermoplast. Bij warmte wordt de verf weer plakkerig waardoor er nog meer vuil aan gan kleven.

Voor het vernissen moet het schilderij goed droog zijn, denk aan twee tot vier dagen.

Er zijn twee soorten acrylvernis:

op basis van terpentine. Deze vernis kan indien nodig later verwijderd worden met terpentine of terpentijnolie.
op basis van water. Deze vernis kan overgeschilderd worden, maar is later niet meer te verwijderen als een schilderij schoongemaakt moet worden.

Beide vernissen moeten worden verdund voor het aanbrengen.

Vernis voor olieverf

Het vernis op een olieverfschilderij maakt de kleuren dieper, en zorgt er ook voor dat matte stukken weer gaan glanzen. Soms wordt aangeraden een olieverfschilderij eerst met een glanzend vernis te behandelen, en daarna, als men de glans niet wenst, er nog een matte laag overheen aan te brengen.

De onderstaande vernissen zijn geschikt voor olieverf:

Damar. Dit is een hars van een boom uit Indonesië, die je zelf kan oplossen in terpentijn. Het is eigenlijke een eindvernis, maar kan ook als medium gebruikt worden, vooral indien gemengd met standolie. De verf krijgt dan meer glans. De vernis wordt erg bros. Na jaren vergeelt de vernis. De vernis kan makkelijk verwijderd worden.
Mastiek. Dit is een hars afkomstig van het Griekse eiland Chios, die je kan oplossen in alcohol. Ook dit is eigenlijk vooral een slotvernis.
Copal. Copal is een fossiele hars, die opgelost wordt in lijnolie door het flink te verhitten. Dit is een proces dat je naar het schijnt niet makkelijk zelf kan uitvoeren. Copalvernis is na aanbrengen niet meer op te lossen in terpentijn of terpentine, Mastiek en Damar zijn dat wel.

Laag 1: Retoucheervernis bij olieverfschilderij

Als je olieverfschilderij net af is en ongeveer een week heeft staan drogen, is het handdroog aan het oppervlak, maar van binnen is de verf dan nog niet helemaal droog. Dat duurt minstens zes maanden. Je kan het oppervlak na een week al wel beschermen met een laag retoucheervernis. Dat is niet strikt nodig, maar wel aan te bevelen als je erg dun hebt geschilderd en het werk daardoor kwetsbaar is. Retoucheervernis is een dun mengsel van oplosmiddel (zoals terpentijn) met wat hars. Breng een dunne laag aan met een zachte brede kwast. Breng de streken evenwijdig aan en ga niet verder vegen, want dan heb je kans dat de onderlaag oplost.

Laag 2: Slotvernis bij olieverfschilderij

Heeft je schilderij een half jaar of een jaar staan drogen (of in de kamer gehangen), dan kan je een slotvernis aanbrengen. Leg het schilderij plat neer in een stofvrije ruimte. Als je een schilderij, waarvan de verf van binnen nog nat is, gaat vernissen kan er in de vernis een craquelé ontstaan, omdat de verf nog droogt en daardoor krimpt.

Breng de vernis aan met een brede zachte kwast in evenwijdige streken de vernis op het doek. Doe dit niet heen en weer, maar telkens in dezelfde richting. Laat het werk goed drogen.

Vernis zelf maken

Het is mogelijk om vernis zelf te maken. Je koopt dan brokken natuurlijke hars, die je vervolgens oplost, bijvoorbeeld door de brokken in een nylonkous te hangen in een afgesloten pot met oplosmiddel.