Schilderen/Water
In een land als Nederland is water alom aanwezig. In je landschap zal dus vaak water voorkomen. Hier een aantal tips om te bedenken als je water schildert.
De kleur van water bewerken
Water heeft van zichzelf meestal geen kleur. Als je water schildert, krijgt het water dus vooral de kleur van de voorwerpen of omgeving die in het water reflecteren. Als de lucht in het water reflecteert, gebruik je dus dezelfde kleur als de lucht, maar dan wel iets donkerder, omdat een deel van het licht ook wordt geabsorbeerd door het water.
 |
 | |
| Winslow Homer, Blown Away, aquarel, circa 1888 | Jacob Isaacksz. van Ruisdael, Bos bij een meer, circa 1657 | |
| Het water in het linker voorbeeld heeft precies dezelfde blauwe kleur als de hemel, maar in iets donkerder tonen, vooral vooraan. De aquareltechniek leent zich heel goed voor het schilderen van water, wellicht omdat het vanzelf al waterig is. Ook het water in het schilderij van Ruisdael heeft een iets donkerder kleur dan de lucht gekregen. Het water laat een subtiele afspiegeling zien van de kleurnuances in de lucht. Door de donkere silhouetten van de bomen krijgt het schilderij een geheimzinnige uitdrukking. | ||
Reflecties bewerken
Bedenk bij het schilderen van reflecties, dat deze niet precies gelijk zijn aan het oorspronkelijke voorwerp dat op de oever staat. Dat voorwerp staat namelijk altijd iets hoger of iets verder weg. De reflectie van een voorwerp is daardoor altijd iets korter. De oever van het water zelf, die meestal wat terugwijkt, wordt meestal niet door het water gereflecteerd.
 |
 | |
| Abraham Hulk (1813-1897), visserboten | Akseli Gallen-Kallela, Lake Keitele, 1905 | |
| In het vrijwel stilstaande water reflecteren alle boten van het schilderij van Hulk. Als je goed kijkt, bijvoorbeeld naar de vissers in het bootje vooraan, worden deze niet volledig in de relfectie afgebeeld, ze zitten midden op de boot, dus hun onderlichamen worden niet gereflecteerd in het water. Hulk is zeer consequent in de reflecties, zelfs de kleine bootjes op de horizon hebben een reflectie in het water gekregen. Het schilderij van Hulk heeft een lage horizon, het gaat Hulk waarschijnlijk vooral om het licht van de zon, in het midden van het schilderij. Het schilderij van Gallen-Kallela heeft een zeer hoge horizon. Het gaat de schilder vooral om de reflecties, en hoe deze onderbroken worden door windvlagen op het water. De schrijver van dit boek vraagt zich af of je zulke lange reflecties in werkelijkheid kan zien. Natuurlijk kunnen ze worden uitgerekt, door het bewegende water, maar of ze dan zo sterk zijn, mag je je afvragen. Maar dat is eigenlijk niet zo van belang, het resultaat is prachtig. | ||
Beweging van het water bewerken
Water beweegt meestal een beetje door de wind. Water kan je dan ook goed weergeven door reflecties van alles wat aan de kant van het water staat, zoals bomen, personen, gebouwen. Maak dan de reflecties altijd wat vager en rommeliger dan het origineel. Dat kan je bijvoorbeeld doen door wat voorzichtige horizontale vegen in de natte verf aan te brengen.
Door de eeuwige beweging van het water ontstaan ook vaak heel veel kleine reflecties van de zon, of van witte wolken. Dat kan je weergeven door kleine toefjes met een lichte kleur. Maak deze toefjes kleiner, naarmate ze verder weg zijn, en varieer in de vorm en structuur van de toefjes.
 |
 | |
| Alfred Sisley, vrachtboten bij Saint-Mammès, 1885 | Anders Zorn, Zomergenoegen, 1886 | |
| Sisley schildert in het linker voorbeeld het flink bewegende water door kleine toetsen in tinten blauw en wit. Hij schildert ritmisch, telkens in dezelfde vorm, waarmee hij de kleine golfjes laat zien. Anders Zorn heeft in zijn aquarel rond dezelfde tijd de beweging van het water zichtbaar gemaakt door kleine, heel felle, witte vlekjes. Waarschijnlijk heeft hij hiervoor wel een dekkend wit gebruikt, anders krijg je dat niet voor elkaar met aquarel. | ||
Zee bewerken
De zee heeft een speciale uitdaging in zich, namelijk de branding. Waar de golf breekt is het schuim meestal spierwit. Bedenk ook hoe de lijnen van de branding lopen, deze lopen vrijwel altijd parallel aan het strand, en hebben daarom dus ook een verdwijnpunt. Vaak zie je meerdere strepen schuim, die allemaal hetzelfde verdwijnpunt hebben.
 |
 | |
| James Lynn Pitt, Zeelandschap met vissersboten, circa 1900 | Albert Bierstadt, zee in Emerald, 1878 | |
| In het linker schilderij van Pitt zie je de lijnen van de branding naar het verdwijnpunt lopen, dat rechts buiten beeld is. De koppen van de branding zijn niet spierwit, maar hebben de kleur van de lucht gekregen. Onderaan, waar het dunne laagje water als het ware stilstaat, zijn reflecties te zien van lichte plekken in de lucht, die op het schilderij niet zijn afgebeeld. Het schilderij van Bierstadt laat één brekende golf zien. Hier is de in tegenstelling tot de meeste waterschilderijen de kleur van het water zelf weergegeven, met een transparant zinderende Vert Emeraude. De branding is lokaal spierwit. | ||
Water in een fles of kan bewerken
Tenslotte nog even aandacht voor water in een fles of kan. Ook dan heeft water meestal geen kleur van zichzelf, of het moest limonade zijn. Het water wordt zichtbaar door de vertekening door de fles heen.
 |
 | |
| Ernst Ludwig Kirchner 1933-1935 Stilleven met plastiek voor het raam |
Alexander Koester 1932 Stilleven met pioenen | |
| Het linker schilderij van de bloemen in een vaas raakt aan de abstractie, omdat er alleen vlakken te zien zijn, vrijwel zonder diepte. Dat er water in de vaas zit is toch zichtbaar, door de vertekening van de stelen en natuurlijk door het duidelijk aangegeven wateroppervlak. In de vaas zijn gedeeltes zeer donker, gedeeltes juist zeer fel en licht geschilderd. Dit komt in de werkelijkheid ook voor, door de reflectie en breking van het licht door het glas en in het water.
| ||