Heraclitus over de natuur/Het wijze: verschil tussen versies

* οὐκ ἐμοῦ, ἀλλὰ τοῦ λόγου ἀκούσαντας, ὁμολογεῖν σοφόν ἐστιν ἓν πάντα εἶναί. ▼

* Niet mij, maar het woord horend, is het wijs ermee in te stemmen dat alles één is. <ref>Hippolytus, ''Refutatio in omnium haeresium'', IX, 9, 1: Ἡράκλειτος μὲν οὖν φησιν εἶναι τὸ πᾶν διαιρετὸν ἀδιαίρετον, γενητὸν ἀγένητον, θνητὸν ἀθάνατον, λόγον αἰῶνα, πατέρα υἱόν, θεὸν δίκαιον• οὐκ ἐμοῦ, ἀλλὰ τοῦ δόγματος ἀκούσαντας, ὁμολογεῖν σοφόν ἐστιν ἓν πάντα εἰδέναι, ὁ Ἡράκλειτος φησι. “Hecraclitus zegt althans dat het al is: ontbindend—niet ontbindend, verwekkend—niet verwekkend, sterfelijk—onsterfelijk, woord—eeuwig leven, vader—zoon, goddelijk recht: niet mij, maar de leer horend, is het wijs ermee in te stemmen dat alles in het weten is, zegt Heraclitus.”</ref>▼

* ἓν τὸ σοφὸν μοῦνον λέγεσθαι οὐκ ἐθέλει καὶ ἐθέλει Ζηνὸς ὄνομα. ▼

* Eén is het wijze, alleen, het wil en wil niet met Zeus’ naam worden genoemd. <ref>Clemens van Alexandrië, ''Stromata'', V, 115, 1: οῒδα ἐγὼ καὶ Πλάτωνα προσμαρτυροῦντα Ἡρακλείτῳ γράφοντι• ἓν τὸ σοφὸν κ. τ. λ. “Ik weet het en Plato is de bevestiger door getuigenis aangaande het opschrift van Heraclitus: één is het wijze etc.”</ref> <ref>Eusebius, ''Praeparatio evangelica'', XIII, 13, 42.</ref>▼

* Eén is het wijze, vertrouwd te zijn met de besluitvaardigheid, die alles heeft bestierd. <ref>Diogenes Laërtius, IX, 1: εἶναι γὰρ ἓν τὸ σοφόν, ἐπίστασθαι γνώμην, ὁτέη ἐκυβέρνησε πάντα διὰ πάντων. “Want er is het ene wijze, vertrouwd zijn met de besluitvaardigheid, die overal alles heeft bestierd.”</ref>▼

'''Fragment 2 - 5''': hier is het begrip van ‘het wijze’ het kernbegrip. Er wordt nog niet medegedeeld wat dit begrip precies inhoudt, maar in elk geval betekende het in het oude Griekenland zoveel als ‘kundigheid’ of ‘bekwaamheid’. Er is sprake van goddelijke en menselijke kundigheid. Wat de goddelijke kundigheid inhoudt wordt nog niet medegedeeld, dat zal verderop in de verhandeling worden medegedeeld. De ene goddelijke wijsheid is zo bijzonder dat zij zich van alles onderscheid. Zij wil daarom de goddelijke naam van Zeus krijgen, maar toch ook weer niet, waarschijnlijk omdat aan de naam van Zeus valse, door mensen verzonnen mythologische voorstellingen verbonden zijn. Wat de ene menselijke wijsheid betreft is het verstandig naar het woord in de onderhavige verhandeling te luisteren, niet omdat Heraclitus dit woord heeft geformuleerd, maar omdat zij eeuwig en algemeen geldig is (fg. 1a). Het is zaak te beseffen dat de persoon van Heraclitus en het woord in de verhandeling afzonderlijk staan. Deze ene menselijke wijsheid houdt in dat men moet beseffen dat alles één is en dat men vertrouwd moet zijn met de besluitvaardigheid die alles heeft bestierd. Mogelijk is dit juist van belang omdat zij die de eenheid te midden van de veelheid onderkennen, het overzicht van en het verband tussen alles vatten. Er is dus sprake van een eenheid in de veelheid. Daarbij is het zaak vertrouwd te zijn met de besluitvaardigheid waarmee de wereldordening wordt geregeerd, omdat deze besluitvaardigheid de juiste is en dat brengt wat voor goden en mensen goed is, zodat het passend is deze besluitvaardigheid na te volgen en ernaar te handelen, opdat men ook zelf met besluitvaardigheid handelt. Aldus wordt de wereld met zorgvuldigheid geregeerd, zoals ook de wijze zijn leven met zorgvuldigheid moet inrichten en de heerser met zorgvuldigheid de polis moet besturen. Hierdoor wordt duidelijk hoezeer de politieke filosofie voor Heraclitus van belang is.▼

{{Sub}}▼