Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Sociale controle: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Nieuwe pagina aangemaakt met '{{Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795}} <big>'''13. Sociale controle'''</big> ==Charivari== De [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Van geestelijke verw...' |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 3:
<big>'''13. Sociale controle'''</big>
==Charivari's==
Een '''charivari''' was een spot- en bestraffingsritueel dat vanaf de veertiende eeuw tot in de negentiende eeuw in vele landen van Europa, zoals Frankrijk, Duitsland, Engeland<ref name=Thomas>Religion and the decline of magic, Keith Thomas, ISBN 978-0-14-013744-6</ref> en de Nederlanden werd "gegeven" aan mensen die de fatsoensnormen overtraden. In Frankrijk werden de charivari's georganiseerd door de [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Van geestelijke verwantschap naar gezelligheid#Jongerenverenigingen|jongerenverenigingen]]. Het was een vorm van sociale controle die de nodige slachtoffers heeft gemaakt.
Charivari's werden voornamelijk in de steden gegeven en wel in het milieu van ambachtslieden, winkeliers en kleine klerken, hoewel ze ook in de dorpen op het platteland voorkwamen. Na 1750 begonnen de slachtoffers van deze vorm van sociale controle zich te verzetten en spanden steeds meer rechtszaken aan tegen de aanstichters ervan. Rond 1810 waren ze in de steden verleden tijd. Op het platteland vonden ze nog tot diep in de negentiende eeuw plaats.
Er waren verschillende soorten charivari.
Regel 15:
====Een voorbeeld uit 1717====
Een winkelier vond 's ochtends op 1 mei de karkassen van beesten op de straat voor zijn winkel terwijl aan de gevel runderhorens waren vastgemaakt. Dit in plaats van een meiboom. De hele straat was kwaad over deze stinkende smeerboel. Het was waarschijnlijk de wraak van vijf of zes jongens uit dezelfde wijk en hetzelfde milieu die kwaad waren op de dochter van de winkelier. De reden hiervan is
===Dwaze maagd van het jaar===
Regel 27:
In de Middeleeuwen werden [[w:prostitutie|prostituées]] en overspelige vrouwen eerst met honing ingesmeerd en door een hoop veren gerold en daarna werden ze achterstevoren op een ezel rondgereden met een gevlochten mand over hun hoofd.
Al in 1375 was het gebruikelijk dat een man die bij zijn vrouw onder de plak zat of die zich door haar liet slaan, achterstevoren op een ezel werd rondgereden<ref>Ook werd wel eens de vrouw die haar man had geslagen achterstevoren op een ezel rondgereden, terwijl haar man de ezel bij de teugel moest leiden</ref>. De echtelijke strijd moest eerst
In de zestiende eeuw werd de ezelsrit vaak uitgevoerd door de jongerenverenigingen. Tot circa 1790 waren er "hoorndragershoven"<ref>Een hoorndrager was een man die door zijn vrouw bedrogen was.</ref>, "ezelgenootschappen", en "carnivore tribunalen" die dit soort rituelen uitvoerden.
Regel 56:
Overigens kregen niet alle toeschietelijke meisjes een stinkende meiboom voor hun huis, niet alle mannen die bij hun vrouw onder de plak zaten, kregen een ezelsrit en ook niet alle stellen die hertrouwden kregen een charivari. Zeker in de achttiende eeuw kwam een afvaardiging van de jongeren eerst eens praten en dan vertelden ze wat ze van plan waren. Deze gesprekken zullen vaak tamelijk intimiderend zijn geweest. Als het paar heel beleefd bleef, hen een drankje gaf en geld bood, dan maakten de jongeren het concert minder lang en minder hard en deden er minder mensen aan mee. Maar als het paar kwaad werd en ze zonder geld de deur uitjoeg, dan werd het concert op volle kracht gegeven. De jongeren lieten de rijken meer betalen dan de armen en ook als iemand met een "vreemde" trouwde, wilden ze meer geld.
De meeste mensen betaalden wel want iedereen was bang voor de charivari's. De jongeren hadden er geen moeite mee om hun verhalen aan te dikken of zelfs gewoon uit hun duim te zuigen. Als hun slachtoffers naar de rechter gingen dan wilde deze tot circa 1750 wel de hoogte van de afkoopsom ter discussie stellen, maar zeker niet de rechtmatigheid van de charivari's.
====Een voorbeeld uit 1745====
Een leerlooier, een weduwnaar van 64, wilde hertrouwen met een vrouw van 44. Hij had de jongeren die kwamen praten over
Ook tussen de dorpen was de weg versperd met karren en de herders wachtten het stel op met bellen. Toen ze uiteindelijk in het dorp aankwamen, werden ze met boe-geroep begroet. Er stonden grafstenen met brandende kaarsen. De armen van de echtgenoot werden vastgebonden. Sommige soldaten kregen er genoeg van en schoten met hun geweren op de aanstichters van deze charivari. Maar het volk greep die soldaten en zette ze gevangen.
Regel 75:
Een stel jonge handwerkslieden belaagde een lakenwever van hun leeftijd die wilde trouwen met een weduwe van 60. Op de dag van de afkondiging van het huwelijk trokken ze onder luid getoeter door de straten. Ze pakten de weduwe beet en zetten haar bovenop een kar. Op de dag van de ondertekening van het huwelijkscontract bij de notaris gooiden ze het paar in de modder. En op de dag van de huwelijksinzegening zongen ze liederen voor de kerk.
===Charivari's door vrouwen===
Normaal oefenden vrouwen wel veel sociale controle uit, maar gingen ze niet verder dan hun bevindingen aan de grote klok te hangen<ref>[[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Leven in de absolute monarchie#Gerucht en publieke tijding|Vrouwen konden de publieke opinie ophitsen door een privéschandaal te onthullen. Zij konden de wet van het stilzwijgen doorbreken.]]</ref>. Dat vrouwen zelf een charivari begonnen, was vrij zeldzaam en gebeurde waarschijnlijk alleen in die streken waar vrouwen relatief economisch en cultureel onafhankelijk waren.
Regel 89:
===Ruziezoekers===
Ook een ruziezoeker kreeg wel eens een spotritueel. In Engeland<ref
[[File:Cucking stool.png|thumb|left|200px|Dompelstoel voor kijvende vrouwen, zeventiende eeuw]].
Regel 97:
==Autoriteiten==
===Kerk===
De kerk zei dat ze het niet eens was met de charivari's die werden gegeven vanwege een tweede huwelijk. Het tweede huwelijk was volgens het [[w:concilie|concilie]] van Compiègne in 1330 net zo heilig als het eerste. Maar het kerkelijke gebruik om tweede huwelijken te ontmoedigen was veel ouder<ref>[[Sociale geschiedenis van de late oudheid/Eenvoud des harten#Seksualiteit en huwelijk|Punt 6. Het hertrouwen van weduwen werd door de kerk sterk ontraden in de late Oudheid.]]</ref><ref>[[Sociale geschiedenis van de late oudheid/Christendom#Huwelijk|De christenen zouden zelfs gaan proberen om weduwen te verbieden om te hertrouwen.]]</ref>.
*In een groot aantal bisdommen werd een tweede huwelijk nooit ingezegend.
*Als de kerk een tweede huwelijk al inzegende, dan zonder enige plechtigheid.
*De kerk verbood dat je trouwde met iemand die familie was tot de vierde-graad<ref>[[Sociale geschiedenis van de hoge Middeleeuwen/Huwelijk in de Noord-Franse kastelen#Kerk|In 813 had de kerk huwelijken met nichten van de vierde graad verboden en in de elfde eeuw probeerde de kerk dit verbod uit te breiden tot de zevende graad.]]</ref> en als je wilde hertrouwen, mocht je dat niet alleen niet met je eigen familie tot in de vierde graad, maar ook niet met de familie van je overleden echtgeno(o)t(e) tot in de vierde graad. Je mocht van de kerk dus niet trouwen met de zus of de nicht van je overleden vrouw.
De kerk protesteerde dus wel tegen de charivari's die werden gegeven vanwege een tweede huwelijk, maar werkte tweede huwelijken zelf meestal ook tegen.
===
In de veertiende en vijftiende eeuw veroordeelden de politie en de rechtbanken nooit de bestraffingsrituelen op zichzelf, ze kwamen pas in het geweer als er relletjes waren uitgebroken of als er een
Al in 1538 verbood het parlement van [[w:Toulouse|Toulouse]] de charivari's. In 1606 het parlement van [[w:Bourgondië (regio)|Bourgondië]], in 1639 het parlement van [[w:Bordeaux (stad)|Bordeaux]], in 1640 dat van [[w:Aix-en-Provence|Aix-en-Provence]] enzovoort. Na 1640 werden de huwelijkscharivari's in veel grote steden verboden, net als alle andere nachtelijke bijeenkomsten en het zingen van onfatsoenlijke liederen. Het ging de
De ezelsrit werd niet alleen door de jongeren opgelegd maar ook wel eens door de
====Een voorbeeld uit 1750====
Een stel jongelui en twee officieren brachten een "serenade" onder de ramen van het huis van een weduwnaar die wilde hertrouwen. Het speelde zich af in een betere wijk. De jongelui joelden en speelden op muziekinstrumenten. De luitenant van de wacht greep een van de daders in zijn kraag. Er kwam nogal wat publiek op het lawaai af, waaronder een hoge ambtenaar, een paar officieren en een paar dames. Iedereen begon de luitenant uit te jouwen. De militaire commandant overlegde met de procureur-generaal en die vond dat het hier niet om een charivari ging maar dat de luitenant door zijn foute optreden de wanordelijkheden had veroorzaakt. Ondanks het feit dat de charivari's officieel al verboden waren, liet men de luitenant die er tegen optrad dus vallen.
==Strafrecht==
*Al in 1610 werden in Bordeaux de aanstichters van een ezelsrit door een rechter veroordeeld.
*In 1655 veroordeelden de [[w:Schepen|schepenen]] van [[w:Bayonne (Frankrijk)|Bayonne]] de aanstichters van een ezelsrit.
*Obscene en beledigende liederen werden vanaf 1650 steeds vaker door de rechters veroordeeld
Tegen 1700 waren onder invloed van de [[w:Verlichting (stroming)|Verlichting]] de brandstapels voor de [[Heksenvervolging in Europa (1300-1720)|heksen]] al in onbruik geraakt. Ook de huwelijkscharivari's riepen steeds meer weerstand op. Mensen begonnen in de achttiende eeuw steeds meer te vinden dat zij zelf mochten uitmaken met wie zij wilden trouwen. De rechtbanken begonnen vanaf circa 1740 de charivari's niet meer alleen te veroordelen als de openbare orde verstoord was, zij begonnen het hele principe af te wijzen dat de jeugd het recht had om sociale controle uit te oefenen op huwelijksverbintenissen. Steeds meer slachtoffers van een charivari dienden een klacht in bij het gerecht en soms diende de politie een klacht in.
Tegelijkertijd wilden veel slachtoffers de jongeren ook niet meer betalen om een charivari milder te maken, ook al hadden ze geld genoeg. Ook weigerden steeds meer mensen geld te geven voor de muziek bij de bestraffingsrituelen<ref>Soms speelden bijvoorbeeld muzikanten de muziek tijdens zo'n ritueel en die moesten betaald worden en daar zamelden de jongeren geld voor in.</ref>.
Maar ondanks het feit dat het strafrecht langzaamaan het principe van de charivari's ging afkeuren en
De charivari's waren een soort toneelstukjes die de aan de kaak gestelde overtredingen uitbeeldden. In de achttiende eeuw ging het strafrecht onder invloed van de Verlichting wat abstractere straffen opleggen. Dat vond zijn beslag in de [[w:fr:Code pénal de 1810|Code pénal van 1810]] (wetboek van strafrecht) die zich over heel Europa zou verspreiden. Hierna zouden de charivari's langzamerhand in onbruik raken,
==Dorpspastoor==
Ook de dorpspastoor begon zich tegen de spot- en bestraffingsrituelen te verzetten. Hij nam wel eens (bijvoorbeeld in 1780) een stel in bescherming tegen een dreigende charivari door hen in het geheim in de echt te verbinden.
De dorpspastoor had behalve godsdienstige ook
*Hij was de vertegenwoordiger van de koning.
*Hij hield toezicht op de lagere scholen.
Regel 148:
====Alle geheimen op straat====
Niet alleen de pastoor, ook de jongeren kropen na 1770 steeds dieper in het verborgen leven van de mensen. Dit ging door tot in de negentiende eeuw en dit verschijnsel vond ook in Duitsland plaats. De sociale controle op onzedelijkheid, overspel en verboden liefdesverhoudingen werd uitgebreid met de controle op: [[w:homoseksualiteit|homoseksualiteit]], [[w:incest|incest]],
In de Franse en Duitse dorpen werden de dragers van de
Een pastoor nam wel eens een stel in bescherming tegen een dreigende charivari door hen in het geheim in de echt te verbinden
In de Franse en Duitse dorpen werden de dragers van de wereldlijke en geestelijk macht na 1770 scherp in de gaten gehouden wat betreft hun seksuele gedrag. Er werd een nieuw spotritueel uitgevonden dat (omdat het nieuw was) nog niet verboden was. 's Nachts hingen de jongeren in het geheim slingers van bijvoorbeeld klimop tussen de deuren van de gezagsdrager of de geestelijke en zijn verboden liefde. Zodat iedereen kon zien met wie hij "het" deed. In de loop van de achttiende eeuw werden pastoors vaak bij het bisdom aangeklaagd wegens seksueel misbruik.
==Bron==
| |||