Kookboek/Vitamine: verschil tussen versies

Vitamines zijn nodig voor de opbouw van [[enzym|enzymen]] en [[co-enzym|co-enzymen]].

De [[Gezondheidsraad]] doet aanbevelingen hoeveel vitamines iemand dagelijks nodig heeft. Voor elke vitamine bestaat er een [[Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid|Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH)]].

| [[retinol]] (axeroftol) [[1915]]<br>[[didehydroretinol]]

| derivaat van [[caroteen]]

| '''B₁''' || [[thiamine]] (aneurine) [[1901]]

| voorkomt beri-beri, als co-[[enzym]] betrokken bij cel[[stofwisseling]]celstofwisseling

| deficiëntie: [[tachycardie]], verminderde reflexen

| [[riboflavine]] (lactoflavine) [[1933]]

| als onderdeel van diverse [[enzym]]enenzymen betrokken bij celstofwisseling

| deficiëntie: huidaandoeningen en haaruitval ; vaak als gevolg van zwaar [[ethanol|alcohol]]misbruikalcoholmisbruik

| '''B₃''' || [[nicotinezuur]] (niancin)

| als onderdeel van [[co-enzym A]] betrokken bij de [[citroenzuurcyclus]]

| '''B₅''' || [[inositol]]? [[panthotheenzuur]]

| onderdeel co-enzym-A (CoA); [[metabolisme]] van [[vet]]tenvetten en [[koolhydraat|suikers]]

| [[Kookboek/Vlees|vlees]], eieren, volkorenproducten, peulvruchten, melk en melkproducten en [[Kookboek/Groenten|groente]] en [[Kookboek/Fruit|fruit]]

| '''B₆''' || [[pyridoxine]] (adermine) [[1934]]

vlees, aanmaak van [[bloed]]cellenbloedcellen, als co-[[enzym]] betrokken bij de vorming van [[RNA]] en [[DNA]]

| lever, [[vlees]], vis, [[melk (drank)|melk]], [[kaas (zuivel)|kaas]], [[ei (voeding)|eieren]], [[Kookboek/Soja|soja]]

| deficiëntie: convulsies, huidaandoeningen en een defecte antilichaamproductie ; vaak gevolg van zwaar [[ethanol|alcohol]]misbruikalcoholmisbruik

| '''B₈''' || [[biotine]] [[1941]]

| gekoppeld aan een [[proteïne]] in [[Kookboek/Lever|lever]], [[nier]], [[ei (voeding)|eidooier]], [[gist]], [[noot (vrucht)Kookboek/Noot|noten]], [[graanKookboek/Graan|granen]]

| '''B₉''' || [[foliumzuur]]

| '''B₁₁''' || [[foliumzuur]]

| voorkomt bepaalde vorm van [[bloedarmoede]], als co-enzym betrokken bij celstofwisseling

| [[Kookboek/Brod|brood]], [[groente]]ngroenten, [[vlees]], [[Kookboek/Melk|melk]], [[ei (voeding)|eieren]], [[gist]]

| [[anemie]]

| '''B₁₂''' || [[cobalamine]]

| co-enzym bij omzetting van [[homocysteïne]] in [[methionine]] ([[foliumzuur]] nodig)

| [[vlees]], lever, [[ei (voeding)|eieren]], [[Kookboek/Melk|melk]], [[kaas (zuivel)|kaas]], [[marmite]]

| deficiëntie kan tot [[pernicieuze anemie]] (een ernstige vorm van [[bloedarmoede]]) leiden

| [[ascorbinezuur|L-ascorbinezuur]] [[1932]]

| voorkomt [[scheurbuik]], betrokken bij vorming van [[hemoglobine]], collagene weefsels en stereoïde [[hormoon|hormonen]]

| fruit (vooral [[citrusvruchtKookboek/Citrusvrucht|citrus]]), [[Kookboek/Aardappel|aardappel]]en, [[groente]]ngroenten

| temperatuurgevoelig, eigen synthese bij de meeste zoogdierensoorten mogelijk, behalve [[chimpansee]], de mens en de [[cavia]]. Is een [[anti-oxidant]].

| '''D₂''' || [[ergocalciferol]] [[1918]]

| voorkomt Engelse ziekte ([[rachitis]]), bevordert resorptie en afzetting van [[calcium]], vooral in beenderen en gebit

| '''D₃''' || [[cholecalciferol]] [[1918]]

| [[Kookboek/Vitamine E|alfa-tocoferol]] (D-alpha-tocoferol) [[1922]]

| [[plantaardige olie|plantaardige oliën]], [[graanKookboek/Graan|granen]], [[ei (voeding)Kookboek/Ei|eieren]], blad[[groenteKookboek/Groente|bladgroente]]n

| '''F''' || [[linolzuur]] [[1929]] || zie bij [[linolzuur]]

| in de meeste onverzadigde [[olieKookboek/Olie|oliën]] (bijvoorbeeld zonnebloemolie)

| '''''verouderde benaming''''', [[linolzuur]] is geen vitamine maar een essentiële bouwstof

| '''H''' || [[biotine]]

| [[fytomenadion]] (naftochinon) [[1935]]<br>[[farnochinon]]

| K₁:blad[[groente]]nbladgroenten (vooral [[Kookboek/Kool|kool]]), [[tomaatKookboek/Tomaat|tomaten]], [[Kookboek/Tarwe|tarwe]], [[ei (voeding)Kookboek/Ei|eieren]], [[Kookboek/Lever|lever]], vis<br>K₂product van de coli-bacteriën in de [[darm]]

| '''M''' || [[foliumzuur]]

| '''P''' || [[citrine]]

| [[ubichinon]] (co-enzym Q₁₀)

| bevordert het [[elektron]]entransportelektronentransport in het lichaam

'''[[Kookboek/Vitamine A|Vitamine A]]''' is een in [[Kookboek/Vet|vet]] oplosbare stof. Komt veel voor in [[Kookboek/Lever|lever]] en [[Kookboek/Levertraan|levertraan]].

'''[[Kookboek/Vitamine B|Vitaminen uit de B-groep]]''' komen o.a. voor in [[Kookboek/Gist|gist]] en in [[Kookboek/Lever|lever]].

'''[[Kookboek/Vitamine C|Vitamine C]]''' is een antioxidant dat wil zeggen een stof die voorkomt dat andere stoffen een verbinding met zuurstof aangaan. Het wordt zelf makkelijk [[oxidatie|geoxideerd]] en vangt de zuurstof weg. Het wordt ook aan levensmiddelen toegevoegd als [[Kookboek/Conserveermiddel|converseermiddel]], aan appelmoes bijvoorbeeld. Bij vitamine C denken de meeste mensen spontaan aan [[Kookboek/Citrusvrucht|citrusvrucht]]en zoals citroenen en sinaasappelen, maar producten die veel meer vitamine C bevatten zijn paprika en spruitjes. Ook bessen en [[Kookboek/Aardappel|aardappelen]] bevatten vrij veel vitamine C.

'''[[Kookboek/Vitamine D|Vitamine D]]''' kan door de mens vlak onder de huid aangemaakt worden met behulp van zonlicht. Vitamine D is een vetoplosbaar vitamine.