Wikibooks

Dorpen en buitenplaatsen in Nederland die door de Fransen in 1672 en 1673 verwoest zijn: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
Volgende wijziging →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
begin
 
links dorpen
Regel 1:
{{bi}}
{{Dorpen_en_buitenplaatsen_in_Nederland_die_door_de_Fransen_in_1672_en_1673_verwoest_zijn}}
[[Bestand:Het slot bij Breukelen, verwoest door de Fransen in 1672 't Slot te Breukelen (titel op object) Reeks van dertien afbeeldingen van de dorpen en kastelen in de provincie Utrecht door de Fransen in 1672 verwoest (serieti, RP-P-OB-77.097.jpg|thumb|[[w:nl:Isaac Sorious|Isaac Sorious]]: '''t Slot te Breukelen'', verwoest door Franse troepen in 1672, ets 1672-1676, Rijksmuseum]]
[[File:Overzicht van aan de Fransen verloren versterkte steden en belangrijke gebeurtenissen van het jaar 1672- RP-P-OB-77.069 (cropped) - Moort te Swammerdam en Bodegraven den 28 Dec.jpg|thumb|Isaac Sorious: ''Moort te Swammerdam en Bodegraven den 28 Dec.'' (1672), uitsnede van ''Gedenk-teykenen, der wonderlyke geschiedenissen, voorgevallen in de Vereende Nederlanden, in't jaar, MDCLXXII''.]]
[[Bestand:Reproductie van tekening van Roghman - Amerongen - 20008478 - RCE.jpg|thumb|Onbekende auteur: Kasteel Amerongen zoals het eruit zag voor de verwoesting door de Fransen in 1673.]]
[[Bestand:Gunterstein_r_roghman.jpg|thumb|[[w:nl:Roelant Roghman|Roelant Roghman]]: Kasteel Gunterstein in Breukelen, 1646/47.]]
[[Bestand:Naar tekening 17e eeuw, in Museum Teyler - Culemborg - 20051496 - RCE.jpg|thumb|Onbekende auteur: [[w:nl:Kasteel Culemborg|Kasteel Culemborg]], [[w:nl:Teylers Museum|Teylers Museum]].]]
[[Bestand:Kasteel Culemborg t Kasteel te Kuilenburg 1620 (titel op object), RP-P-OB-73.612.jpg|thumb|Abraham Rademaker: ''t Kasteel te Kuilenburg'' (Culemborg), 1620.]]
[[Bestand:Kasteel_Heukelum.jpg|thumb|M. Minderhoud: Het herstelde [[w:nl:Kasteel Merckenburg|Kasteel Merckenburg]], 2005.]]
[[Bestand:Kasteel Jaarsveld.jpg|thumb|Onbekende auteur: [[w:nl:Kasteel Jaarsveld|Kasteel Jaarsveld]] in de 17e eeuw, 17e eeuw.]]
[[Bestand:Roghman-Kronenburg.jpg|thumb|[[w:nl:Roelant Roghman|Roelant Roghman]]: [[w:nl:Kronenburg (kasteel)|Kasteel Kronenburg]], [[w:nl:Loenen aan de Vecht|Loenen aan de Vecht]], 1646-1647.]]
[[File:Ruïne kasteel - Sluis - 20319817 - RCE.jpg|thumb|Ruïne van het [[w:nl:Kasteel van Sluis|Kasteel van Sluis]], 1887]]
[[File:Vrije heerlijkheid van Kranendonk - Kasteelruïne - Prospectus ruinarum famosi castelli Cranendonck.jpg|thumb|Ruïne van [[w:nl:Kasteel Cranendonck|Kasteel Cranendonck]], zonder jaar.]]
<!-- TEKST -->
Dit is een onvolledigeonvolledig lijstoverzicht van [[w:nl:Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Nederlandse]] dorpen en [[w:nl:buitenplaats|buitenplaats]]en (onder meer [[w:nl:kasteel|kastelen]]), die door [[w:nl:Koninkrijk Frankrijk|Franse]] troepen in 1672/1673 tijdens het [[w:nl:Rampjaar|Rampjaar]]<ref>Panhuysen, Luc: Rampjaar 1672. Hoe de Republiek aan de ondergang ontsnapte, Olympus, 2019.</ref><ref name="Panhuysen: Historisch Nieuwsblad 3/2006">[https://www.historischnieuwsblad.nl/het-rampjaar-1672/ historischnieuwsblad.nl Luc Panhuysen: ''Historisch Nieuwsblad 3/2006. Het rampjaar 1672. Op alles leek het woord ‘verraad’ van toepassing'', 2006.] Geraadpleegd op 16 november 2020.</ref> en de [[w:nl:Hollandse Oorlog|Hollandse Oorlog]] verwoest of ernstig beschadigd zijn. (Deze lijst is samengesteld aan de hand van de opsommingen die in de literatuur gegeven worden - zie de voetnoten en bibliografie hieronder.) In de ''Guerre de Hollande'' (Hollandse Oorlog) was de strategie van de troepen van de Franse koning [[w:nl:Lodewijk XIV|Lodewijk XIV]] om "al het mogelijke te verbranden. U moet complete dorpen afbranden", schreef de Franse legerleider [[w:nl:François-Michel le Tellier|Louvois]] aan zijn intendant.<ref>Mansel 2019, p. 226, 229-230. Wel waarschuwde [[w:nl:Lodewijk II van Bourbon-Condé|Lodewijk II van Bourbon-Condé]] koning Lodewijk XIV voor de "brute afkeer die we over onszelf hebben afgeroepen" door het optreden van de Franse troepen in Nederland.</ref> Sommige kastelen zijn helemaal verdwenen,<ref>van Nimwegen 2019, p. 83. "Lodewijk XIV zelf kan het bloedbad in de Hollandse dorpen niet worden aangerekend. Anders ligt dit echter bij de stelselmatige verwoesting van landhuizen, landstreken en zelfs steden waartoe de Zonnekoning gericht opdracht gaf."</ref> andere leven voort als ruïne of zijn herbouwd en bestaan nog steeds in een latere vorm. [[w:nl:Kasteel Valkenburg|Kasteel Valkenburg]] in [[w:nl:Valkenburg (Limburg)|Valkenburg]] werd na verdrijving van Franse troepen in 1672 door stadhouder [[w:nl:Willem III van Oranje|Willem III]] opgeblazen<ref>Blankenberg en Taselaar 1983, p. 274: "In 1672 werd hij [Kasteel Valkenburg] door troepen van stadhouder Willem III verwoest, nadat deze het kasteel op de Fransen hadden heroverd."</ref> om herbezetting door de Fransen te voorkomen en werd nooit herbouwd.
 
==Verwoeste en beschadigde dorpen==
Behalve kastelen beschadigden en verwoestten de Franse troepen in 1672/1673 tevens dorpen, waar Isaac Sorious in 1672-1676 thematische etsen aan wijdde:
* [[w:nl:Abcoude|Abcoude]] werd op 6 november 1672 in brand gestoken.<ref name="Panhuysen 2019 p. 304">Panhuysen 2019, p. 304</ref><ref name="Klok Abcoude">Klok 1977, p. 184: "De Fransen hadden op 6 november 1672 reeds het dorp Abcoude in brand gestoken en kwamen op 30 november terug". Klok citeert verder een niet nader gespecificeerde beschrijving door "Mr. Breuninghoff, rond 1860 hoofd der school te Abcoude":.. om het nog staande gedeelte in de asch te leggen, bood de bezetting van het slot, die inmiddels versterking bekomen had, zoo veel tegenweer, dat de vijand genoodzaakt was, met achterlating van verscheidene gevangenen, onverrichter zake terug te keeren."</ref> Ets van Isaac Sorious: ''Abcoude, verwoest door de Fransen in 1672'', 1672 - 1676, Rijksmuseum.<ref name="Sorious Rijksmuseum">[https://www.rijksmuseum.nl/nl/zoeken?p=1&ps=12&f.principalMakers.name.sort=Isaac%20Sorious www.rijksmuseum.nl Isaac Sorious]. Geraadpleegd op 4 november 2020.</ref>
* [[w:nl:Breukelen (Utrecht)|Breukelen]] werd verwoest in 1672.<ref name="Panhuysen 2019 p. 304" /><ref>Blankenberg en Taselaar 1983, p. 137</ref>
* [[w:nl:Bodegraven|Bodegraven]] werd met de grond gelijk gemaakt<ref name="Op de Beeck 2018, p.232">Op de Beeck 2018, p.232. Bodegraven en Zwammerdam werden met de grond gelijk gemaakt.</ref><ref name="Mansel 2019 p. 230">In Bodegraven en Zwammerdam werden 2000 huizen in brand gestoken met de bewoners er nog in. Mansel 2019, p. 230</ref> en uitgemoord.<ref name="Panhuysen: Historisch Nieuwsblad 3/2006" /><ref>van Nimwegen 2019, p.81-82</ref>
* [[w:nl:Naarden|Naarden]]<ref>De Rijk 1967, p. 212</ref>
* [[w:nl:Nigtevecht|Nigtevecht]], ook ''Nichtevecht'', werd op 21 april 1673<ref>Dertiende-eeuwse kerk werd door Franse troepen grotendeels verwoest. Na herbouw in 1677 weer in gebruik genomen. KerkMunnig Schmidt en Lisman 1993, p. 200</ref> vrijwel geheel verwoest, op een stomp van de kerktoren en het huis van de schoolmeester na.<ref name="Panhuysen 2019 p. 304" /><ref>[https://www.kerknigtevecht.nl/kerkgebouw/geschiedenis/geschiedenis-hervormde-kerk/ www.kerknigtevecht.nl ''Geschiedenis Hervormde kerk. De grote brand in 1673'']. Geraadpleegd op 14 november 2020.</ref><ref>Op het huis van de schoolmeester, nu bij de Nederlandse Hervormde kerk na, verwoest door 600 Franse soldaten. Munnig-Schmidt 2012, p. 149</ref>Ets van Isaac Sorious: ''Nigtevecht, verwoest door de Fransen in 1672'', 1672 - 1676, Rijksmuseum.<ref name="Sorious Rijksmuseum" />
* [[w:nl:Overmeer|Overmeer]] bij [[w:nl:Nederhorst den Berg|Nederhorst den Berg]]. Ets van Isaac Sorious: ''Overmeer, verwoest door de Fransen in 1672'', 1672 - 1676, Rijksmuseum.<ref name="Sorious Rijksmuseum" /><ref name="Het ontroerde Nederlandt">Tobias van Domselaer, Romeyn de Hooghe en anderen: ''Het ontroerde Nederlandt door de wapenen des konings van Vrankryk, dat is Een waarachtigh verhaal van den Fransen, Engelsen, Keulsen en Munstersen oorlogh, tegen de Vereenigde Nederlanden, met desselfs binnelandtse beroerten, daer in naukeuriglijk alle der zelver voorvallen worden verhandelt'', Markus Willemsz. Doornik, Amsterdam, 1674, 1676</ref>
* [[w:nl:Vreeswijk (wijk)|Vreeswijk]] werd begin oktober 1672 kort na elkaar twee maal zwaar beschadigd en de kerk werd verwoest.<ref>En er was een Frans fort met binnen- en buitenwal en een palissade op tevoren onbebouwd terrein, in 2002 het Raadhuisplein. Fafiani 2002 p. 45</ref> Ets van Isaac Sorious: ''Vreeswyk of de Vaart by Vianen, verwoeste brug en gebouwen'', 1672 - 1676, Rijksmuseum.<ref name="Sorious Rijksmuseum" /><ref name="Het ontroerde Nederlandt" />
* [[w:nl:Waverveen|Waverveen]] werd verwoest. Ets van Isaac Sorious: ''Waverveen, verwoest door de Fransen in 1672'', 1672 - 1676, Rijksmuseum.<ref name="Sorious Rijksmuseum" /><ref name="Het ontroerde Nederlandt" />
* [[w:nl:IJsselstein|IJsselstein]] werd deels door de Fransen in 1672 verbrand.<ref>Blankenberg en Taselaar 1983, p. 158</ref>
* [[w:nl:Zwammerdam|Zwammerdam]] werd totaal verwoest<ref name="Op de Beeck 2018, p.232" /><ref name="Mansel 2019 p. 230" /><ref>van Nimwegen 2019, p.81-82</ref> en uitgemoord.<ref name="Panhuysen: Historisch Nieuwsblad 3/2006" />
 
==Buitenplaatsen die in 1672/1673 door Franse troepen beschadigd werden==
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.