Wikijunior:Zonnestelsel/Jupiter: verschil tussen versies

 

Omwille van zijn indrukwekkende afmetingen beïnvloedt de belangrijkste planeet van ons zonnestelsel de banen van de andere hemellichamen die rond de zon draaien. Het zichtbaar oppervlak van deze gasreus vertoont een enorme afwisseling van patronen en kleuren. Dit wijst op een intense atmosferische activiteit, die met windsnelheden van 600 km per uur zelfs zeer gewelddadig te noemen is. De wolkenbanden die de planeet omgeven verraden de vlugge rotatie van Jupiter. Met minder dan tien uur is het op dit vlak de snelste planeet van het zonnestelsel.

 

Het is deze verhouding helium - waterstof, elementen die 99 % van de Jupiter atmosfeer uitmaken, die doet vermoeden dat de globale samenstelling van Jupiter niet geëvolueerd is sinds de vorming van de planeet. Dat bevestigt dat Jupiter in zijn binnenste een merkelijke hogere temperatuur heeft dan zijn buur Saturnus, de tweede grootste planeet van het zonnestelsel. Er werden zeer weinig organische bestanddelen gevonden. De kansen om biologische activiteit op Jupiter te vinden zoals op de aarde zijn dus uiterst klein. Anderzijds toonde de analyse van de gegevens van sondes aan dat de atmosfeer van Jupiter relatief… droog lijkt te zijn. En dat terwijl vroegere studies een overvloed aan water op Jupiter voorspelden…

De vier belangrijkste "Galileïsche" satellieten van de reuzenplaneet zijn: Io, Callisto, Europa en Ganymedes. De vier belangrijkste manen van Jupiter heten " Gallileïsch" omdat Galilei ze voor het eerst waarnam in 1610.

 

Ganymedes, de grootste natuurlijke satelliet van ons zonnestelsel, lijkt een eigen magnetosfeer te hebben en vertoont een zeer chaotisch oppervlak. Dit wijzen de eerste beelden uit van de sondes. Europa, de "ijsmaan ", lijkt een zeer bewogen geologische geschiedenis te hebben. Het oppervlak van Europa toont er nog littekens van. Io lijkt dan weer momenteel het meest vulkanisch actieve hemellichaam in het zonnestelsel te zijn en heeft een magnetisch veld. Volgens genomen beelden verandert het oppervlak van Io voortdurend als gevolg van lavastromen, Callisto tenslotte, de verste maan van Jupiter, bewaart met zijn oppervlak van ijs en rotsen nog vele mysteries.

 

Jupiter is de reus onder de planeten en heel veel zwaarder kan een planeet niet meer worden vooraleer sterachtige trekjes te krijgen. Een lichaam met een massa van minstens 13 Jupitermassa’s is een bruine dwerg. Waterstoffusie is dan uitgesloten; tijdelijk kennen we er deuteriumfusie. Een ster moet minstens ongeveer 80 Jupitermassa’s zwaar zijn. Dan zijn kernfusiereacties met de omzetting van waterstof in helium in het centrum mogelijk

Het wolkendek van Jupiter is wondermooi en veranderlijk. Heldere zones (hoge drukgebieden) wisselen af met donkere banden (lage drukgebieden). De ruimtesonde Cassini heeft in de donkere banden van Jupiter oprijzende individuele stormcellen waargenomen, die bestaan uit witte wolken. Daalt de lucht dan in de heldere zones? We zien er vlekken allerhande, die soms lang blijven bestaan. Zo wordt de Grote Rode Vlek al meer dan 300 jaar waargenomen. Bovenaan het wolkendek is het koud en temperaturen van -150° C zijn normaal.

Winden waaien met snelheden van 100 m/s (360 km/h) in banden parallel met de evenaar, met verschillende snelheden en zelfs in onderling tegengestelde richtingen. De witte wolken bestaan uit ammoniakkristallen; zij bevinden zich bovenaan in het wolkendek. Dieper liggen wolken van ammoniumwaterstofsulfide (NH4HS), met sporen fosfine (PH3), zwavel (S) en bepaalde koolwaterstoffen. Nog dieper bestaan de wolken vermoedelijk uit waterijs en misschien zelfs uit waterdruppels. De Galileosonde, die in de atmosfeer van Jupiter is afgedaald, heeft een grotere abundantie aan de edelgassen argon, krypton en xenon aangetoond dan verwacht.

Ongeveer 86% van Jupiter bestaat uit waterstof en 13,6% uit helium. Centraal ligt een rotskern van vermoedelijk 10 tot 15 aardmassa’s. Druk en temperatuur stijgen naarmate men dieper in de atmosfeer afdaalt. De moleculaire waterstof wordt vloeibaar en uiteindelijk, bij zeer hoge druk, metallisch (een verzameling van protonen en elektronen) en dit reeds op een diepte van 7000 km. Dit metallisch waterstof is elektrisch geleidend en samen met de rotatie van de planeet krijgen we hier een dynamo, verantwoordelijk voor het sterk magnetisch veld van de planeet.

Jupiter zendt meer energie uit dan de planeet van de Zon ontvangt. Dit komt doordat de planeet nog steeds aan het samentrekken is, wat een omzetting geeft van potentiële energie in kinetische energie en dus warmte.

Voyager 1 ontdekte in 1979 een dunne, platte ring rond Jupiter, bestaande uit uiterst kleine deeltjes. De ring is ongeveer 6000 km breed en bezit een scherp begrensde buitenrand op 58 000 km boven Jupiter’s wolkendek. De ring bestaat uit twee delen. Verder naar buiten ligt nog de zeer zwakke Gossamerring.

De vier grote manen van Jupiter - Io, Europa, Ganymedes en Callisto - zijn vergelijkbaar met onze Maan en Ganymedes is zelfs groter dan Mercurius. De gemiddelde dichtheid vermindert van Io naar Callisto. Daarnaast bezit Jupiter 51 onregelmatige manen: ze bewegen omheen de planeet in een eerder onstabiele, veranderlijke baan en het zijn hoogstwaarschijnlijk ingevangen objecten. De onregelmatige manen komen in groepen voor. De naam van de manen die prograad om Jupiter lopen eindigt op “a”, die retrograad lopen op “e” (Themisto is de uitzondering). Kunnen ze, per groep, dan afkomstig zijn van één object dat in stukken is gebroken? Het aantal manen bedraagt voor het ogenblik 61 (augustus 2003).

 

<center>

&nbsp;