Straatfotografie/Wat maakt straatfotografie toch zo boeiend?

Straatfotografie is een genre dat ook in Nederland en België snel opgang maakt, zowel bij professionele als amateurfotografen. In vergelijking met enkele jaren geleden worden er veel meer workshops gegeven en neemt het aantal websites over straatfotografie steeds maar toe. Straatfotografie is meer dan het nemen van kiekjes op straat. Net als de persfotograaf gaat de straatfotograaf op zoek naar boeiende verhalen. Maar die in beeld gevangen verhalen hebben niet alleen een documentaire functie. Het gaat om meer: uit de beste straatfoto's spreekt een persoonlijke visie op de condition humaine, op het leven van gewone mensen. Daardoor is straatfotografie een vorm van kunstfotografie.

Wat is straatfotografie en wat maakt het dan zo boeiend?

Om te beginnen: het heeft niet veel te maken met het fotograferen van straten, wel met het fotograferen van mensen op publieke plaatsen. 'Straat' verwijst hierbij in heel ruime zin naar allerlei plaatsen die door mensen worden bezocht. Let wel: het is verboden om mensen in hun privésfeer te fotograferen zonder dat ze daar toestemming voor hebben gegeven: hun tuin en huis zijn geen publieke plaatsen, daar blijf je dus weg. Voorbeelden van publieke plaatsen zijn straten, bus- en tramhaltes, stations, terrasjes van cafés en restaurants, markten en kermissen. Je kunt ook fotograferen in luchthavens, winkelcentra, op het strand, in het park, in de bus of in de metro, of gelijk welke andere openbare plaatsen. Daar dwaalt de straatfotograaf rond, daar is zijn of haar jachtterrein.

Emotie, daar draait het om

Op zoek naar een tafereel dat emoties zal losmaken tracht de straatfotograaf onopgemerkt in de massa op te gaan. Want emotie, daar draait het tenslotte om. Niets is saaier dan een plaatje met twee mensen op een bank, tenzij die boos, of verliefd, of lachend naar elkaar kijken. Er moet interactie zijn, er moet een verhaal inzitten. Als je begint met straatfotografie, dan moet je er rekening mee houden dat je van je honderden shots er slechts enkele zult overhouden. Wees streng voor jezelf; niemand heeft er wat aan dat je je straatfoto’s op Flickr plaatst zonder verhaal of emotie.

Onvoorspelbaarheid

Toeval speelt ook een grote rol. In tegenstelling tot een mode- of stillevenfotograaf heb je als straatfotograaf de regie niet in handen. Je bent overgeleverd aan wat zich, vaak onverwacht, aan je voordoet. Elke dag brengt andere mensen in andere situaties op je pad, en dat maakt het juist zo boeiend. Daardoor is straatfotografie echter ook een van de moeilijkste fotografiegenres. Je 'modellen' duiken plotseling op en dan heb je geen tijd meer om aan je camera-instellingen te gaan sleutelen. Wees dus voorbereid op het onverwachte. Ga naar een interessante locatie, en stel je camera op voorhand in. Maak enkele proefopnames om de belichting te testen, en laat nu de mensen naar jou komen in plaats van andersom.

Fotograferen is goed leren kijken

Dat het toeval zo’n grote rol speelt, betekent dus niet dat je als straatfotograaf gewoon passief moet afwachten tot er iets interessants in je blikveld opduikt. Om te beginnen is het goed om je locatie te verkennen. Al gauw weet je dan wat de interessantste plekken zijn waar mensen samenkomen, en waar je je het best kunt opstellen met je cameraatje. Je moet leren anticiperen, een situatie leren lezen en steeds voorbedacht zijn op wat zou kunnen gebeuren. Snel reageren vereist ook een ‘snelle’ camera, daarover later meer. Als je een tijdje heel bewust bezig bent met straatfotografie, dan gebeurt er iets heel vreemds met je: je begint een soort instinct te ontwikkelen. Je blik wordt als vanzelf getrokken naar een tafereel waar ‘wat inzit’ of naar een locatie met potentieel. Je ziet schaduwen, lijnen die een boeiend patroon vormen, allerlei dingen waar de gewone voetganger argeloos aan voorbij loopt.

Le moment décisif

Zet twee of meer enthousiaste straatfotografen bij elkaar en na nog geen minuut hebben ze het over het beslissende ogenblik, in de taal van Charlemagne oorspronkelijk le moment décisif genoemd. Het is niet meer en niet minder dan een sleutelbegrip bij het beoefenen van straatfotografie. Eenvoudig gesteld komt het erop neer dat een fotograaf op het intuïtief juiste moment moet kunnen afdrukken om een goede foto te maken. Geen seconde te vroeg, geen seconde te laat. Ook hier speelt naar verluidt de intuïtie van de fotograaf sterk mee. De ‘uitvinder’ van deze uitdrukking, die het credo van de straatfotografie is geworden, was de Franse fotograaf Henri Cartier-Bresson (1908-2004).

De beste camera voor straatfotografie?

Zoals een timmerman voor goede resultaten afhankelijk is van het juiste gereedschap, zo kiest ook de straatfotograaf zijn ‘beste gereedschap’ uit. En dat beste gereedschap is een huis-tuin-en-keuken point-and-shoot camera. De voorkeur voor deze democratische camera's heeft er in de eerste plaats mee te maken dat lichte toestellen op straat minder opvallen dan spiegelreflexcamera’s met luidruchtig opklappende spiegels en grote objectieven. Dat ‘democratisch’ is mogelijk wat overdreven. Hedendaagse hobbyisten worden op het front van de geavanceerde compactcamera immers maar wat graag verleid door peperdure toestellen met grotere sensors en indrukwekkend lichtsterke objectieven. Het hoeft niet echt. Een dure camera is geen garantie voor betere straatfoto's. De beste camera is gewoon degene die je het beste kent.

Minimalisme

Een straatfotograaf is dus eerder een minimalist wat het materiaal betreft. Hij of zij gaat met zo weinig mogelijk ballast op stap: een licht digitaal fototoestel met niet-verwisselbaar objectief (een 'prime lens') is ruim voldoende. De meeste straatfotografen werken met een compacte digitale camera met lichtsterk objectief, maar ook bijvoorbeeld de smartphone of spiegelreflex die je hebt kunnen prima dienstdoen. Een belangrijk nadeel van een spiegelreflex met film is het geluid van de opklappende spiegel wanneer je een foto neemt. De meeste straatfotografen gaan toch liever wat onopvallender te werk.

Op zoek naar een eigen stijl

Traditioneel wordt bij straatfotografie vooral in zwart-wit gewerkt. Het objectief heeft bij voorkeur een brandpuntsafstand van 50 mm of kleiner. Typisch zijn groothoekobjectieven van 24 en 28 mm, die een grote scherptediepte garanderen (de foto is van voor naar achter scherp). Zoals bij elke kunstvorm heb je echter traditionalisten die zich houden aan de regels van het spel, en anderen, de rebellen, die alles op zijn kop willen en durven zetten.

Een levensstijl

Straatfotografie is meer dan het maken van goede foto’s. Het behelst veel meer. Als je je er in onderdompelt, wordt het al gauw een levensstijl, een manier van kijken en uitdrukking geven aan wat je observeert over de ‘condition humaine’. Je beste foto’s zul je vele jaren later nog met plezier terug bovenhalen; en elke foto zal je een verhaal vertellen van de mensen die je in dat ene bijzondere ogenblik hebt vereeuwigd.