Wikijunior:Wereldwonderen/Tempel van Artemis
Waarom werd het gebouwd? bewerken
De tempel was een van de heiligdommen die gebouwd werden om een belangrijke Griekse godin te eren: Artemis, de maagdelijke jacht-, vruchtbaarheids- en maangodin. Ook gekend onder de naam Diana. Ze werd in Anatolië beschouwd als de Moedergodin.
Hoe zag de tempel eruit? bewerken
De tempel van Artemis is een marmeren bouwwerk dat in Efeze stond in Klein-Azië (het tegenwoordige Turkije) en werd in de 6e eeuw v. Chr. (vanaf ca. 550 v. Chr.) gebouwd door Croesus, de rijke koning van Lydië.
Het monument was bijna 122 m lang en ca. 55 m breed met 127 marmeren zuilen van 18 m hoog. Het totale complex had een oppervlakte van ca. 8000 m². Men beweerde dat in oeroude tijden de Amazonen de stichtsters van de stad Efeze waren geweest. Op de friezen rond de tempel waren inderdaad talloze reliëfs met o.m. Amazonen aangebracht, gemaakt door Griekse beeldhouwers die de tempel aankleedden: Polyclitus, Pheidias, Cresilas, en Phradmon. Er waren eveneens schilderijen, en zuilen belegd met goud en zilver. Volgens Plinius heeft Scopas basreliëfs op de tempelzuilen aangebracht. Deze zuilen waren uit marmer vervaardigd en de delen werden aangevoerd uit groeven op 10 km van de plek vandaan.
Artemiscultus en internationale invloed bewerken
Men kan de tempel beschouwen als een bedevaartplaats voor de aanhangers van de talloze erediensten, die er elk hun eigen visie op de godin in projecteerden. De Efesiërs vereerden Cybele, maar incorporeerden veel van hun eigen geloof in de dienst van Artemis. De Artemisische Cybele contrasteerde dan ook heel sterk met haar Romeinse tegenhangster Diana. De Artemiscultus trok duizendtallen vereerders uit verre landen, die allen ter plaatse vergaderden en haar vereerden.
Geschiedenis van de tempel bewerken
Het heiligdom van Efeze is veel ouder dan de beroemde tempel. Volgens Pausanias[1] was het in archaïsche tijden reeds een cultusplaats, lang voor er zelfs sprake was van de Ionische immigratie aldaar. Hij meldt met stellige zekerheid dat het ouder was dan het orakelheiligdom dat in Didyma aan Apollon werd gewijd. De bewoners van de stad voor de Ioniërs waren 'Leleges' (Pelasgen) en Lydiërs.
De nieuwe tempel, die nu uit marmer werd opgetrokken, zoals ook met veel aanvankelijk houten tempels gebeurde, kreeg een dubbele zuilenrij rondom. Hij werd rond 550 v. Chr. ontworpen en gebouwd door de Kretenzische architect Chersiphron en zijn zoon Metagenes. Er werd een nieuw ebbenhouten (of druivelaar) cultusbeeld gemaakt door EndoiosCroesus, .
De tempel werd een bedevaartsoord en een toeristische attractie, die ook bezocht werd door handelaars en koningen. De meeste bezoekers eerden Artemis met juwelen en allerlei andere goederen en gaven.
De tempel van Croesus werd een wijdvermaard toevluchtsoord, een traditie die verband hield met de mythe dat de Amazonen er ooit hun schuilplaats hadden voor Herakles en ook Dionysus.
In de 4e eeuw v. Chr. (vanaf 325 v. Chr.) werd de tempel gerenoveerd, maar in het jaar 262 vernield en leeggeroofd door de Gothen. Later werd het bouwwerk volledig afgebroken, nadat het eerst nog had dienst gedaan als kerk voor het nieuw opgekomen christendom. Brokstukken van de tempel worden bewaard in het Brits Museum in Londen. Acht van de ca. 18 m hoge, donkergroene pilaren zijn te bezichtigen in de Aya Sofia, waar zij werden gebruikt voor het (aanvankelijk christelijk) prestigieuze kerkgebouw dat in het Turkse Istanbul werd opgetrokken. Op de plaats van de tempel in Efeze is nog een enkele zuil over.
Christelijke verwijzingen bewerken
De Artemistempel wordt onder meer in het Bijbelboek Handelingen (Handelingen 19,27) impliciet genoemd als het religieuze centrum van Efeze. Efeze was volgens dit boek de tempelbewaarster van de godin; men geloofde dat het grote Artemisbeeld dat in de tempel stond uit de hemel gevallen was (Handelingen 19,35). Efezische zilversmeden maakten destijds replica's van de tempel en van het beeld (Handelingen 19,24).
De christenen muntten bij al hun tijdgenoten uit door hun eenzijdige benadering van goden die niet de hunne waren. Een christelijke inscriptie in Efeze[2] geeft aan waarom zo weinig van de cultusplaats over is:
- Bij het vernielen van het misleidend beeld van de demon Artemis, heeft Demeas dit symbool van waarheid opgetrokken, de God die alle afgoden verjaagt, en het Kruis van de priesters, onsterfelijk en overwinnend symbool van Christus."
Het zogenaamde later genoemde Artemisium is op een andere plaats gebouwd dan waar de tempel stond en is van relatief recentere datum. Dit werd enige tijd rond de periode van het Concilie van Efeze het graf van de moeder van Maria genoemd.
Noten bewerken
Literatuur bewerken
Bammer Anton 1990: A "Peripteros" of the Geometric Period in the Artemision of Ephesus - Anatolian Studies 40 , pp. 137-160.
LiDonnici Lynn R. Oktober 1992: "The Images of Artemis Ephesia and Greco-Roman Worship: A Reconsideration" The Harvard Theological Review 85.4 , pp 389-415.