Hydraten

Een groot aantal zouten bestaat als vaste stof alleen uit de positieve en negatieve ionen zoals die in de voorgaande voorbeelden voorkwamen. Een aantal zouten vormt echter een vaste stof, waarin ook een of meer watermoleculen een plaats hebben gekregen. Een dergelijk zout wordt een hydraat genoemd. Het water dat in deze vaste stoffen ligt opgeslagen wordt aangeduid, met de naam: kristalwater. In de formule van het zout wordt dit aangegeven door na de formule van het zout een punt te zetten, gevolgd door het aantal watermoleculen in Arabische cijfers en het symbool voor water:

{\ce {H2O}}

Wordt de naam uitgeschreven, dan volgt na de naam van het zout het Griekse telwoord (BINAS, Tabel 66C.^[1]) voor het aantal watermoleculen per zouteenheid. De naam wordt afgesloten met de term "hydraat".

Hydraat
Kristalwater
Watervrij
Anhydraat

De aanwezigheid van watermoleculen in een kristal heeft vaak grote gevolgen voor het uiterlijk van de stof.

Koper(II)sulfaat
- Watervrij koper(II)sulfaat is een harde, witte kristallijne stof.
- Koper(II)sulfaatpentahydraat is een helder blauw gekleurde stof. Omdat de de gehydrateerde vorm de vorm is waarin kopersulfaat in de handel gebracht wordt, wordt bij de vorm zonder kristalwater vaak "watervrij" of "anhydraat" vermeld.

Koper(II)sulfaat

Watervrij koper(II)sulfaat (wit) waar water op gedruppeld wordt vormt het pentahydraat (blauw)

* Natriumcarbonaat

- Watervrij natriumcarbonaat is een helder wit, fijn poeder.
- ${\ce {Na2CO3}}$ wordt standaard in de handel gebracht in de vorm van het decahydraat en onder de naam "soda" verkocht. Het natriumcarbonaatdecahydraat vormt glasachtige kristallen, die bijna al in hun eigen kristalwater oplossen.

Natriumcarbonaat

IJzer(II)sulfaathydraten

De verbinding tussen ijzer(II) en sulfaat kan verschillende hydraten vormen. Welk hydraat gevormd wordt is sterk afhankelijk van de de hoeveelheid beschikbaar water (luchtvochtigheid) en de temperatuur tijdens de vorming. Er zijn hydraten bekend met 1, 4, 5, 6 en 7 moleculen kristalwater. De naam van al deze verbindingen is ijzer(II)sulfaat, maar wel allemaal met een andere toevoeging voor het aantal watermoleculen. In de mineralogie hebben een aantal van deze verbindingen ook een eigen naam:

Aantal watermoleculen	Formule	Chemische Naam	Mineralogische naam
1	${\ce {FeSO4.H2O}}$	IJzer(II)sulfaatmonohydraat	Szomolnokiet^[2]
4	${\ce {FeSO4.4H2O}}$	IJzer(II)sulfaattetrahydraat	Rozeniet^[3]
5	${\ce {FeSO4.5H2O}}$	IJzer(II)sulfaatpentahydraat	Siderotiel^[4]
6	${\ce {FeSO4.6H2O}}$	IJzer(II)sulfaathexahydraat	Relatief zeldzame vorm, heeft geen eigen naam in de mineralogie
7	${\ce {FeSO4.7H2O}}$	IJzer(II)sulfaatheptahydraat	Melanteriet^[5]

IJzer(II)sulfaat

De meest stabiele vorm die ook in het laboratorium soms aanwezig is als zuivere stof, is die met 7 watermoleculen. Het Griekse telwoord voor 7 is "hepta" (Tabel 66C, BINAS).^[6]. De naam van de verbinding met 7 moleculen kristalwater wordt dus: ijzer(II)sulfaatheptahydraat. Net als bij koper(II)sulfaat is er een groot verschil in uiterlijk tussen de watervrij vorm en de vorm met 7 moleculen kristalwater.

IJzer(II)sulfaatheptahydraat

watervrij

heptahydraat

Griekse telwoorden

In onderstaande tabel zijn alle Griekse telwoorden tot 12 vermeld. Als er ook een hydraat bekend is met dat aantal watermoleculen, staat dat onder "Voorbeeld" en "Formule" vermeld.

Griekse telwoorden. Als voorbeelden in de chemie worden een aantal hydraten genoemd.

Aantal watermoleculen	telwoord	Voorbeeld	Formule
1/2^[7]	hemi	Calciumsulfaathemihydraat	${\ce {CaSO4.1/2H2O}}$
1	mono	IJzer(II)sulfaatmonohydraat	${\ce {FeSO4.H2O}}$
2	di	Oxaalzuurdihydraat	${\ce {H2Ox.2H2O}}$ ^[8]
3	tri
4	tetra	IJzer(II)sulfaattetrahydraat	${\ce {FeSO4.4H2O}}$
5	penta	Kopersulfaatpentahydraat	${\ce {CuSO4.5H2O}}$
6	hexa	Ammoniumijzer(II)sulfaathexahydraat	${\ce {(NH4)2Fe(SO4)2.6H2O}}$
7	hepta	IJzer(II)sulfaatheptahydraat	${\ce {FeSO4.7H2O}}$
8	octa
9	nona
10	deca	Natriumcarbonaatdecahydraat	${\ce {Na2CO3.10H2O}}$
11	undeca
12	dodeca	Natriumfosfaatdodecahydraat	${\ce {Na3PO4.12H2O}}$

↑ BINAS 5e druk tabel 66C, BINAS, Informatieboek voor natuurwetenschappen en wiskunde vijfde druk, BINAS-commissie van de NVON, Noordhoff Uitgevers
↑ Szomolnokiet, geraadpleegd op 10 december 2019.
↑ Rozeniet, geraadpleegd op 10 december 2019.
↑ Siderotiel, geraadpleegd op 10 december 2019.
↑ Melanteriet, geraadpleegd op 10 december 2019.
↑ BINAS 5e druk tabel 66C, BINAS, Informatieboek voor natuurwetenschappen en wiskunde vijfde druk, BINAS-commissie van de NVON, Noordhoff Uitgevers
↑ Een half watermolecuul kan niet. Het betekent dat er per twee calcium- en twee sulfaat-ionen één molecuul water aanwezig is.
↑ Ox is geen standaard chemisch symbool. Het wordt in de analytische chemie vaak gebruikt voor het oxalaat-ion: ${\ce {(C2O4)^{2-}}}$

[1] BINAS 5e druk tabel 66C, BINAS, Informatieboek voor natuurwetenschappen en wiskunde vijfde druk, BINAS-commissie van de NVON, Noordhoff Uitgevers

[2] Szomolnokiet, geraadpleegd op 10 december 2019.

[3] Rozeniet, geraadpleegd op 10 december 2019.

[4] Siderotiel, geraadpleegd op 10 december 2019.

[5] Melanteriet, geraadpleegd op 10 december 2019.

[6] BINAS 5e druk tabel 66C, BINAS, Informatieboek voor natuurwetenschappen en wiskunde vijfde druk, BINAS-commissie van de NVON, Noordhoff Uitgevers

[7] Een half watermolecuul kan niet. Het betekent dat er per twee calcium- en twee sulfaat-ionen één molecuul water aanwezig is.

[8] Ox is geen standaard chemisch symbool. Het wordt in de analytische chemie vaak gebruikt voor het oxalaat-ion: ${\ce {(C2O4)^{2-}}}$

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Basiskennis chemie/Naamgeving/Hydraten

Hydraten

IJzer(II)sulfaathydraten

Griekse telwoorden