Beeldend leren/The Matrix

The Matrix, een sciencefictionfilm uit 1999, bestaat uit drie delen. De film gaat over het filosofisch concept (zie de Allegorie van de grot van Plato) dat de realiteit die men ervaart een gevolg is van een virtuele werkelijkheid, net als in de films The Truman Show, Welt am Draht en de remake The Thirteenth Floor). The Matrix laat echter – in tegenstelling tot de laatste twee films – onopgehelderd of de echte wereld die mensen die ontsnappen aan de virtuele wereld (the Matrix) ervaren, misschien ook een gevolg is van een hogere matrix (zie The Reality Prison). In dat geval zou je keer op keer een rode pil moeten slikken zoals de youtuber Einzelgänger adviseert (The Philosophy Of Pills) wat gebeurt in de roman This Perfect Day van Ira Levin.

De pil

De hoofdrolspeler Thomas A. Anderson (hacker)alias Neo, krijgt nadat hij al hints heeft gekregen dat zijn realiteit niet echt is, de keuze om de waarheid te zien met alle gevolgen van dien. Of zoals in het hindoeïsme de keuze tussen het echte (goddelijke) en een schijnwereld (Maya). Deze keuze wordt uitgebeeld doordat hij van de leider Morpheus (in de Griekse mythologie de naam van de god van de dromen) twee pillen aangeboden krijgt, een rode en een blauwe. Als hij de blauwe neemt, blijft Neo onwetend en in zijn schijnwereld geloven. Neemt hij de rode pil, dan zal hij de harde realiteit leren kennen. Of hij kiest ervoor om in de illusie te leven (de blauwe pil) die hem ervan afschermt om te zien wat er werkelijk is.

Door meeste personen uit onze samenleving en onze directe omgeving wordt de illusie tijdens onze opvoeding en daarna voortdurend gecreëerd of versterkt. Dat is volgens Schopenhauer niet de beste manier van leren. Die zou moeten beginnen met eigen natuurlijke ervaringen voordat anderen ons vertellen wat de 'waarheid' is. Mensen indoctrineren ons met hun illusie, omdat ze zelf de blauwe pil hebben gekozen of zelfs nog niet hebben ingezien dat er een keuze is (geen notie hebben van een diepere werkelijkheid). Dat maakt het lastig zelf de illusie te herkennen en daardoor moeilijker te zien dat er een überhaupt keuze is. De film laat deze hardnekkigheid zien doordat de meeste mensen in de Matrix zich verzetten om "unplugged" te worden of anders gezegd negeren de werkelijkheid als die zich voordoet.

In de film kent Neo – die daardoor is gaan hacken – continu een onrustig gevoel dat er meer moet zijn en gaat op zoek naar de mysterieuze Morpheus. Dit onbehaaglijke gevoel of de ongewenste illusie waarin Neo leeft, maakt het voor hem makkelijker om hints te accepteren die laten zien dat er misschien een andere realiteit is. Hetzelfde zien we terug bij het "ontwaken" van mensen juist nadat ze in hun leven zware uitdagingen tegemoet treden. Zij staan open voor het nemen van de rode pil. Maar dat gaat vaak niet zonder geestelijke pijn, want de realiteit is vaak hard, zoals men ook laat zien in de film. De film toont dit door Cypher, die zelfs zijn "ontwaken"ongedaan wil maken en daarvoor zijn vrienden gaat verraden. Toch lukt het velen om die realiteit te accepteren en leven tevreden in de "echte wereld" in een ondergrondse stad genaamd Zion. Deze meeste informeren elkaar over de werkelijkheid en genieten van de heldere en ruimer blik op de realiteit. Sommigen proberen deze inzichten zelfs te brengen bij mensen die nog gevangen zitten in de Matrix, als ze het vermoeden hebben dat ze open staan voor de rode pil.

Agent Smith

Agent Smith is een autonoom programma met als doel Zion te vernietigen en te voorkomen dat mensen uit de Matrix ontsnappen. In de serie wordt Agent Smith steeds meer zelfbewust (een kunstmatig bewustzijn binnen een grotere kunstmatig bewustzijn) dat zich uiteindelijk tegen de Matrix zelf keert. Dit kan men vergelijken met manifestaties in het eigen brein (delen van het eigen ego) dat een eigen bestaan claimen. Het bijzondere is dat hoewel Agent Smith niet losstaat van de Matrix als overkoepelende bewustzijn (het is een sub programma) beseft hij dat niet. Dit is te vergelijken met het jezelf (het bewustzijn dat zich openbaart in je brein) tegenover god (een algeheel allesomvattende bewustzijn van het universum) zien staan, in plaats van te zien dat je een blad aan de boom bent, dus ook de boom zelf bent.

De ontwikkeling van Agent Smith tot een dusdanig zelfbewuste entiteit die zich meer en meer als losstaand beschouwd, is spiritueel te vergelijken met het Bijbelse verhaal over Adam en Eva. In tegenstelling tot de dieren en platen (de andere minder gesofisticeerde programma's) wiens bewustzijn in harmonie werkt met het overkoepelende bewustzijn als een geintegreerd geheel, ontwikkelt hun bewustzijn zich zo dat ie kan worden verleid (de slang). Door het eten van de vrucht de boom van kennis over goed en kwaad (zich te distantiëren van God's wetten of zich daar geen deel meer van voelen) verwijderen ze zichzelf uit het paradijs. Het pad van Agent Smith dat zich keert tegen de schepper (de Matrix) hoeft niet per se te worden gevolgd als gevolg van een sterk bewustzijn. Het orakel laat zien dat een nog groter bewustzijn ook kan leiden tot het opnieuw toetreden tot het paradijs door het inzien van de eigen betrekkelijkheid en het grotere geheel waar men dele vanuit maakt.

The One

In de film twijfelt Neo en anderen om hem heen of hij nou wel of niet The One is.

Oracle: So, what do you think? You think you're the One?

Neo: I don't know.

Pas als hij dat zelf inziet, dan ontpopt hij zich als de ware verlosser. Dit heeft veel overeenkomsten met het concept Messias uit het jodendom. Ook deze Messias heeft net als ieder mens zijn falen en twijfels zolang hij zich nog van zijn werkelijke zijn onbewust is. Dit heeft dan weer overeenkomsten met het boeddhisme waarin men gelooft dat er in ieder mens een Boeddha schuilt, en dat die zich openbaar als men bewuster (rode pil) gaat leven.