Cursus noten lezen/De voortekens

Voortekens zijn bepaalde tekens die noten een andere toon kunnen geven.

Kruis

Het teken van een kruis ziet er zo uit: Zodra er een kruis voor een noot komt te staan, wordt de toon met een halve toonhoogte verhoogd en verandert de naam ook, om onderscheid te kunnen maken. Het achtervoegsel dat de noten krijgen is is(uitgesproken als ies dus dan wordt het rijtje: Cis, Dis, Eïs, Fis, Gis, Aïs en Bis. Een kruis kan voor alle noten geplaatst worden, maar in volgorde van meest voorkomend naar minst voorkomend is dit het rijtje: F, C, G, D, A, E, B.

Mol

Het teken van een mol ziet er zo uit: Zodra er een mol voor een noot komt te staan, wordt de toon met een halve toonhoogte verlaagd en verandert de naam om onderscheid te kunnen maken. Het achtervoegsel dat de meeste noten krijgen is es. Het rijtje met verlaagde tonen ziet er dan zo uit: Ces, Des, Es, Fes, Ges, As, Bes. Zoals je ziet komt er bij de A geen es achter maar alleen een s omdat de s dan al genoeg zegt. Ook bij de E komt er alleen een s achter. Ook mollen kunnen voor elke noot voorkomen, maar er is een volgorde welke noten vaker een mol krijgen dan anderen: B, E, A, D, G, C, F.

Herstellingsteken

Het teken van een herstellingsteken ziet er zo uit: . Het herstellingsteken maakt een kruis of mol weer ongedaan.

Toevallige voortekens

Toevallige voortekens zijn tekens die toevallig in een stuk voorkomen. Toevallige voortekens duren maar tot het einde van de maat en staan altijd vlak voor de noot waarvoor het bedoeld is.
De eerste noot die je hier tegenkomt, is de f. Omdat er een toevallige kruis voor staat wordt het een fis. In de tweede maat komt ook een f voor, maar omdat het een toevallig voorteken was in de vorige maat, wordt deze f gewoon als een f gespeeld.

Vaste voortekens

Vaste voortekens zijn tekens die aan het begin van de regel staan, en daarmee betrekking hebben op het hele stuk.
Zoals je ziet staat het kruis van de f op het bovenste lijntje. Dit is ook de f-lijn en omdat het een vast voorteken is geldt deze ook voor de lage f. De f die in de eerste maat staat wordt daarom een fis. De tweede f, aan het begin van de tweede maat, heeft een herstellingsteken en wordt dus gespeeld als een normale f. Zoals je misschien kunt bedenken is het logisch dat er nooit een herstellingsteken als vast voorteken zal staan, hooguit om eenmalig aan te geven dat een vast voorteken niet meer van kracht is. Ook vaste voortekens hebben een bepaalde volgorde waarin deze voorkomen, dit hangt namelijk af van welke toonsoort er gebruikt wordt.

Dubbele voortekens

Er bestaan ook nog dubbele voortekens:
De dubbele mol zorgt ervoor dat de toon met twee halve toonhoogtes verlaagd wordt.
De dubbele kruis zorgt ervoor dat de toon met twee halve toonhoogtes wordt verhoogd.
Ook de dubbele herstel bestaat: