Esperanto/Grammatica/Voorzetsels

Voorzetsels

Voorzetsels hebben in het Esperanto over het algemeen een nauwer gedefinieerde betekenis dan in natuurlijke talen, zoals het Nederlands, bovendien zijn het er minder. Maar ook in het Esperanto bestaan er soms meerdere manieren om hetzelfde te zeggen en bestaan er vaste uitdrukkingen die niet helemaal stroken met de eigenlijke definitie. Gelukkig zijn dat zeldzaamheden.

We geven hier een opsomming van de voorzetsels die in het Esperanto kunnen worden gebruikt en daarbij de Nederlandse betekenis.

A

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
al	naar (richting)	Mi iras al vi. - Ik ga naar jou (toe).
anstataŭ	in plaats van	Mi iras anstataŭ vi. - Ik ga in plaats van jou
antaŭ	voor (plaats, volgorde of tijd)	Mi staras antaŭ vi. - Ik sta voor jou
apud	naast (plaats)	Mi sidas apud vi. - Ik zit naast jou.

C

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
ĉe	bij	Mi sidas ĉe la fajro. - Ik zit bij het vuur.
ĉirkaŭ	rondom, er omheen	La vojo iras ĉirkaŭ la urbo. - De weg gaat rondom de stad.

D

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
da	(wordt gebruikt bij hoeveelheden die te tellen of te meten zijn)	Ni havis multe da gastoj. - Wij hebben veel gasten
de	van	Mi iras tra la pordo de la domo. - Ik ga door de deur van het huis.
dum	terwijl, gedurende	Ni atendis dum tri minutoj. - Wij wachtten gedurende drie minuten.

'De' wordt op verschillende wijzen gebruikt, om diverse zaken uit te drukken, bijvoorbeeld:

het behoren tot	Mi vidas la rideto de la filino. - Ik zie de glimlach van het meisje.	Mi renkontas unu de miaj amikoj - Ik ontmoet een van mijn vrienden.
de herkomst	Mi ricevis kison de vi. - Ik kreeg een kus van jou.	Mi venas de la urbo. - Ik kom uit de stad.
de oorzaak van	Mi ridas de ĝojo. - Ik lach van vreugde. Ik lach omdat ik blij ben.	Mi tremas de malvarmo - Ik ril van de kou.	rij 2, cel 3
de makelij	Kastelo de sablo. - Een kasteel van zand.	Tegmento de kano - Een dak van riet.

'Da' wordt gebruikt tussen een woord van hoeveelheid, maat en de zaak (in onbepaalde hoeveelheid) waarvan men de maat uitdrukt.

kilogramo da rizo - een kilogram rijst

du litroj da lakto - twee liter melk

glaso da biero - een glas bier (zoveel bier)

multe da bananoj - veel bananen

E

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
ekster	buiten, uit (positie)	Mi staras ekster la domo. - Ik sta buiten het huis.
el	uit (beweging)	Mi iras el la domo. - Ik ga het huis uit.
en	in (positie of beweging)	Mi laboras en la domo. - Ik werk in het huis. Mi iras en la domon. - Ik ga het huis in.

G

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
ĝis	tot (aan)	Mi iras ĝis la domo. - Ik ga tot aan het huis

I

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
inter	tussen	Mi iras inter la domoj. - Ik ga tussen de huizen

J

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
je	(een voorzetsel met een onbepaalde betekenis)	Li kredas je Dio. - Hij gelooft in God

Wanneer geen enkel ander voorzetsel geschikt is, kan men het onbepaalde voorzetsel je gebruiken.

Li kredas je Dio. - Hij gelooft in God

Een andere gebruikelijke toepassing van je is in tijdsuitdrukkingen:

je la tria horo - om drie uur

De uitgang -n in plaats van een voorzetsel

In plaats van een voorzetsel kan men de uitgang -n gebruiken om tijd en maat uit te drukken.

En la 22-a de junio mi venos. - La 22-an de junio mi venos.

(De 22-ste juni zal ik komen)

Mi estas je 20-metra distanco de vi - Mi estas 20 metrojn for de vi.

(Ik ben 20 meter weg van jou.)

K

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
kontraŭ	tegen	Mi iras kontraŭ via volo. - Ik ga tegen jouw wil
krom	behalve	Ĉiuj krom mi iris. - Allen behalve ik gingen
kun	(samen) met	Mi iras kun vi. - Ik ga samen met jou

L

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
laŭ	langs, volgens	Mi iras laŭ la vojo - Ik ga langs de weg

M

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
malgraŭ	ondanks	Mi iras malgraŭ la pluvo. - Ik ga ondanks de regen.

P

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
per	middels, met	Mi vojaĝas per trajno. - Ik reis met de trein.
por	voor, om te	Mi eniras por manĝi. - Ik ga naar binnen om te eten
po	voor (de prijs van)	Po du eŭroj je persono. - Voor twee euro per persoon
post	na, achter (positie, tijd)	Mi iras post vi. - Ik ga na jou.
preter	(eraan) voorbij	Mi iras preter vi. - Ik ga aan jou voorbij
pri	betreffende, over	Mi parolas pri vi. - Ik praat over jou.
pro	omwille van, door, vanwege	Mi eniras pro la pluvo. - Ik ga naar binnen vanwege de regen

S

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
sen	zonder	Mi iras sen vi. - Ik ga zonder jou.
sub	onder	Mi iras sub la domo. - Ik ga onder het huis
super	(hoog) boven, over	Mi flugas super la domo. - Ik vlieg boven het huis.
sur	op	Mi sidas sur la domo. - Ik zit op het huis.

T

Voorzetsel	Vertaling	Voorbeeld
tra	door(heen)	Mi iras tra la domo. - Ik ga door het huis heen.
trans	via	Mi iras trans la dekstra ponto. - Ik ga via de rechter brug.

Richting door -n (accusatief)

Na voorzetsels die geen richting aanduiden gebruikt men de basiswoordvorm zonder -n.

pri la knabo - over de jongen

en la domoj - in de huizen

al la urbo - naar de stad

Na voorzetsels die een richting aanduiden, gebruik je -n om duidelijk te maken dat het om een beweging gaat.

Hundo saltas sur la tablo. - Een hond is op de tafel aan het springen.

Hundo saltas sur la tablon. - Een hond springt de tafel op.

Mi iras en la domo. - Ik ga (loop) in het huis.

Mi iras en la domon. - Ik ga het huis in (naar binnen).

Hetzelfde geldt voor bijwoorden die een plaats aanduiden. hejme - thuis | hejmen - naar huis urbe - in de stad | urben - naar de stad kie - waar | kien - waarheen tie - daar | tien - daarheen