 Deze laatste module van dit handboek bevat vooral praktische links en verwijzingen om zo snel mogelijk aan de slag te kunnen en om meer inspiratie op te doen. Het betreft – steeds kort besproken – links naar: GIS-pakketten, (al of niet vrij toegankelijke) geo-informatie, citaten, tijdschriften, GIS-viewers op internet, kaartvoorbeelden, weblogs, tools en opleidingen. Getracht zal worden om juist dít deel zo actueel mogelijk te houden, zodat de links blijven kloppen en waar noodzakelijk worden aangevuld.
GIS-pakketten
- Gratis verkrijgbaar / downloadbaar zijn de volgende relatief eenvoudige GIS-viewers:
- Gratis Open Source / volwaardige GIS-pakketten:
- [1] QGIS, is een gratis, open source GIS-pakket, voor raster- en vectordata, inclusief 3D. Zie ook [2].
- GRASS Geographic Resources Analysis Support System, is een gratis, open source GIS-pakket, voor raster- en vectordata. Zie ook Grass GIS.
- Commerciële / volwaardige GIS-pakketten:
NB: Beide lijsten beogen niet compleet te zijn.
- Gratis (downloadbare/beschikbare) geo-informatie:
- Bridgis Test-data van met name de omgeving Tiel; veel verschillende gegevens; demografisch, topografisch, gemeenten, bedrijven. Voor zowel Mapinfo als ArcGIS.
- CIA-Worldfactbook. Op deze (sub)pagina vind je kaarten die je - met bronvermelding - kan gebruiken. Verder veel data over de wereld en de VS via de home-page zelf.
- Op Common maps en Maps op Wikimedia commons vind je een 'startpagina' van kaarten uit de common ('wiki') wereld; de kan je dus vrij (maar met vermelding van bron) gebruiken als illustraties, of als geo-informatie / startmateriaal voor eigen kaarten.
- ESRI data (wereldwijd/vario)
- FreeGIS bevat (links naar) vrij toegankelijke geo-data, GIS en documenten (zoals over GIS, Remote sensing)
- Freemap Kaarten onder creative common-licentie, om te bewerken.
- Geodan Geografische data, geschikt voor ESRI en MapInfo te downloaden
- Geoservices van Geonovum Deze poort beoogt een portaal te worden naar een aantal Nederlandse web mapping services (WMS) voorzover deze voldoen aan de specificaties van het (OGC). Dit is nog een bètaversie. De interface is erg lastig, maar gelukkig is het ook de bedoeling om de URL's vervolgens in eigen GIS-pakketten te gebruiken. Onderwerpen zijn onder andere: mobiliteit, natuur, geologie, ruimtelijke ordening. De lijst kan nog verder uitgebreid worden.
- Op GMT op de Engelstalige Wikipedia en GMT zie je hoe je met open software en open data kaarten kan maken. Bevat onder andere 'shaded relief' kaarten, zie onder andere Midden-oosten-kaart en India-kaart. Andere output-voorbeelden staan onder andere helemaal onderaan de info pagina van Voorbeeldkaarten GMT. Deze kaarten kunnen onder de juiste (GNU-) licentie worden gebruikt als achtergrond voor kaarten die je zelf maakt.
- Historische Atlas op Wikibooks (Nederlandstalig) en Historische Atlas op Wikimedia Commons (Engelstalig). Het leuke van deze (steeds groeiende) site met voorbeeld kaarten, is dat er ook kaarten in zitten die - onder de GNU-licentie - gebruikt kunnen worden, omdat dat blanco / topografische / geografische kaarten zijn, dus zonder labels en thema. De weergegeven landen kan je zelf een kleur geven. Zelfs zonder GIS kan je deze rasterformaten gebruiken via tekenprogramma's.
- Kaarten van Nederland Dit zijn niet-GIS-formaten, maar formaten om bijvoorbeeld met tekenpaketten kaarten te kunnen maken. Zowel met als zonder labels van (plaats)namen.
- Mapinfo Geografische data, geschikt voor Mapinfo (gratis, wel eerst registreren)
- Maproom / Digital Chart of the World Vector (ESRI) en GIF formaten zijn hier te downloaden van topografische / referentiekaarten van héél de wereld. Karteerschaal is 1:1000.000, gegevens van (voor) 1993. Interface is inmiddels wat verouderd. Alleen bruikbaar indien je handig bent met projecties en conversies daarvan.
- Natural Earth Site bevat kwalitatief goede en mooi gekleurde downloads van natuurkundige (wereld en continenten) kaarten, bijvoorbeeld bruikbaar voor thematische kaarten. Uit het publieke domein, wel de auteur noemen bij gebruik (Tom Patterson). Zowel in GIS (geogerefereerd met World-files) als in tekenpakketten te gebruiken. Niet alle links werkten helaas in okt2007...
- Openstreetmap Op OpenStreetMap zijn wegenkaarten te zien, onder een 'open' licentie beschikbaar gesteld, om te bekijken, te editten en te gebruiken.
- Enkele leveranciers van commerciële geo-informatie (NB: deze lijst beoogt niet volledig e/o representatief te zijn):
- Bridgis Kaarten, geocoderen, adreslocaties
- Geodan Diverse datasoorten, basiskaarten, geocoderen, administratieve indelingen, server-diensten (Geoserver, waaronder ook een deel gratis is te viewen), enz.
- GFK-GeoMarketing Wereldwijd digitale kaarten, administratief, grenzen, enz.
- Kadaster Kaarten, geo-informatie, adrescoördinaten, enz.
- Beeldportal Biedt toegang tot historische luchtfoto's van Nederland van meerdere aanbieders.
- Flashearth Flash luchtfotobeelden van verschillende bronnen, zoals Google en Nasa. Vergelijkend warenonderzoek is zo zeer gebruikersvriendelijkheid. Beelden van die laatste is onder vermelding van de bron ook vrij te gebruiken voor eigen toepassingen, overige luchtfoto's niet. Deels worden ook labels getoond.
- Databankwet Welke (geo-)data mag wanneer gebruikt worden? Je treft hier de formele wettekst aan.
Hieronder een lijst met tools en sites die handig kunnen zijn voor het maken van kaarten en het werken met een GIS:
- Alles over kleuren op Wikipedia. Start bijvoorbeeld met: RGB-kleuren. Over websafe (webveilige kleuren) zie: Websafe kleuren op de Engelstalige Wikipedia. Van PMS naar RGB? Zie: PMS-kleuren. Conversie van het ene kleursysteem naar het andere? Zie conversies op www.seoconsultants.com. Tot slot: kleuren kopiëren van één pixel op een afbeelding naar het klembord met de juist HSV/RGB/CMYK-kleurencodes kan met pixie, gratis te downloaden software.
- Via het Franse Atelier graphique, een Frans 'wiki' initiatief, kunnen kaarten worden aangedragen voor verbetering. Zie bijvoorbeeld: Voorbeeldkaartverbetering. Misschien dat je hier lastige klussen kan droppen? Misschien is er een Nederlandse markt (vraag én aanbod) voor?
- Colorbrewer Hiermee kan je in een aantal stappen (die keurig worden uitgelegd) de ideale kleuren voor choropleten en chorochromatische kaarten bepalen. Nadat het 'ideale' kleurenpalet is bepaald en door jouw getest op een imaginaire kaart zijn de 'RGB'- en 'CMYK' waarden af te lezen en te gebruiken voor je eigen kaarten.
- ESRI's Mapping Center Cartografische tips gericht op (o.a. ESRI's) GIS-pakket gebruikers.
- Geocodeervoorbeelden van Universiteit van Amsterdam Bevat o.a. mogelijkhehden om op basis van postcodes, CBS-data op te vragen, zoals inwonertallen, gemiddeld inkomen, woningvoorraad, percentage allochtonen, enzovoorts. Is goed voorbeeld van 'geocoderen'.
- GISwiki Wiki over GIS met links naar en info over software, nieuws, geo-data, enzovoort. Is niet zo compleet, is misschien alleen interessant voor gis-nieuws uit de wiki-wereld (Engelstalig).
- GML-viewer Gratis downloadbaar, van Snowflakesoftware. Hiermee kan je geo-informatie-bestanden die jou onder het GML-(uitwissel)format bereiken viewen.
- Reliefshading Over de techniek om reliëf totstand te laten komen. Bevat tips, historie, en samples om het met Photoshop zelf ook te proberen. Voor de enthousiasteling en de gevorderde.
- Woordenboek GIS Bron: MIMI.hu, engelstalig. Beschrijft heel kort ongeveer 2000 GIS-termen. Bevat wel doorverwijslinks en vaak meerdere definities uit verschillende bronnen. Kan daarom voor verkenning erg handig zijn. Is helaas wel een gesponsorde site, bron/beheerder onbekend.
- Woordenboek GIS van ESRI. Bevat (geschat) eveneens zo'n 2000 GIS (en ESRI) termen.
- Zelf kaarten maken met Google Maps
Voorbeelden (thematische) kaarten en GIS op internet
Kaarten:
- Atlas van Nederland. Site met "Nederland in woord en kaart", bijgehouden door Universiteit van Utrecht
- del.icio.us/bartvanbossuyt/kaart - Enkele kaartvoorbeelden, zoals meest recente (!) blikseminslagen, verspreiding van Aids, aardbevingen en dergelijke.
- EEA Kaarten en grafieken, waaronder ook een link naar de on-line GIS-viewer van Ozon-concentraties. Dit is een 'nearly-real-time' webapplicatie, waarbij 700 verschillende meetpunten - verspreid over 26 veantwoordelijke, inwinnende instanties - die het kaartbeeld bepalen; oftewel, publieksvoorlichting over de grenzen heen. Verder kan je hier kaarten en data downloaden die beschikbaar worden gesteld door de EEA (European Environment Agency).
- Environmental mapping tool van BP Goed om te zien hoe hier een simpele, gebruiksvriendelijke GIS, wordt gebruikt om op mondiale schaal aan te tonen richting klanten/aandelenhouders of BP in milieukundig gezien omstreden gebieden opereert of niet. De site toont zeer goede thematische kaarten, communicatief/cartografisch zeer sterk gezien de doelgroep en gezien het mondiale schaalniveau. Wat wel de vraag is of lezers niet verkeerde detailconclusies gaan trekken over individuele locaties.
- Geo-visualisatie Aan de hand van een kaart van de tocht van Napoleon naar Moskou in de winter van 1813 ('misschien wel de mooiste statistische grafiek ooit') wordt de term geo-visualisatie in al zijn verschijningsvormen uitgelegd.
- Historisch grondgebruikskaarten Nederland door Alterra / Wageningen Universiteit en Researchcentrum
- Interactieve (wereld)kaarten Van het Ministerie van Economische Zaken. Economische gegevens op een wereldkaart, mooi vormgegeven (Flash-techniek), simpele maar doeltreffende functionaliteit. Onder andere is een anamorfose te zien; een cartogram waarbij de vorm van een land behouden blijft, maar de grootte evenredig is met een bepaalde grootte; in dit geval het bruto nationaal product.
- Kaartenzaal Universiteit Utrecht
- Maphistory Lastig leesbare site, maar wel een mooie portal; bevat namelijk links naar kaartenverzamelingen elders op het www. Voor de (historisch) cartograaf.
- Mapping Census 2000: The Geography of U.S. Diversity Prachtige voorbeelden van thematische kaarten uit de Atlas van de volkstelling in de VS van 2000.
- Nationale Bereikbaarheidskaart Interactiev Viewer waarmee je onder andere voor elk gewenst verkeerssituatie (zonder files, met files, nu of in 2020) voor elk gewenst punt in Nederland een bereikbaarheidskaart kan samenstellen; je ziet onmiddellijk welke plaatsen jij in Nederland kan bereiken binnen 10, 30, 60 of 120 minuten.
- Nationale Atlas Volksgezondheid. Site van het RIVM.
- Odden's Bookmaks De Universiteit Utrecht toont hier inzage in vele oude en nieuwe kaarten
- Perry-Castañeda Library Map Collection Prachtige, uitgebreide en actuele kaartenverzameling op regionale en wereldschaal. De meeste kaarten in deze collectie bevinden zich in het publieke domein; gebruik, kopiëren voor eigen en commercieel gebruik is toegestaan. Wel wordt verzocht de bron te vermelden: "Courtesy of the University of Texas Libraries, The University of Texas at Austin".
- Toepassingen van GIS Universiteit van Amsterdam, Stedelijke GIS-voorbeelden. Overwegingen worden middels kaarten en GIS-analyses toegelicht op het gebied van cartografie en geo-informatie.
- Who's your city Mooie (Amerikaanse) voorbeelden van thematische kaarten. Geven een verfrissende kijk op wat je allemaal kan karteren én hoe. Erg leuk zijn de 'spiky world' kaarten, waarbij enorme verschillen in respectievelijk rijkdom, innovatie en stedelijke bevolking met de 'geografische variabele hoogte' zeer doeltreffend worden gevisualiseerd.
- Worldmapper Wereldkaarten met veel 'anamorfoses'; laat je 'mental map' maar op zijn kop zetten met deze kaartvoorbeelden. Hier zie je hoe groot de wereld echt is als je niet naar het oppervlakte van een land kijkt!
Kaarten 'als' GIS-toepassingen:
- Milleniumdoelen atlas. GIS wordt hier gebruikt om de doelen en de geografische verspreiding over de wereld van de verschillende doelen weer te geven.
- Milieupagina gemeente Delft Toont hoe effectief een GIS kan zijn als communicatiemiddel (voor onder andere de lokale milieusituatie) en hoe dit de inwoners kan ondersteunen bij het voorbereiden van milieuvergunningen (of die nodig zijn en zo ja welk). Ook waar wel en geen klachten zijn geweest het afgelopen jaar is inzichtelijk. Het is een simpele maar doeltreffende GIS: het ondersteunt de gemeente bij het uitvoeren van taken en toont werkelijke transparantie.
- On-line GIS treinverkeer Waar bevinden zich nú treinen, en zijn ze op tijd? Deens voorbeeld van een mooi toegepaste GIS in de vervoersector.
- On-line GIS autoverkeer Ook dit is een mooie toepassing. Hier kan je zelf kiezen welke thema's (files, flitsers) en welk gebied je wilt zien. Visuele informatie lijkt in dit geval vooral van meerwaarde voor de automobilisten handig die al die afritten en N- en A- wegen niet kennen...
- Openbaar vervoerkaarten Meerdere soorten, waaronder voorbeelden van schematische kaarten. De geografische werkelijkheid wordt hier -beperkt- geweld aangedaan omwille van het overzicht voor de reizigers. Leuke OV-kaart-voorbeelden die hier onder meer te zien zijn: Nachtlijnen (fraai inzoomen en automatisch pannen] en Metrokaart GVB.
- Weerbericht België en meer Op deze geweldige verzamel-site veel voorbeelden van on-line beschikbare dynamische (weer) kaarten. Bliksem, buien, wolken, voorspelling, windrichting, temperatuur en ozon. Niet alleen van België, ook Nederland, Frankrijk en Europa komen in beeld.
- AHN-Viewer Een speciale interactieve en flexibele AHN viewer waarmee én de individuele hoogten van het AHN in detail kunnen worden opgevraagd én van het view-frame de kleuren legenda kan worden aangepast op de hoogteverdeling in de view (flexibele viewer). De gedetailleerdheid van het microreliëf zichtbaar maken in het hoogtebestand (AHN) is daarmee voor iedereen zonder speciale software bereikbaar. Het gebruik van het AHN door Archeologen staat model voor de AHN viewer.
- CBS-data Sociale, economische en geografische gegevens over Nederland in tabelvorm. Uitgebreid en goed gedocumenteerd. Het betreft geen geo-informatie, maar kan goed gecombineerd worden met (gemeente) kaarten van Nederland.
- CBS-geo-informatie Met StatLine kunnen 240 regionale kerncijfers geografisch in beeld worden gebracht, ingedeeld op onder andere provincies, COROP-gebieden en gemeentes.
- De nieuwe kaart van Nederland Nirov/ Ministerie van VROM. Site toont locale en kleinschalige plannen van verschillende overheden. Middels een viewer te bekijken en te downloaden als geo-informatie, om eigen (plan)kaarten te maken.
- Dinoloket TNO, over bodem- en boorgegevens, gedeeltelijk toegankelijke data. Onder andere is dit een voorbeeld van 3D-geo-visualisatie. Met een downloadbare 'Geo3dviewer' kunnen geologische 3D-bodem-bestanden in beeld gebracht worden. Die 3D-bestanden staan ook op het Dinoloket.
- Edugis Goed beschreven GIS met veel geo-informatie en duidelijke uitleg. Bedoeld voor middelbaarscholieren, maar voor elke GIS-ser interessant. De gedetailleerdheid van onder andere het hoogtebestand (AHN) is prachtig.
- Emissieregistratie Kaarten en grafieken van emissie van ruim 300 verontreinigende stoffen in Nederland (lucht, water en bodem).
- Geo-Loketten Uitleg (van zeer heldere kwaliteit!), ontwikkelingen, stand van zaken, technieken en voorbeelden van het integreren van geografische web-services (kortweg geo-services genoemd) en meta-zoekmachines ('bibber') van verschillende (Nederlandse) organisaties.
- GIS-viewer Alterra door Universiteit van Wageningen. Bevat veel bodeminformatie. Zal t.z.t. met dino-loket worden samengevoegd.
- Groene-omgeving Geo-portaal (gebaseerd op ESRI's GIS Portal Toolkit) op het gebied van algemene geo-informatie en milieu/leefomgevingsinformatie. Inclusief downloadbare bestanden en geo-services.
- Kartografie in Nederland De website Kartografie in Nederland heeft als doel de kennis over kartografie in Nederland te bevorderen
- KICH Viewer toont monumentale en cultuur-historische waarden op een kaart. Kan als input gebruikt worden voor (lokale) kaarten. Let wel op de disclaimer.
- Milieu en natuur Compendium Geeft informatie aan onderzoekers en burgers over hoe het het gaat met het milieu en natuur. Een samenwerkingsverband tussen het Centraal Bureau voor de Statistiek, het Milieu- en Natuurplanbureau en Wageningen Universiteit en Researchcentrum.
- Risicokaarten Via deze site worden alle provinciale risicokaarten ontsloten. Meeste sites maken gebruik van de Flamingoviewer. De getoonde kaarten staan erg vol symbolen, maar zijn cartografisch wel verantwoord. Het uitzetten van onnodige kaartlagen is eenvoudig de oplossing. Risico's zijn overdacht vormgegeven in vlak-, lijn- en puntsymbolen. Zonder het lezen van de beschrijving zijn de viewers voor de gehaaste burger misschien lastig. De beschrijving per kaartlaag is echter snel op te roepen. Een voorbeeld van een flexibele, goede viewer/kaart.
- RIVM-data Kaarten, statistieken over het milieu in Nederland, zoals luchtkwaliteit, e.d. Via dit portaal wordt veel milieu-informatie van het RIVM ontsloten.
- Planbureau voor de Leefomgeving PBL (Planbureau voor de Leefomgeving) Website van het planbureau dat verantwoordelijk is voor beleidsrelevant onderzoek op de gebieden milieu, natuur en ruimte.
- Ruimtelijke ontwikkeling VROM publiceert hier verschillende kaarten over de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland. Niet interactief, wel inzoombaar. Kartografisch sterk zijn is de symbologie: die is - ook al ingezoomd op de kaarten - altijd indicatief door het gebruik van dikke lijnen, doorzichtige vlakken en grote pijlen. Individuele conclusies mag een gebruiker van deze kaart niet trekken, en hij zal dat dan ook niet doen.
- Startpagina Cartografie (wel sterk kaartgericht)
- Startpagina Geografie (wel sterk aardrijkskundig gericht)
- Startpagina GIS
- Start voor geography Network van ESRI, over documentatie, services, data en applicaties.
- UN Statistics Division Hier vind je richtlijnen voor hoe (wereldwijd) geografische toponiemen (namen van (vreemde) steden en dergelijke) geschreven dienen te worden. Hierdoor wordt (ook op kaarten) enige standaardisatie nageschreeft/geëist. Zo is onder andere te zien hoe 'vreemde' tekens/namen in het romeinse letterschrift zijn om te zetten. Het is dus Uruzgan en niet Oeroezgan, om maar eens een voorbeeld te noemen. (Helaas zijn er kranten die dergelijke standaarden negeren...)
- Vereniging Geo-informatie Nederland; Alles over geo-informatie. De GIN is een bundeling van krachten om de hele keten van activiteiten binnen de geo-informatie (inwinnen - bewerken - presenteren) te omvatten.
- VNBG Vereniging van Nederlandse Bedrijven in de Geodesie en Geo-informatie, o.a. met links naar deze bedrijven. Zie ook GeoBusiness Nederland.
- Website van het ICA Internationale belangenvereniging van de Cartografie, zeg maar de internationale variant van GIN.
Kaartopmaak-bedrijven voor digitale en gedrukte media, beperkte selectie:
Kaartopmaak-software voor specialisten, een (beperkte) verkenning ('finishing' van hoge kwaliteitskaarten voor drukwerk):
- Adobe Illustrator Onder andere voor kaartopmaak
- Freehand 'Voorloper van Adobe Illustrator'
- Geocart Voor het maken van basemaps, op basis van verschillende mapprojecties. Vooral voor de specialisten / gevorderde cartografen.
- Mappublisher Plug-ins voor het Adobe Illustrator. Hier is ook een (zeer beperkte) on-line-demo van: Mappublisher cursus
- Ortelius Een cartografisch tekenprogramma van Apple
Leuk om gezien te hebben
- Bosatlas - online On-line Bosatlas, voorbeelden, uitleg en oefeningen. Voor (middelbare) scholieren en GIS-geïnteresseerden interessant.
- Data-visualisatie Visualisatie in 2- en 3-D van sociale en computer-netwerkstructuren, databases, technologie, enzovoorts. Goed om te zien hoe moderne visualisatie technieken kunnen worden ingezet op gebieden anders dan alleen maar cartografie. Innovatief. Bevat ook links naar gebruikte software, boeken en cartografische sites.
- Geofictie Genootschap voor Geofictie (beschrijving van kaarten en landen die 'volgens gangbare gedachten' niet bestaan), zie ook Voorbeelden geofictie
- Historische hoogtepunten van grafische verwerking. Uit 1999, maar daarom niet minder lezenswaardig! Niet alleen geografische visualisatie, maar juist ook statistische en andere grafische visualisatie komt hier vanuit een historisch perspectief aan de orde. Zeer leesbaar. Door W. Neeleman en H. Verhage, Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht.
- Interactieve VS-atlas GIS-viewer van de VS. Stel je eigen kaart samen door datalagen toe te voegen. Ruime keuze aan datasets.
- Online wegenkaart Europe van Michelin. Inclusief zoekopties. Vindt ook dat ene kleine vakantieplaatsje waar alleen jij geweest bent.
- Spoorkaarten in Europa Van landen en van details ervan. Ook bruikbaar als illustratie, als je maar een bericht achterlaat op deze site.
- Strange Maps Bijzondere of vreemde kaarten, inhoudelijk zeer goed besproken.
- Tsunami-viewer op basis van ArcExplorer Web
- Virtueel Apeldoorn. Vliegen met een luchtballon over (toekomstig) Apeldoorn. geeft aan dat ook Virtual Reality een moderne variant (visualisatietechniek of uitdrukkingsvorm) is onder Cartografie / geo-visualisatie. Zie ook de beschrijving erbij: VR in de Kartografie volgens Wikipedia.
- WatWasWaar Via een viewer zijn kadastrale tekeningen van 1832 te bekijken; beheerd door STAP (Stichting Archiefprogrammatuur)
- Watlas oftewel de Waddenzeeatlas op www.waddenzee.nl, een site vanuit verschillende overheden.
- 3D-cartografie / Terreinmodellen. Fantastische Site, mooie figuren, uitgebreid en toch zeer het lezen waard.
- 3D-voorbeelden Op commerciële site, maar bevat wel goede en interactieve voorbeelden en filpjes van hoe 3D-/virtuele beelden kunnen bijdragen aan publieksvoorlichting en (betere) inpassing van architectuur- en bouw-projecten in de omgeving.
- 4D GLOBE en 4D-filmpjes Over een globe - vooral voor het 'aanschouwend' onderwijs - die ook de factor tijd representeert, dus in totaal 4 dimensies. Thema's die geprojecteerd worden op de bol zijn onder andere het klimaat, aardbevingen, continentendrift en vliegroutes.
Weblogs en fora over kaarten / cartografie
Hieronder staat een selectie van bestaande weblogs op het www over kaarten, GIS en cartografie. De eerstgenoemde blogs zijn het leukst/interessantst. Onderaan staan vooral weblogs met een sterk technische insteek.
- Strangemaps Leuke, en zeer goed gedocumenteerde besprekingen van originele en bijzondere kaarten
- Cartastrophe Hoe je van foute kaarten kan leren. Een blog, vergelijkbaar met Strangemaps, door een Amerikaanse kaartenmaker en -liefhebber Daniel Huffman
- The Maproom Weblog en nieuws over kaarten / cartografie. Bevat verder onder andere ook links naar (commerciële en gratis) sites voor digitaal kaartmateriaal
- Nederkaart Weblog over nieuws op het gebied van geo-informatie, Nederlandse taal. O.a. over vergelijking Google Earth en Virtual Earth. Door 'alleskunner' Remco Kouwenhoven. Onderwerp: Het Nederlandse Geoweb (geografische web-) toepassingen en ontwikkelingen. Zie ook zijn slideshow over voorbeelden en ontwikkelingen over geografische toepassingen op het web
- catholicgauze.blogspot.com - Eveneens een blog over kaarten / geografie
- Richie's Space Gebaseerd op ESRI-producten
- James Fee GIS Blog Goede uitgebreide blog over Google Earth, Virtual Earth. Voor de 'GIS-verslaafden' en programmeurs
- Brian Flood .Net and GIS Technisch georiënteerde GIS-blog door Brian Flood
- giscadblog.blogspot.com - door Don Kuehne
Fora:
- Forum geo-info.nl Forum op het gebied van GIS/geo-informatie, met (in 3 jaar) zo'n 180 geregistreerde leden. De hoeveelheid content/inhoud is nog groeiende / moet nog groeien. Ruimte voor meerder onderwerpen / vragen / discussies op het gebied van software, tijdschrijften, enz.
- Forum Cartotalk.com Uiteraard Engelstalig. Voor de professional. Goed bezocht, dus reacties heb je zo. Kijk hoe anderen kaarten ontwerpen. Kijk naar discussies en vragen over kaartopmaak en wat al niet meer. Stel bijvoorbeeld zelf een vraag over hoe je een probleem cartografisch kan oplossen. Of hoe je iets binnen een GIS-pakket, moet regelen. Wel even lid worden (gaat allemaal makkelijk en netjes), anders zie je de plaatjes niet.
Opleidingen
WO:
HBO:
MBO:
- Stichting GIS@MBO Stichting promoot en ondersteunt het gebruik van GIS in het MBO. Ontwikkelt ook opleidingsmateriaal voor ROC's; een deel daarvan is hier te zien. Onder andere is hier een korte 'knoppencursus' ArcGIS te vinden. Deze is niet zonder meer te 'hergebruiken' vanwege de context en benodigde data, maar geeft wel een aardig beeld van hoe een cursus kan worden opgezet / gegeven
- Toegepaste informatica Toegepaste informatica in de geodesie
Middelbare scholen:
Over GIS- en cartografieopleidingen zie ook:
Vakbladen
Overig:
- Geo-Nieuws Geo-Nieuws is is een kwartaaltijdschrift van de Data-ICT-Dienst (DID) van Rijkswaterstaat (RWS). Het bevat een open blik op hoe GIS en geo-informatie bij RWS gebruikt worden. Zeer goede artikelen, over een organisatie die pro-actief en vaak vooruitlopend met GIS omgaat. Op deze site vind je de laatste en oudere uitgaven van Geo-Nieuws. Artikelen zijn ook op thema, onderwerp en jaargang op te roepen.
Literatuur
Algemeen:
- Beautiful Evidence, Edward Tufte, 2006. Beschrijft, wetenschappelijk maar zeer leesbaar, allerlei soorten van visualisatie (kaarten, grafieken, foto's, diagrammen) op sterke en zwakke punten. Op deze manier geeft de auteur behalve zijn bevlogen mening, ook zeer goede tips om met kleine aanpassingen in kleuren, selectie en volgorde, grote hoeveelheden data, waaronder via kaarten, inzichtelijk te maken.
- A to Z GIS, an illustrated dictionary of geographic information systems; T. Wade en S. Sommer, 2006 (2e editie). Beschrijft 1800 GIS-termen en termen uit aanverwante vakgebieden - zoals de cartografie en de wiskunde - voor zover relevant geacht voor GIS-specialisten.
- GIS for the Urban Environment; J. Maantay en J. Ziegler, 2006. Fraai en dik boek (696 blz). Methoden en technieken staan centraal. Aan de hand van (met name stedelijke) voorbeeden en oefeningen komt veel aan bod voor de 'goed opgeleide' autodidact of student
- Geografische Informatie Systemen (A0-boekje, Nr: 2869, 26 blz.) Redactie: A. Greiner, teksten van H. Scholten, S. Verzandvoort, J. Van der Schee, 2006. Zie ook AO, 978-90-8587-048-7
- ArcGIS 9, Using ArcGIS Desktop; ESRI, 2006, ESRI-press, Redlands, Californië (VS). Dit is een handleiding (ruim 400 bladzijden) van de ArcGIS-desktop software. Het is dus niet GIS-leverancier onafhankelijk, maar het biedt wel zeer goed een overzicht van de vele GIS-mogelijkheden die er zijn. Goed, in kleur, uitgebreid en toch helder. De insteek is uiteraard niet (alleen) te laten zien wat GIS is, maar hoe met dít GIS-pakket gewerkt dient te worden.
- Making Maps, A visual guide to Map Design for GIS, J. Kryger en D. Wood, 2005. Engelstalig, visueel aantrekkelijk, snel leesbaar, zie ook [3]
- Designing Better Maps, A Guide for GIS-users, C.A. Brewer, 2005. Engelstalig. Goed geïllustreerd
- GeoMetamatica, L. Heres (redactie), 2004. Uitgegeven door NCG (Nederlandse Commissie voor Geodesie). Bevat meerdere wetenschappelijke benaderingen op het thema metadata, vooral de rol die het kan spelen bij distributie van geo-informatie
- Cartography, Visualisation of Spatial Data, M.J. Kraak en F.J. Ormeling, 2003, 2e editie, Pearson Education. Zie ook www.cartographybook.com.
- Thinking about GIS: Geographic Information Systems Planning for Managers; R. Tomlinson, 2003; Redlands VS, ESRI-Press.
- GIS-Kartografie, Opbouw en gebruik van digitale landschapsmodellen en visualisatiemodellen; R. van der Schans, 1999
- Praktijkboek GIS, Toepassingen van Geografische Informatietechnologie; redactie Stan Geertman e.a., 1999
- Zien of lezen (Voir ou lire); Jacques Bertin, in een vertaling van René van der Schans. Bijlage bij 'Geodesia 1999-3', Uitgegeven door Stichting Geodesia
- Geografische Informatie Systemen in ruimtelijk onderzoek; P. Hendriks en H. Ottens, 1997
- How to Lie with Maps, M. Monmonier, 1996. Draait de wereld van de cartografie om door 'slechte' kaarten te bespreken en is daardoor zeer verhelderend
- Understanding GIS; the ArcInfo Method, ESRI press, 3rd Edition, 1995, Redlands California, US. Voor zover het om software gaat (80% van dit boek) is het boek verouderd. De huidige applicatie is ArcGIS (met een ArcInfo-licentie).
- Kartografie, Visualisatie van ruimtelijke informatie, F.J. Ormeling en M.J. Kraak, Delfse Universitaire Pers. Uitgave 1990 en uitgave 1993.
- Principles of Geographical Information Systems for Land Resources Assessment; P.A. Burrough, 1986, 1990
- Kartografie, ontwerp, productie en gebruik van Kaarten; Ormeling en Kraak, 1987
- Diagram en Kaart, als geografische hulpmiddelen; C.I. Wieland, 1980
Over projecties en (met name RD-) coördinatenstelsels:
- Understanding Map Projections; M.Kennedy en S. Kopp, 2000
- Inleiding Landmeetkunde; J.E. Albeda, 1991, 4e (her)druk, Delftse Uitgevers Maatschappij BV, Delft
- Map Projections - A Working Manual, John P. Snyder, het klassieke handboek van de Amerikaanse Geologische (Topografische) Dienst uit 1987 (pdf, 394 bladzijden).
- Het stelsel van de Rijksdriehoeksmeting en het European Terrestrial Reference System 1989 Geschiedenis, gebruik en definitie van het RD-stelsel, door Kadaster opgesteld
- De coördinaatsystemen WGS84 en ETRS89 Bespreekt ook relatie coördinatenstels met verschuiving als gevolg van de continentendrift. Goede opstap - in heldere taal - voor het volgende artikel, dat voor de die-hards en landmeetkundigen is geschreven:
- De geodetische referentiestelsels van Nederland Alle achtergronden, alle details, speciaal voor de geodeten en echte geïnteresseerden!
- Discussie over omzetting van geografische (WGS84) coördinaten naar RD stelsel Iets voor programmeurs, net als het volgende boekwerk, downloadbaar in pdf of te bestellen.
- Globale en lokale geodetische systemen Door G.S. van Hees; hoe de omrekening moet
- Overige RD-Info Met onder andere omrekeningsmethoden voor individuele coördinaten en hele bestanden
- Kaartprojecties op Wikipedia
- Kaartprojecties, gecategoriseerd, veel voorbeelden en beschrijvingen
- RD-coördinaten op Wikipedia; definitie
- Cartographic Map Projections Dit is een prachtige site om te bezoeken. Veel (engelstalige) uitleg, mooie illustraties en zeer veel projecties, ook excentrieke, zijn er te zien.
Citaten
Hieronder een lijst met willekeurige citaten. De lijst dient geen enkel ander doel dan plezier in het vak van GIS én Cartografie. Omdat citaten per definitie in een bepaalde context gedaan zijn, kunnen hieraan - laat staan aan degene dit heeft uitgesproken of geschreven, geen enkele conclusies worden getrokken. Ze zijn door hen en/of dit handboek bedoeld om stelling te nemen of om iets op de korrel te nemen. Lees met een knip-oog; er schuilt vaak een kern van waarheid in, zelfs al ben je het er niet mee eens...
- "It's not what you map, it's how you map it." Matthew Hampton, in zijn onderschrift op het forum Cartotalk.com (2011)
- "Life is too short for bad maps" Nat Case, in zijn onderschrift op het forum Cartotalk.com (2011)
- "Cartografen zijn net mensen. Ze maken wel eens een fout en ze kijken graag bij elkaar af." Dr. M. van Egmond, conservator, Faculteit Geowetenschappen, in Geo-info nr 9 2007
- "Een GISser werkt van data naar de kaart. Een cartograaf van kaart naar de data" Uit een cursus Cartografie voor GIS-specialisten, ESRI Nederland 2002
- "Een kaart is een egocentrisch product, immers, gemaakt door iemand met een egocentrisch (al of niet westers) wereldbeeld. Ook als het een cartograaf is. Hieruit ontsnappen is per definitie onmogelijk. Dit is zelfs een kenmerk van het vak cartografie; historisch bepaald door het westen, en het individu van de kaartenmaker. De gebruiker komt helaas op de tweede plaats." Naar: GIS for the Urban Environment, J. Maantay en J. Ziegler, 2006
- "Cartografie is een ambacht, door GIS is de cartografische wereld verslechterd" en "GIS-makers en GIS-specialisten zijn geen cartografen maar hobbyisten." Docent Cartografie, 1997
- "Een plaatje zegt meer dat 1000 woorden"
- "Wie te lang kijkt, moet oppassen voor geestverruimende effecten." Marcel Hulspas in Dagblad De Pers, 12-10-2007, over de net uitgekomen, 560 bladzijde dikke Bosatlas van Nederland
- "De kleurtjes, lijntjes, bolletjes, staafjes, taartpuntjes, - het is allemaal te veel." Marcel Hulspas in Dagblad De Pers, 12-10-2007, wordt 'niet meer wijzer' van deze 'overcomplete' 'kolos' die de Bosatlas van Nederland is volgens hem
- "[De veelheid van thema's in de Bosatlas] bewijst dat het ouderwetse aardrijkskunde eigenlijk multidisciplinair is. Economie, demografie, geschiedenis, politiek en cultuur zijn alle met kaarten inzichtelijk te maken." Auke Hulst, toont aan dat er nog steeds mensen zijn die moeten wennen aan het feit dat cartografie niet alleen met topografie of aardrijkskunde te maken heeft, maar dat het een ruimtelijke wetenschap is, als methodiek die elk fenomeen met een locatiecomponent, uit welk vakgebied dan ook, kan visualiseren. In NRC Handelsblad, pag 29, 19-10-2007, in 'Het meten van de wereld', over de Bosatlas van Nederland
- "De uiterste consequentie is een cartografie waarin het individu zelf geografische informatie wordt: Google Earth, maar dan live en verfijnder. Vanachter de computer kun je jezelf door het dakraam zien zitten. De kaart is geen geabstraheerde werkelijkheid meer, maar een 3D-animatie in realtime." Auke Hulst beschrijft mogelijke kansen voor GIS en de cartografie als de web- en satelliettechnieken zich verder ontwikkelen. In NRC Handelsblad, pag 29, 19-10-2007, in 'Het meten van de wereld'.
- "70% van alle gewenste functionaliteit op het gebied van GIS wordt al ingevuld door gegevens te viewen" (de rest betreft GIS-functionaliteit als selectie, bufferen, en dergelijke)." Meerdere keren op het internet aangetroffen, één keer onderbouwd met onderzoek. Bron onbekend
- "Knowing where things are, and why, is essential to rational decision making" Jack Dangermond, CEO ESRI
- "GIS is het ruimtelijk bindmiddel" Bart Hulshof, Shell EP Europa, in een lezing, plusminus 2003
- "Geo-management is als regisseren." Berry ter Horst, Waterschap Regge & Dinkel, tijdens een lezing, plusminus 2002
- "GIS is geen buitenbeentje meer, GIS is de integrerende factor binnen de informatie architectuur" Prof. Henk Scholten, Geodan, plusminus 2003
- "'Zien is geloven', moet eigenlijk zijn 'Zien is begrijpen'. Met een GIS kan dat." Bron: onbekend, gezien in een GIS-tijdschrift.
- "De vraag of GIS in het centrum van een Enterprise Asset Management Systeem (EAMS) moet staan is niet meer relevant, aangezien het GIS en de EAMS volledig gelinkd kunnen worden." Uit de energiewereld; Bron onbekend, plusminus 2005.
- "Veel ICT-intensieve innovaties, zoals GIS, binnen projecten vereisen projectbrede basigegevens en stellen hieraan hoge eisen. Het gebruik van GIS vereist goed beheerde basisgegevens." Bouwdienst RWS, exacte bron onbekend
- Over de afname van het aantal cartografie / GIS-opleidingen in Nederland:
- "Wie kan er straks nog kaarten maken in het land der blinden", Geo-Info 2007, nr 7/8, blz 284-286, in een betoog voor een opleiding voor GISsers met daarin GIS, communicatieve en cartografische onderdelen.
- "Er is genoeg geo-data, maar te weinig geo-informatie" Kees van der Graaf, IT-consultant en Projectmanager
- "Geo-informatie is de informatiedrager van de toekomst" Berry ter Horst, Waterschap Regge & Dinkel, tijdens een lezing, plusminus 2002
- "Houd van je data, niet van je systemen" Bart Hulshof, Shell EP Europa, in een lezing, plusminus 2003. Ongetwijfeld is deze uitspraak gebaseerd op de constateringen dat systemen goedkoop en data duur zijn, dat data een langere levensduur heeft en dat de functionaliteiten - minder dan de informatie behoefte - sterk aan verandering onderhevig is.
- "Als een database gegeocodeerd is, hebben alle applicaties toegang tot die informatie." Raymond Pease, State of Louisiana in het GIS-blad ArcUser (2004); nb: Geocoderen kan met een GIS. Door geocoderen word aan alle databasegegevens een locatie toegevoegd, waarne deze gegevens te combineren zijn, zonder koppeling via zogeheten id- of sleutel-velden.
- Over BI-tools in relatie tot GIS. Business Intelligence, wordt - net als een GIS - gezien als een data-combineer-én-extract-tool, zij het dat dit niet geografisch gebeurt:
- "Het gemis van het 'waar' in een BI-tool is conceptueel van aard en heeft niets te maken met een (eventueel gebrek aan) de locatiecomponent in de data; deze locatiecomponent en de omgevingsinformatie kan alleen met een GIS worden toegevoegd." Raymond Pease, State of Louisiana in het GIS-blad ArcUser (2004)
- "Kaarten aan BI-tools toevoegen is een concurrerend voordeel. Niet alleen omdat zo beslissingen op méér informatie worden gebaseerd, maar ook omdat de resultaten beter worden gecommuniceerd én begrepen" W.S. Holland in het tijdschrift Arcuser (2004)
- "Het gebruik van GIS bij het visualiseren van BI-analyses, is véél krachtiger dan dit alleen maar combineren met een kaartje. GIS kan de subset uit BI in díe context neerzetten die op dat moment en op die plek relevant en actueel is; een flexibele kaart. Een GIS zet de subset uit de BI-tool in de context van de echte wereld." W.S. Holland in het tijdschrift Arcuser (2004)
- "Zonder ruimtelijke visualisatie zijn we met een BI-tool alleen maar aan het rapporteren en samenvatten wat we al wisten. Een GIS voegt de ruimtelijke contect toe." W.S. Holland in het tijdschrift Arcuser (2004)
Terug naar start-pagina van dit Handboek Geo-Visualisatie
Achtergrond-informatie over dit Handboek/Wikibook
|
Deze laatste module van dit handboek bevat vooral praktische links en verwijzingen om zo snel mogelijk aan de slag te kunnen en om meer inspiratie op te doen. Het betreft – steeds kort besproken – links naar: GIS-pakketten, (al of niet vrij toegankelijke) geo-informatie, citaten, tijdschriften, GIS-viewers op internet, kaartvoorbeelden, weblogs, tools en opleidingen. Getracht zal worden om juist dít deel zo actueel mogelijk te houden, zodat de links blijven kloppen en waar noodzakelijk worden aangevuld.
