Gronings/Hoofdstuk 2

Dit is de eerste les Gronings. In deze les komen de volgende punten aan bod:

Spelling

De spelling van het Gronings is vooral een voorkeursspelling. Deze spelling is gebaseerd op die van Kornelis Ter Laan, maar is geen officiële spelling. Veel mensen zeggen dat het Gronings geschreven wordt zoals het ook uitgesproken wordt, maar toch verschillen veel woorden toch sterk van hun uitspraak. Vandaar dat er in dit boek ook vaak de uitspraak van een woord bij vermeld staat. Hieronder een aantal belangrijke regels:

tekens/accenten

Zo min mogelijk gebruik maken van vreemde tekens en accenten. Het is dus niet "wèst", maar "west". Toch prefereren veel mensen toch accenten op bepaalde woorden, bijvoorbeeld "wèst" om het verschil tussen "geweest" en het "westen" te onderscheiden. Een ander voorbeeld is "of". Zonder accent kan het zowel "of" betekenen als "af", vandaar de vertaling van "af" ook wel eens als "òf" of "ôf" geschreven wordt.

c

Zo min mogelijk gebruik maken van de letter c en dus vervangen door s of k, behalve in de combinatie ch. Het woord "officieel" wordt dus niet geschreven als "officieel", maar als "offisjeel". Het woord "dialect" wordt dus geschreven als "dialekt", enz.

-en

Woorden die eindigen op -en (meervouden, werkwoorden, enz.) worden gewoon geschreven als -en, ondanks een andere uitspraak. Je schrijft dus geen "reegn", "hebbm" of "weedn", maar "regen", "hebben" en "wezen".

-lijk, -ig

Woorden die in het Nederlands eindigen op -lijk of -ig (bijvoeglijke naamwoorden, bijwoorden, enz.) worden geschreven als -lek of -elk en -eg.

Open lettergrepen

Bij open lettergrepen in werkwoorden, wordt er geen extra klinker toegevoegd.

Bijvoorbeeld

Loopen (fout) - loopm (fout) - lopen (goed)

oa/ ao

In het Gronings wordt de lange o klank geschreven als oa (zie uitspraak) en niet als ao zoals in de andere Nedersaksische dialecten.

Lidwoorden

De lidwoorden "de" en "het" worden in het Gronings afgekort als d' en t. Bij d' wordt het volgende woord er aan vast geplakt. Bij t komt er gewoon een spatie tussen.

u/ ö

In veel Groningse woorden, bijvoorbeeld in Grönnen (Groningen), is er bij de spelling zowel ö als u mogelijk (Grunnen). De voorkeursspelling prefereert de u (dus Grunnen), vanwege de regel dat er zo min mogelijk vreemde tekens/accenten geschreven moeten worden.

v

Zo veel mogelijk gebruik maken van de v in plaats van f.

De Nederlandse combinatie -ff wordt in het Gronings altijd geschreven als -v. De Groningse plaats Warffum wordt dus niet geschreven als Waarffum, maar als Waarvum.

Uitzonderingen zijn bijvoorbeeld Fraislaand (Friesland), Floandern (Vlaanderen), offisjeel (officieel) en nog een aantal anderen.

-rn

Wanneer de stam van een werkwoord eindigt op een r, wordt de e weggelaten en de n er automatisch aan vast geplakt.

Bijvoorbeeld:

plouteren (fout) - ploutern (goed)

Voornaamwoorden

Nominatief

Gronings	Nederlands	Uitspraak
ik	ik	ik
doe	jij	doe
hai	hij	(h)aj
zai/zie	zij	saj/sie
wie	wij	wie
joe/je/ie	jullie/u	joe/ju/ie
zai/zie	zij	saj/sie

Genitief

Grunnegs	Nederlands	Engels	Uitspraak
Mienent	de mijne	mine	miennt
Dienent	de jouwe	yours	diennt
Zienent	dat van hem	his	siennt
Heurent	dat van haar	hers	heurnt
Ozzent*	dat van ons	ours	oznt
Joenent	dat van jullie	yours	joent
Heurent	dat van hen	theirs	heurnt

Voorbeeld:

Engels: This coat is mine

Nederlands: Deze jas is de mijne

Gronings: Dizze jaas is mienent

Datief

Gronings	Nederlands	Uitspraak
Mie	mij	mie
Die	jou	die
Hom	hem	(h)om
Heur	haar	(h)eur
Os	ons	os (o als in bos)
Joe	jullie	joe
Heur	hen	(h)eur

Accusatief

Gronings	Nederlands	Uitspraak
Mie	mij	mie
Die	jou	die
Hom	hem	(h)om
Heur	haar	(h)eur
Os	ons	os (o als in bos)
Joe	jullie	joe
Heur	hen	(h)eur

Werkwoorden

Hebben [hebbm] = hebben

Tegenwoordige tijd	Uitspraak	Verleden tijd	Uitspraak	Voltooide tijd	Uitspraak
Ik heb	Ikk'eb	Ik haar	Ik'aar	Ik heb had	Ikk'eb hatt
Doe hest	Doeëst	Doe haarst	Doeäast	Doe hest had	Doeëst hatt
Hai het	Ajet	Hai haar	Ajaar	Hai het had	Ajet hatt
Wie hebben	Wiejebbm	Wie haren	Wiejaadn	Wie hebben had	Wiejebbm hatt
Joe hebben	Joehebbm	Joe haren	Joehaadn	Joe hebben had	Joehebbm hatt
Zai hebben	Sajebbm	Zai haren	Sajaarn	Zai hebben had	Sajebbm hatt

Wezen [weedn] = zijn

Tegenwoordige tijd	Uitspraak	Verleden tijd	Uitspraak	Voltooide tijd	Uitspraak
Ik bin	Ik bin	Ik was/waar	Ik was/waar	Ik heb west	Ikk'eb wèst
Doe bist	Doe bist	Doe wasst/waarst	Doe wast/waast	Doe hest west	Doeëst wèst
Hai is	Ajis	Hai was/waar	Aj was/waar	Hai het west	Ajet wèst
Wie binnen	Wie binn	Wie waren/wazzen	Wie waarn/wazn	Wie hebben west	Wiejebbm wèst
Joe binnen	Joe binn	Joe waren/wazzen	Joe waarn/wazn	Joe hebben west	Joehebbm wèst
Zai binnen	Saj binn	Zai waren/wazzen	Saj waarn/wazn	Zai hebben west	Sajebbm wèst

Terug naar hoofdstuk 1 · verder naar hoofdstuk 3