Huisdierengids rat/Herkomst

Huisdierengids

← Vorige  |  Inhoudsopgave  |  Volgende →

De tamme rat: Herkomst
De tamme rat is een gedomesticeerde bruine rat (Rattus norvegicus). Lees in dit hoofdstuk in het kort waar de bruine rat oorspronkelijk leefde en hoe ze in onze streken belandde. Wil je uitgebreidere info over het leven en welzijn van de wilde rat, kijk dan in de dierengids over de wilde rat. In het tweede gedeelte van deze pagina kan je lezen hoe de tamme rat ontstond dankzij het domesticatie-proces (het temmen). Tot slot kan je wat meer te weten komen over het als huisdier houden van een niet-gedomesticeerde rat (uit het wild gevangen) en hoe het de tamme rat vergaat in het wild. Lees je liever alleen over het houden en verzorgen van de tamme rat, klik dan meteen naar het volgende hoofdstuk.

Herkomst

De tamme rat stamt af van de bruine rat (Rattus norvegicus), ook bekend als de rioolrat of stadsrat. (Klik hier voor het encyclopedisch artikel over de bruine rat.) Oorspronkelijk kwam de bruine rat wellicht uit Azië, de bruine rat staat echter gekend als 'cultuurvolger', hetgeen betekent dat hij zich goed weet te handhaven in de buurt van mensen. Hij volgt de mens naar de gebieden die geciviliseerd worden. Daardoor volgde de rat de mens vanuit Azië tot over de gehele wereld. We vinden ze nu bijvoorbeeld in schuren, riolen, bossen, stortplaatsen, in de stad en op het platteland. Aangezien de bruine rat erg intelligent is, zich makkelijk aan nieuwe omstandigheden aanpast en een snelle voortplantingscyclus heeft, treffen we de bruine rat intussen zowat overal ter wereld aan.

Domesticatie van de bruine rat

Selectie op stressbestendigheid

In tegenstelling tot een wilde rat is een tamme rat erg meegaand, weinig gevoelig voor stress, makkelijk hanteerbaar en plant zich moeiteloos voort in gevangenschap. Daarom zal er vooral op deze eigenschappen geselecteerd worden, al gebeurt een deel van het proces dus spontaan. Van een groep wilde ratten in gevangenschap zullen de meest aanpassen aan het leven bij mensen, hun jongen makkelijker laten omkomen. Gemiddeld overleeft slechts 11% van de niet-gedomesticeerde ratten het eerste jaar gevangenschap. Het zijn de van nature meest tamme dieren die zich in stand zullen houden. De mens zelf voert haar selectie vooral door via het kweken met die dieren die het minste agressie of dominantie vertonen, die het meeste toenadering zoeken tot de mens, die het makkelijkst eten aannemen, etc. Dat is namelijk veel makkelijker om te verzorgen.

Selectie op gedrag

Wilde ratten reageren erg instinctief om beter te kunnen overleven in het wild. Ze zijn instinctief bang en zullen daarom ook gemakkelijk bijten indien mensen in hun buurt komen. Door de natuurlijke selectie op stressbestendigheid, ontstaat er ook een spontane verandering in gedrag. Minder stressvolle ratten zijn rustiger, minder bang, enzoverder. De mens selecteerde ratten generaties lang op rustig gedrag en hoge aaibaarheid totdat ze uiteindelijk niet langer instinctief bang waren voor mensen.

Bijkomend selecteerde de mens ook vaak op vachttekening en andere kleurschakeringen. Onwillekeurig bespoedde de mens hiermee het domesticatie-proces. Gedrag en pigmentatie zijn neurochemisch verwant en gelinkt. Verandering in gedrag gaat gepaard met een verandering in neurochemische reacties, hetgeen leidt tot verandering in pigmentatien hetgeen uiterlijke verschillen oplevert in kleur. De neurochemische wijzigingen veroorzaken (plaatselijk) depigmentatie van de vacht. De ratten vertonen witte pootjes, een witte buik of witte spots op het lijf. Neurochemische imperfecties en extreme depigmentatie zijn op dezelfde manier gelinkt. Bij het selecteren op extreme depigmentatie (bijna witte ratten) dient men hiermee rekening te houden.Andere bronnen en de praktijk spreken dit tegen: pigmentatie heeft volgens deze bronnen niks te maken met gedrag, en effen (tamme) ratten zullen dus ook niet wilder zijn dan bonte (gevlekte) ratten, en ook witte ratten met zwarte ogen vertonen geen afwijkend gedrag.

Merk op: Wanneer het reeds gedomesticeerde ratten betreft, zal er geen/nauwelijks verschil zijn in gedrag tussen effenkleurige ratten en gevlekte ratten. Alle gedomesticeerde ratten zijn doorgaans erg meegaand, rustig en lief.

Een gedomesticeerde rat als huisdier

In deze huisdierengids zullen we steeds uitgaan van de gedomesticeerde tamme rat als huisdier. Je leert over de verzorging, over het scheppen van een band met de rat, het aanleren van trucjes en nog zoveel meer.

Een niet-gedomesticeerde rat als huisdier

Soms worden wilde of niet-gedomesticeerde ratten als huisdier gehouden. Nestjes die bv. gevonden worden in een schuur die verbouwd wordt, een tamme rat die ontsnapt en zich laat bevruchten door een wilde rat en dus halfwilde jongen ter wereld brengt. Doorgaans kunnen wilde en tamme ratten zonder veel problemen in dezelfde kooi leven (indien dit van jongs af aan gebeurt). Nadeel van het houden van wilde ratten als huisdier, is vooral het gedrag. Vaak zijn zelfs pasgeboren ratjes niet helemaal tam te krijgen. Ook halfwilde ratjes (geboren uit een tamme moeder en een wilde vader) blijven meestal ongewenst gedrag vertonen. Doorgaans is een wilde rat echter niet dominanter of agressiever dan de doorsnee tamme rat.

De tamme rat in het wild

Regelmatig worden tamme ratten achtergelaten in het wild; meestal door particulieren die ze niet langer een goed tehuis kunnen bieden. Volwassen, tamme ratten hebben hier geen grote overlevingskans: zij hebben vaak te veel vertrouwen in mensen en andere dieren, waardoor ze al snel onder een auto zullen lopen of ten prooi vallen aan wilde dieren. Jonge ratjes maken een iets grotere kans, indien zij voldoende eten kunnen vinden en op hun hoede zijn voor ongenode bezoekers, zullen ze enkel hun (vaak te lichte) kleur hebben, die maakt dat ze zich minder goed kunnen verschuilen dan wilde ratten.

Onderzoek naar de overlevingskansen van tamme ratten in het wild zijn schaars. Een proef waarbij een groep tamme laboratten in een gedeeltelijk afgesloten tuin werden uitgezet, kan je bekijken op volgend filmpje.

Referenties

Huisdierengids

← Vorige  |  Inhoudsopgave  |  Volgende →