Huisdierengids rat/Ziekte

Huisdierengids

← Vorige  |  Inhoudsopgave  |  Volgende →

Bij de tamme rat zijn er enkele veel voorkomende ziekten. Dit komt door doorgedreven fok. Bepaalde genetische afwijkingen komen bijzonder vaak voor bij de gedomesticeerde ratten, zoals bijvoorbeeld megacolon.
Andere ziekten komen frequent voor omdat de laboratoriumratten, waarvoor de huisdieren afstammen, gekweekt zijn op gevoeligheid voor deze ziekten. Zo zijn er de mammatumoren (borstgezwellen). Maar ook kortademigheid en vatbaarheid voor abcessen treft men zeer vaak aan bij de tamme rat.

Parasieten

Een rat kan last hebben van verschillende soorten parasieten, zoals luizen en mijten. Bepaalde mijten herken je als wondjes onder de kin of achter de oren van een rat, andere mijten herken je als bobbeltjes ('wratjes') op de oren en staart van de rat. De mijten zelf zie je niet in tegenstelling tot luizen die je duidelijk in de vacht kan zien lopen. Naast gewone luizen kan je rat ook last hebben van bloedluizen, deze zie je als kleine donkerrode stipjes in de vacht van je rat.

Veel parasieten zijn gevoelig voor ivermectine. Bij de dierenwinkel kan je bijvoorbeeld Anti-Luchtpijpmijt of Anti-Schurftmijt kopen wanneer je rat last heeft van mijten. Bij luizen kan je Anti-Parasiet 150 kopen. Je kan je rat ook preventief behandelen, je hoeft de behandeling dan niet te herhalen. Wanneer je je rat behandeld omdat hij ook dergelijk parasieten heeft, moet je de behandeling 2 tot 3 keer herhalen. Daarnaast moet je de kooi grondig schoonmaken en ontsmetten, evenals alle toebehoren die in de kooi staan. Ook de eventuele hangmatjes en dergelijke moet je goed uitwassen.

Kortademigheid

Kortademigheid en reutelen (ademhalen met een piepend geluid) is een frequente aandoening bij tamme ratjes. Meestal hebben ze hier al vanop erg jonge leeftijd last van. Meestal sterven ze erg jong (rond anderhalf jaar of eerder)

Ratten zijn sowieso erg gevoelig aan de luchtwegen en horen daarom niet in stoffige omgeving gehouden te worden. Houtspanen (schavelingen) zijn dus uit den boze als bodembedekker, omdat dit veel te stofrijk is. Ook het plaatsen in een schuur of tochtige plaats kan je ratjes de das omdoen.

Meestal is er weinig te doen aan ratjes die reeds van jongs af aan reutelen. Een verergering of plots opkomend luchtwegprobleem kan wel verholpen worden met antibiotica. Het gaat meestal om vloeibaar medicijn dat de rat met plezier van een lepeltje likt.

Raadpleeg je dierenarts.

Wondjes

Wondjes zijn frequent bij naakte ratten. Omdat ze geen vacht hebben om zich te beschermen, zal elk krasje van hun nageltjes tot wondjes kunnen leiden. Je kan hier een klein beetje ongemak vermijden door je ratje geregeld in te wrijven met massage-olie.

Behaarde ratjes kunnen ook wel eens last hebben van wondjes als er nieuwe ratten in de groep geïntroduceerd werden en er kleine schermutselingen waren. Zolang de wondjes klein en ondiep zijn en niet geïnfecteerd zijn (dus geen pus of etter bevatten) genezen ze meestal spontaan. Je kan ze spoelen met zuiver water, maar vooral in het oog houden. Let er vooral op dat geen van de ratten te dominant gedrag vertoont ten opzichte van de rest van de groep.

Jonge ratjes met wondjes kunnen misschien best tijdelijk afgezonderd worden van de groep ouderen. Eventueel kan een rustige of andere jonge rat erbij gelaten worden. Op deze manier kan het jonge ratje herstellen en meer krachten opdoen om de rest van de groep te kunnen trotseren.

Opmerking: ratten hebben vaak een verminderd herstellingsvermogen. Dat maakt dat wonden minder makkelijk genezen dan normaal. Zijn de wonden groot, bloeden ze, helen ze niet goed, zien ze er ontstoken uit of maak je je zorgen, raadpleeg dan een dierenarts.

Abces

Sommige ratten hebben een predispositie voor het ontwikkelen van abcessen. Dat komt omdat enkele genetische afwijkingen bij de tamme rat samen voorkomen met leuke eigenschappen als tam karakter, leuke kleuren, leuke tekeningen enzoverder.

Het afwijkend patroon is de slechte genezingsgraad van tamme ratjes. Dat maakt dat een wondje dat niet heelt, uitgroeit tot een abces dat vervolgens ook niet spontaan overwonnen wordt.

Meestal is intensieve behandeling nodig op voorschrift van een dierenarts.

Voorkomen is beter dan genezen: zorg dat je rat zo fit mogelijk blijft. Doe dit door hem/haar de juiste voeding te geven met voldoende eiwitten (rattenvoer als basisvoer). Zorg dat je ratten het niet onnodig moeilijk krijgen door de kooi stofarm te houden, uit de tocht en hitte te houden en door goed op te letten geen overdominante dieren in de groep te houden die andere ratjes letsels toebrengen.

Tumoren

Rat met meerdere kwaadaardige melkkliertumoren

Tumoren zijn helaas een van de vaak voorkomende problemen bij ratten vanaf 1,5 tot 2 jaar oud. Dit komt onder andere door hun snelle stofwisseling als klein dier, dat geëvolueerd is om snel kinderen te krijgen en zich voort te planten. Vaak gingen ze dood door bijvoorbeeld roofdieren en niet door ouderdom. Hierdoor is bescherming tegen kanker niet een van de dingen waarop geëvolueerd is, waardoor de tamme rat hier ook last van heeft.

Rattentumoren zijn meestal zeer grote oppervlakkige tumoren. Vaak blijft het niet bij één tumor. Gelukkig zijn de tumoren wel makkelijk verwijderbaar door de dierenarts, al blijft de narcose een gevaarlijk onderdeel van de procedure.

Ga liefst zo snel mogelijk naar de dierenarts als je verdere uitzaaiingen wil voorkomen of ga wanneer je merkt dat de rat last krijgt van de grootte ervan. Wacht echter niet tot de tumor zich begint vast te groeien, want dan wordt een operatie quasi onmogelijk. Om de overlevingskansen na een operatie te vergroten, kan je vragen dat de dierenarts gasnarcose gebruikt in plaats van narcose in te spuiten. Gebruikt hij toch een spuitje, verzeker je er dan van dat hij het inspuit in het vel op de rug en niet in de nek zoals bij de meeste (grotere) diersoorten gebeurt.

Voorkomen: Je kan tumoren niet voorkomen, maar je kan de kans erop wel verkleinen door je ratjes zorgvuldig uit te kiezen. Een fokker die er werk van maakt zijn ratjes te kweken uit tumorvrije lijnen, zullen minder waarschijnlijk lijden aan tumoren. Ratjes afkomstig uit een geslacht met tumoren zijn bijna gedoemd om hetzelfde lot te ondergaan, aangezien het bij ratjes bijna steeds om een erfelijke vorm van tumoren gaat.

Hypofyse tumor

Als een rat plotseling zijn hoofd schreef houdt denken we snel aan een middenoorontsteking. Maar soms echter betreft het een ernstigere oorzaak namelijk een tumor in de hypofyse.

Een hypofyse tumor is een goedaardige tumor, maar dat neemt niet weg dat de rat er erg veel last van kan hebben. Aangezien de tumor te veel druk op de hersenen kan geven, waardoor er vaak plotseling allerlei symptomen optreden.

De meest opvallende symptomen zijn: als de druk niet gelijkmatig is. Een schreef kopje, of een uitpuilend oogje. Maar de druk kan ook gelijkmatiger zijn, en dan zijn de symptomen: een toenemende stijfheid het ratje kan omvallen en zelf helemaal de weg kwijt zijn. Ook een moeizaam gebruik van de voorpoten, komt heel vaak voor. De rat kan dan heel moeilijk nog zijn eten vastpakken. Ze wassen zich dan vaak ook onhandig. Ook knuistjes, gekruiste voorpootjes zijn symptomen die voorkomen. Afwijkende pupillen is een heel veel voorkomend symptoom bij een hypofyse tumor. Ook kan de rat in een later stadium verward overkomt, alsof hij de wereld om zich heen niet meer zo goed begrijpt, en niet meer doelgericht handelt.  En bultjes met melkophoping nabij tepels door verhoogde aanmaak van prolactine in de hypofyse, zijn voorkomende symptomen.

Doordat druk in de hersenen ook hoofdpijn geeft kunnen ratjes ook ineens minder lief zijn. Symptomen bij pijn kunnen zijn: dat ratten minder actief worden, de oogjes continu half dicht houden, en de vacht omhoog gaat staan.

Wat te doen met het merken van deze symptomen: Meteen met spoed naar de dierenarts. De dierenarts kan met een otoscoop in de oren kijken en beoordelen of er achter de trommelvliezen ontstekingsmateriaal zit. In dat geval is een middenoorontsteking waarschijnlijk en kan een behandeling met antibiotica en ontstekingsremmers en een pijnstiller langzaam aan tot genezing leiden.

Maar als de trommelvliezen mooi helder zijn en de rat naast een scheve kop ook andere typische verschijnselen vertoont,  zoals een uitpuilend oog, slecht gebruik van de voorpoten wordt de diagnose hypofyse tumor waarschijnlijk.

Soms kan de dierenarts al aan de pupillen zien dat er sprake is van een hypofyse tumor (of ander neurologisch probleem) voordat andere symptomen zichtbaar zijn. Maar dat kan echt alleen een hele goede ratkundige dierenarts.

Omdat er geen behandeling is voor een hypofyse tumor, kan je wel samen met de dierenarts de symptomen onderdrukken. Ze geven dan prednison om de zwelling te verminderen (en dat verminderd dan automatisch ook de hoofdpijn omdat dit door druk komt)

Als je er op tijd bij bent, schijnt het toedienen van Cabergoline (Galastop, Finilac) de groei van de hypofyse(tumor) af te kunnen remmen. Sowieso helpt dit tegen tegen de bultjes met melkophoping.

Blindheid

Ratten zijn soms blind of slechtziend. Meestal valt dit echter niet op, omdat ze zich kunnen behelpen met hun gehoor en hun snorharen. Door te voelen met hun snorharen en goed te luisteren, kunnen ze haast feilloos functioneren. Een blinde rat heeft dus nauwelijks last van haar handicap.

Ratjes met roze ogen zijn vaak slechtziend of blind. Dat komt omdat ze geen kleurstof (pigment) in hun regenboogvlies (iris) hebben dat de lichtstralen kan tegenhouden. Hun ogen worden dus overbelicht en vaak verbrandt hun netvlies waardoor ze blind worden.

Albinoratjes (witte ratjes met roze ogen) hebben helemaal geen pigment en zijn zowat altijd slechtziend. Ze hebben hier weinig last van. Het enige wat je kan opmerken, is dat ze soms met hun hoofd staan te wiegen. Dit komt omdat ze niet goed kunnen focussen door het teveel aan licht en door hun hoofd heen en weer te wiegen krijgen ze steeds een andere lichtinval in de ogen en kunnen ze net iets scherper zien. Het is een grappig en onschuldig effect. Ook als ze een witte gloed over hun ogen krijgen, Kunnen ze niet goed meer zien. Het kan ook zijn dat bij een albino ratje zijn oog bloed. doktoren weten niet wat dit is. Dus als er iets met uw ratje gebeurt, raadpleeg een dierenarts

Voedselallergie

Ratten zijn alleseters, bovendien lusten ze bijna alles. Geef ze alleen geen zout, zoet, vet of gekruid voedsel. Ook af te raden zijn dingen zoals:

• Rauwe aardappel
• Lookgroentes (ui, knoflook, prei enz)
• Grotere hoeveelheden zuivel (een beetje kan wel)
• Chocolade
• Kamerplanten (Zoek even op of de plant giftig is. Bij twijfel hou je de rat erbij weg.)
• Natte vruchten/groenten (druiven, mandarijnen maar ook hier, met mate kan)
• Knolraap

De rest is logica, als je het zelf niet zou eten geef je het ook niet aan een rat. Wat je wel geeft, geef je met mate.

Vlees

Zoals eerder gezegd, zijn ratten alleseters. Ze vallen onder de groep "omnivoren", dus vlees valt ook onder hun dieet.

In speciaal rattenvoer zitten al hun dagelijkse behoefte waaronder ook dus vlees. Een stukje ongekruid vlees mag er dus zeker bij, ook kattenvoer, zowel blik als droogvoer vinden ze heerlijk. Let wel: beperk extra vlees tot ongeveer eenmaal per week.

Wat ratten ook lekker vinden en ook nog eens goed voor ze is: een hardgekookt ei. Beperk dit tot 1x per week, anders is dit ook niet goed en de ontlasting kan dan erg gaan stinken.

Neurologische afwijkingen

Verlammingen van achterpoten

Verlamming van de achterpoten heeft veelal te maken met verstoring van het signaal van de hersenen naar de achterpoten. Hetzelfde idee als een hernia bij de mens. De verstoring van het signaal kan meerdere oorzaken hebben. Een tumor bij het ruggenmerg of (stress)bloeding zijn enkele mogelijke oorzaken. Ook kan het slepen/verlammen van de achterpoten een gevolg zijn van een valpartij.

Wanneer je rat moeite heeft met het bewegen met zijn achterpoten of wanneer de rat met zijn achterpoten begint te slepen, ga dan naar de dierenarts.

Evenwichtsverlies

Ratjes zijn makkelijk onderhevig aan binnenoor-ontstekingen. Helaas hebben ze daar geregeld blijvende schade van. In het binnenoor is ook het evenwichtsorgaan gelegen dat aangetast kan worden.

Wanneer de rat een binnenoor-ontsteking heeft, houdt hij zijn kopje naar één zijde gekanteld. Dit komt omdat het evenwichtsorgaan foutief doorgeeft dat het hoofd niet in rechte positie gehouden wordt.

Wanneer het erger wordt, kan het zijn dat het ratje helemaal het evenwicht verliest en voortdurend de neiging vertoont het kopje naar dezelfde zijde te draaien. Wanneer het ratje in de handen gehouden wordt en het de nodige steun en bewegingsvrijheid heeft, zal het om haar lengte-as beginnen tollen.

Raadpleeg daarom tijdig een dierenarts wanneer er vermoeden is van middenoor-ontsteking. Antibiotica kunnen de infectie tijdig een halt toeroepen.

Megacolon

Megacolon is een aangeboren aandoening waarbij de bezenuwing naar het darmstelsel niet helemaal ontwikkeld is. Hierdoor wordt het voedsel niet verdergeleid door de darm en hoopt het voedsel zich op. (Mega = groot, colon = dikke darm). Deze aandoening is dodelijk.

De oorzaak is vaak gelinkt aan veralgemeende neuraalbuisafwijkingen. Dit zijn neveneffecten van ratten met onder andere het white spotting-gen. Door dit gen (zie hoofdstuk variaties) krijgt de rat leuke tekeningen in de vacht. Hoe meer wit in de vacht, hoe feller de depigmentatie en hoe ernstiger de neurologische imperfecties. Witte ratjes met zwarte ogen zijn bijgevolg snel aangetast door deze aandoening.

Een ratje met megacolon is makkelijk te herkennen in het nest. Het groeit veel minder goed dan de overige rittens, heeft een vertraagde haargroei en een dik buikje. Het sterft meestal in de eerste weken na de geboorte.

Doofheid

Een dove rat is doorgaans erg tam omdat ze nooit opschrikt van lawaai. Doofheid bij ratten vormt geen obstakel.

Meestal zijn ratten doof wanneer ze ongekleurde oren hebben (uitgezonderd albino's die wel goed horen). De vachtkleur hangt immers samen met de ontwikkeling van een deel van het zenuwstelsel. Zo kan je aan een rat zien of de zenuwen van het gehoor goed aangelegd wanneer de oren gekleurd zijn. Zijn deze volledig ongekleurd (roze), zelfs onderaan aan de binnenzijde, dan kan je ervan uitgaan dat ook hun gehoor niet of slecht is ontwikkeld. Uitzondering zijn albino's die eigenlijk wel een kleurpatroon hebben, maar dat onzichtbaar blijft omdat de omzetting van de kleuren niet kan doorgaan wegens een genetische afwijking.

Je kan testen of je rat doof is door plots een hard geluid te maken in de buurt van de rat. Schrikt ie niet en kijkt ie niet om, dan weet je genoeg. Meestal zijn het ratjes die niet wakker worden als je roept aan de kooi. Je moet ze even voorzichtig wakker tikken. Ze zijn dus niet ziek, alleen maar doof. Let er vooral op ze niet te laten schrikken door onverwacht uit de hoek te komen.

Downsyndroom

Een rat met Downsyndroom is doorgaans wat kleiner dan een doorsnee rat (maar voldoende dik) en kan je herkennen aan het eerder driehoekig kopje. Ze zijn erg rustig van aard en slapen doorgaans veel.

Het Downsyndroom is vergelijkbaar met het menselijke mongolisme. Je kan best even naar de dierenarts gaan om na te gaan of het ratje geen verborgen gezondheidsproblemen heeft, zoals hartkwalen en dergelijke. Ratjes met het dergelijk syndroom kunnen verder prima gezond zijn.

Dumbo-syndroom

Jonge rat met dumbo-syndroom

Een nieuwe begeerde variatie die ontstond bij de tamme rat, is de rat met dumbo-oren. Het guitige uiterlijk zorgde ervoor dat veelvuldig met deze genetische afwijking werd gefokt. Verder verschillen deze ratten niet van de normale rat met gewone oren.

Wellicht gaat het om een syndroom dat ontstaat door een afwijking in de kieuwboog-ontwikkeling van het embryo. Tot dusver is er nog geen onderzoek verricht naar de dumbo-ratten, maar hun uiterlijk doet vermoeden dat de afwijking mogelijk overeen komt met één van volgende menselijke syndromen: Treacher Collins syndroom, Nager syndroom, DiGeorge syndroom of Goldenhar syndroom.

De dumboratten worden gekenmerkt door grote oorschelpen die laag op de schedel zijn ingeplant. De schedel is platter en breder ter hoogte van de oren.

Staartloos

Een staartloze rat is een rat met het manx-gen dat ook voorkomt bij andere diersoorten. Het is bijgevolg overerfbaar.

Staartloze ratten zijn populair omdat mensen vaak afgeschrikt worden door de rattenstaart. Deze handicap is echter ingrijpend voor de rat zelf. Een staart is immers erg functioneel voor een rat. Zo zorgt het voor de temperatuursregeling en voor het helpen behouden van het evenwicht bij klimmen en balanceren.

Bijkomend probleem bij staartloze ratten is het misvormde bekken dat problemen veroorzaakt bij een bevalling. Vrouwelijke staartloze ratten dienen daarom niet ingezet te worden voor de fok, daar zij en/of haar jongen dit vaak niet overleven.

Kaalheid

Kaalheid bij ratten is net zoals bij mensen een onschuldig ouderdomskwaaltje dat vooral wordt aangetroffen bij rattenmannetjes boven 2,5 jaar. Het is een frequent voorkomend kwaaltje dat vooral tot gevolg kan hebben dat de rat makkelijker last heeft van kleine wondjes door het krabben.

Naakte ratten zijn echter genetisch belast en ontwikkelen geen vacht. Ze zijn ideale huisdieren voor mensen met een allergie voor dierenharen. Wat zelden voorkomt want de meeste mensen zijn allergisch voor de huidschilfers en urine. Een naakte rat vergt echter extra verzorgingsmaatregelen. Zo heeft het vel van een naakte rat vaak te lijden onder schrammen en kleine beetjes. Bovendien heeft een naakt-rat veel moeite om zijn warmte op peil te houden. De rattenkooi dient bijgevolg voldoende en goede beschuttingen te bieden tegen koude en de kooi moet in een aangename omgevingstemperatuur gehouden worden.
Het vel van de naakt-rat kan ingewreven worden met hyperallergene baby-olie om deze te verzorgen en mogelijk ietwat te beschermen tegen wondjes.

Kale plekken kunnen veroorzaakt worden door sommige types van vacht. Zo kan een kruising van rex-ratten (met krulhaar) leiden tot homozygote ratten met het rex-gen. Deze ratten hebben vaak enkel wat donzig krulhaar op een verder bijna kale huid. Goede fokcriteria van het koppel kunnen dit vachttype vermijden.

Bloed uit neus of ogen

Een ratje lijkt soms een bloedneus te hebben. Dit is een foutieve veronderstelling. Bijna steeds gaat het om porfyrine, een kleurstof aanwezig in het neus- en oogvocht van ratjes. Deze rood-bruine kleur is de normale kleur van het neussnot van een rat.

Wanneer deze dus verkouden of koorts heeft of net een bad heeft genomen waarbij de neus goed open ging en het neusvocht een beetje lopend werd, zal de neus een roodachtig vocht afscheiden. Dit is volkomen normaal.

Een bloedneus bij ratjes daarentegen is hoogst uitzonderlijk maar wel mogelijk.

Olifantstanden

Bij een rat blijven de tanden verder groeien. Om te verhinderen dat de tanden te lang worden, knagen ratten op hard materiaal, zoals hout of wortels.

Wanneer de tanden echter scheef staan, kan het zijn dat deze elkaar bij het bijten niet raken en bijgevolg niet afgesleten worden bij het knagen. In dat geval groeien de tanden meestal schuin naar boven als slagtanden van een olifant.

Tandjes worden best NIET kort geknipt, dit door het risico op het afbreken of het te ver knippen van de tand dat in beide gevallen veel pijn met zich meebrengt. Het is beter om de tandjes te vijlen, onder narcose, tot de geschikte lengte. Uiteraard brengt de narcose ook risico's met zich mee, maar als het ratje verder in goede gezondheid verkeert is dit risico miniem.

Huisdierengids

← Vorige  |  Inhoudsopgave  |  Volgende →