Omgaan met dove collega

Onderstaande voorbeeldbrief is gebruikt om niet-dove medewerkers bij een nieuwe werkgever voor te bereiden op de komst van een nieuwe, dove collega.

Voorbeeldbrief

Beste collega's,

Maandag aanstaande is mijn eerste werkdag bij jullie, ik kijk uit naar een prettige samenwerking met jullie.

Ik kan me goed voorstellen dat het even wennen is aan een nieuwe, dove collega en dat daarover er vragen zijn. Daarom heb ik onderstaande geschreven, in de hoop een deel daarvan alvast te kunnen beantwoorden.

Met hartelijke groet,

Jouw naam

Communicatie

Verreweg de meeste communicatie verloopt via spraak. In sommige situaties lukt dat niet, bijvoorbeeld omdat de dove collega niet alles kan verstaan of volgen. In dergelijke situaties kan de communicatie toch via een andere manier verlopen:

• Op een rustige, duidelijke wijze te spreken / articuleren
• Door de zaken op de werktekening of document eerst te aanwijzen wordt de context duidelijk
• Met papier en pen kernwoorden aangeven voor de context
• Gebruik gerust gebaren om bijvoorbeeld de situatie te aangeven
• E-mail
• Instant messenger, zoals Google Talk
• Tolk gebarentaal
• teksttelefoon

Verstaan / lipaflezen

Soms wordt er gedacht dat doven en slechthorenden alle gesproken teksten vloeiend kunnen aflezen van de ander. In de praktijk wordt vaak minder dan de helft van de informatie daaruit gehaald, afhankelijk van het mondbeeld en achtergrondverlichting. Sommige woorden lijken sprekend op elkaar, zoals "paard, baard en taart". Als een bepaald woord of een zin niet direct verstaan wordt, kan dat frustrerend zijn voor beide gesprekspartners. Doven zijn daardoor in deze situaties geneigd om te doen alsof ze het wel verstaan hebben, om na het gesprek te gaan uitzoeken/navragen wat er precies gevraagd of gezegd werd.

Aantikken, roepen

Als je mij wilt roepen, mag je gerust even zwaaien, op het bureau kloppen, op de grond stampen, het licht aan- en uitdoen of mij op mijn schouder aantikken. Of een collega naast mij vragen om mij voor jou te roepen. Een propje papier gooien om aandacht te trekken ervaart niet iedereen even prettig. Het aantikken op schouder kan door niet-doven als ongewenste aanraking ervaren worden, de meeste doven ervaren dit als een normale wijze om contact te maken. Mensen die achter mij komen aanlopen hoor ik niet aankomen en staan daardoor plotseling naast mij. Om niet daarvan te schrikken kan ik een kleine spiegel op bureau zetten, om achteruit te kijken.

Doofheid en doofzijn

Ik kan vanaf 70 / 80 / 90 / 100dB frequenties waarnemen, waarvan de lage / hoge tonen ontbreken. Mijn gehoorapparaat versterkt alle geluiden maar doordat ik niet alle frequenties kan waarnemen komt het geluid sterk vervormd over. Aangezien het geluid al versterkt wordt door die apparaat helpt hard praten niet, het heeft meer zin als er duidelijk gearticuleerd wordt. Voor mensen die nog nooit doof of slechthorend zijn geweest komt het verlies van gehoor hard aan (plotsdoof). Echter, een persoon die doof is geboren of op een zeer jonge leeftijd doof is geworden weet niet wat hij / zij mist, en ervaart dit daarom niet als verlies.

• Er bestaan grofweg twee visies op het doofzijn, waarvan de tweede mijn voorkeur heeft;

1. De dove heeft vanwege zijn beperking zorg/ondersteuning nodig van anderen.
2. De dove ervaart zijn beperking als een uitdaging, die in samenwerking met anderen, aangegaan kan worden.

Stembeheersing

Sommige dove leerlingen worden van kinds af aan zeer intensief getraind op een optimale stembeheersing; ten koste van andere schoolvakken. Een relatief klein percentage slaagt hierin. De laatste jaren is het inzicht gegroeid dat niet stem-, maar taalbeheersing cruciaal is voor algemene ontwikkeling. Om die reden is het dovenonderwijs tweetalig geworden (zowel Nederlands als gebarentaal). Bij een deel van doven is er sprake van een karakteristieke dovenstem, wat in het begin moeilijk te volgen is maar na een paar weken wennen wel te volgen is. Doordat doven hun eigen stem niet kunnen horen, kunnen ze deze niet zonder de hulp van een logopedist zelf verbeteren.

Incidentele informatie

Op het werkvloer wordt er door anderen gebeld, bij het koffieapparaat in de pauze gekletst en vindt er regelmatig kort overleg tussen collega's plaats. Horenden vangen bij dergelijke gesprekken incidenteel stukjes informatie mee en zijn daardoor bijna onbewust op de hoogte van recente ontwikkelingen en de sfeer. Doordat de dove collega dit niet meekrijgt, zal hij/zij daarom regelmatig gerichte vragen stellen hierover; niet uit nieuwsgierigheid, maar omdat deze informatie soms relevant kan zijn voor zijn/haar project en hij/zij een gevoel krijgt voor de verhoudingen op werkvloer.

Zie ook

• Tolk gebarentaal - een korte instructie over het omgaan met een tolk gebarentaal
• Tips voor effectief communiceren en doofvriendelijk omgaan met dove medewerkers