Onderwijs in relatie tot P2P/Freemium verdienmodel

Het freemium verdienmodel of ‘gratis instapmodel' is een bedrijfsmodel om verkoop te stimuleren. Het gaat er hier in eerste instantie om een beperkte versie van een product (vaak iets online als software, een krant, een magazine, een boek, een radioprogramma, een filmpje, één of andere service, een spel of iets dergelijks) gratis aan te bieden. Indien een gebruiker de uitgebreidere of volledige versie wilt, de ‘premiumversie’ dus, moet deze betalen (Freemium, 2014) (Kincaid, 2009).

In de term ‘freemium’ worden de Engelstalige woorden ‘free’, ofwel gratis, en ‘premium’, ook wel hoogwaardig, samengevoegd. De term ‘verdienmodel’ slaat dan weer op de specifieke wijze of model waarmee een bedrijf winst genereert (Freemium, 2014).

Freemium verdienmodel en P2P

Bauwens deelt in het boek 'De wereld redden' de peer-to-peer economie op in vier kwadranten, namelijk netarchisch kapitalisme, global commons, gedistribueerd kapitalisme en lokale veerkracht.

Heel wat freemium verdienmodellen situeert hij binnen het kwadrant van het netarchisch kapitalisme. Een commercieel bedrijf maakt hier een platform mogelijk waar aan sociale productie kan gedaan worden. Het bedrijf is echter gedreven door winst. Alle gemaakte winst wordt aan gebruikers onttrokken. Binnen freemiummodellen is het voor de gebruiker mogelijk om gratis van een bepaalde dienst gebruik te maken, de gebruikswaarde van het systeem wordt dan ook bepaald door de gebruikers. Winst die gemaakt wordt doordat mensen de premiumversie aanschaffen, gaat echter niet naar de gebruikers terug, maar naar een bedrijf.

Bauwens geeft aan dat, wanneer gekeken wordt vanuit het standpunt van een commercieel bedrijf, het freemium verdienmodel erg stimulerend is voor de verkoop (Bauwens & Lievens, p. 59). Hij raadt bedrijven die hun winst halen uit kranten en dergelijke dan ook gratis inzage aan, maar voor beperkte duur bijvoorbeeld. Dit laatste is één van de voorbeelden die hij geeft waaruit blijkt dat hij zich -weliswaar in beperkte mate- achter de principes van dit verdienmodel schaart.

Michel Bauwens richt zich meer naar peer-to-peersystemen waarbij ‘global commons' centraal staat dan naar netarchisch-kapitalistische systemen. Bij global commons wordt de gebruikswaarde gegenereerd door de gebruikers, maar ook de output of winst keert naar de gebruikers terug. Netarchisch-kapitalistische systemen waar freemium verdienmodellen deel van uitmaken, worden hier meer en meer naar de achtergrond verplaatst.

Het freemium verdienmodel verkiest hij echter wel boven een systeem als een betaalmuur of paywall. Bij dit laatste systeem kan men niet aan een webpagina zonder een betaling (vaak in vorm van een subscriptie). Een paywall werkt volgens Bauwens isolerend. Mensen gaan dan ook op zoek naar webpagina’s waar ze niet voor moeten betalen en laten betalende pagina’s, die zich achter een betaalmuur bevinden, links liggen. Voor media die een paywall invoeren, kan dit fataal blijken (Bauwens & Lievens, 2013).

Voorbeelden

Enkele voorbeelden van producten die werken volgens op de principes van het freemium verdienmodel zijn:

• Skype: Hierbij worden de gebruiksfuncties bij de gratis versie ingeperkt. Men kan basisfuncties van Skype gratis gebruiken, zoals het bellen van mensen die ook gebruik maken van Skype op hun pc. Voor een voicemail, het bellen van vaste lijnen of gsmnummers, het doorverbinden van telefoons, de mogelijkheid gesprekken in groep te voeren en dergelijke, moet een gebruiker de premiumversie aanschaffen.

• Dropbox: Hier krijgt men meer opslagcapaciteit als premiumlid. Dit is dus een soort van klassieke freemium. Om meer mensen met de service bekend te maken, biedt het bedrijf ook meer ruimte wanneer men vrienden uitnodigt een Dropbox aan te maken.

• Spotify: Hier wordt de gebruikstijd ingekort, zonder te betalen kan een gebruiker maximaal 20 uur per maand luisteren naar muziek. Na een aantal muziekjes hoort de ’free’-gebruiker steeds reclame. Premium lidmaatschap biedt hier betere geluidskwaliteit, geen reclameonderbrekingen, de mogelijkheid om mobiel te luisteren zónder de shuffle mode en de optie om muziek offline en in het buitenland te beluisteren. Bovendien mogen premiumgebruikers elke betaalde maand onbeperkt muziek luisteren.

• Flickr: Een aantal foto’s per maand hierop zetten is gratis, mensen die dit veelvuldig gebruiken moeten ’Pro’, de naam die dit bedrijf geeft aan ’premium’, aanschaffen.

• Nog veel andere als Animoto, SurveyMonkey, Evernote, Yahoo, LinkedIn, Badoo, World of Tanks, OneDrive, Farmville, Temple Run, DOTA 2, XING, Flickr, Hulu, Yammer, League of Legends, Mail Chimp, AVG, Evernote, Basecamp en vele apps zoals bijvoorbeeld CloudOn steunen op dit verdienmodel.

Theoretische duiding

Een verdienmodel maakt onderdeel uit van een bedrijfsmodel. In een bedrijfsmodel worden diverse onderdelen van een bedrijf in kaart gebracht. Het doel van een verdienmodel is om een meerwaarde te creëren, die zich in het algemeen in de vorm van winst manifesteert (Bedrijfsmodel, 2014) (Het bedrijfsmodel, 2013). Bedrijven kunnen onder meer artikelen, diensten en reclamemogelijkheden aanbieden om winst te creëren. In het geval van een freemium verdienmodel gaat een bedrijf een product gratis verspreiden, maar vraagt dit bedrijf geld voor de uitgebreidere (premium)versie van het product. (Fasseur, 2009).

Freemium lost een belangrijk probleem van de klassieke kapitalistische markt op, namelijk de asymmetrie van informatie. Een bedrijf kan geen product dat defect of van minderwaardige kwaliteit is verkopen. Hierdoor wordt het probleem van econoom George Akerlof uit "The Market for Lemons: Quality Uncertainty and the Market Mechanism” opgelost. (Knollen en citroenen op de Leidse kunstmarkt: over de rol van kwaliteit in de opkomst van de Leidse fijnschilderstijl, 2010). Volgens Akerlof in de 'market for lemons' kan een koper geen onderscheid maken tussen wagens van goede en slechte kwaliteit. Alle verkopers beweren namelijk dat hun product (een tweedehands wagen in het voorbeeld van Akerlof) van hoge kwaliteit is. Om deze reden zijn mensen slechts bereid een gemiddelde prijs te betalen voor een wagen. Verkopers van goede wagens gaan op die manier geen correcte prijs meer voor hun wagens krijgen en de markt verlaten. Na een tijdje blijven er enkel slechte wagens over, niemand wil dan nog een wagen kopen. Als deze markt zichzelf reguleert, zal ze onvermijdelijk tot een marktfalen leiden (The Market for lemons, 2014). Dit probleem wordt binnen het freemiumsysteem vermeden doordat mensen een - weliswaar beperkte - versie van het product uit kunnen testen. Het al dan niet aanschaffen van de premiumversie, de keuze voor of tegen een upgrade, wordt een bewuste en geïnformeerde keuze. Premiumgebruikers weten waarvoor ze betalen.

Het freemium verdienmodel bevindt zich sinds kort in de top-vijftien meest voorkomende verdienmodellen. Andere verdienmodellen in deze top zijn onder meer modellen voor verhuur, makelaars en abonnementen (Van businessmodel naar verdienmodel naar opbrengstmodel, 2012).

Hoewel dit model veel voorkomt, komt er heel wat kritiek op. Een kritiek vanuit het oogpunt van bedrijven die regelmatig terugkeert, is het feit dat door in eerste instantie niets aan te rekenen, de prijs van het product daalt in het hoofd van gebruikers (Nelson, 2013).

Voor veel bedrijven is het verder een grote uitdaging te bepalen waar de premium- of betalende versie juist wordt ingevoerd. Zo is het bijvoorbeeld geen goed idee als nieuwswebsite de belangrijkste of populairste artikels betalend te maken. Op die manier worden er geen gebruikers aangetrokken (Leonov, 2012).

Opdat het bedrijf aan inkomen geraakt, moet het voor gebruikers daarnaast echt nodig lijken een upgrade door te voeren. Bij sommige producten staat de gratis versie volledig op zichzelf, hierbij hebben gebruikers vaak geen behoefte aan een upgrade naar een premiumversie (Nelson, 2013).

Op spelletjes die volgens een freemiummodel werken, komt er ook regelmatig kritiek van consumenten uit. Spelers die betalen hebben betere kansen om te winnen dan spelers die dit niet doen. De rijkeren van de bevolking, of mensen die bereid zijn te betalen voor het spel, kunnen vaak met gemak winnen van mensen van een lagere socio-economische stand of mensen die niet bereid zijn te betalen voor het spel. Betalende spelers kunnen op die manier verveeld raken, niet-betalende spelers raken gefrustreerd. Zo ontstaat er het risico dat beide groepen zullen stoppen met het spel te spelen. Een reden waarom tegenstanders van dit model het ook wel ‘Pay-to-win’ noemen (Freemium, 2014).

In de literatuur worden er zeven centrale types van freemium onderscheiden. Daarnaast worden nog elke dag nieuwe types van freemium verdienmodellen op de markt gebracht. Sommige succesvolle bedrijven gebruiken als verdienmodel het freemiummodel in combinatie met een ander model. Ook een hybride aanpak waarbij twee of meer van onderstaande modellen gecombineerd worden, komt steeds meer voor (Murphy, 2011).

1. Klassieke freemium: De versie van het freemium verdienmodel die het eerst ontstaan is. Het gaat hier om een gratis versie die beperkt wordt in mogelijkheden. Onder meer de eerder gegeven voorbeelden van Dropbox en Flickr worden in dit type ondergebracht.

2. Land en breid uit: Binnen een bedrijf kunnen er verschillende mensen gebruik maken van de service. Wanneer er echter een vastgelegd aantal gebruikers overschreden wordt, moet het bedrijf betalen.

3. Onbeperkte free trail: Deze naam is misleidend. Het is geen echte free trail of gratis proefversie. Het is vaak een slechtere versie van het betalende product die gratis is. Deze gratis versie is vaak zo beperkt dat de gebruiker bijna gedwongen wordt de betalende upgrade uit te voeren. De gratis versie van het product is niet bedoeld om nieuwe gebruikers aan te trekken, maar eerder om oude gebruikers niet te verliezen, zelfs wanneer deze beslissen niet meer voor het product te betalen.

4. Freeware 2.0: Gebruikers krijgen gratis een volledig op zichzelf functionerend product. Voor een uitbreiding hiervan of het gebruik van meer functies dan aangeboden in de gratis versie, schaft men een premiumversie aan. Skype bevindt zich binnen dit type.

5. Alternatieve productstrategie: Lijkt op Freeware 2.0, maar in plaats van dat men een uitbreiding van het product zelf wilt verkopen, probeert men aan cross-selling te doen en andere producten van het bedrijf te verkopen.

6. Ecosysteem: Er is sprake van een gratis basisplatform, maar men moet bijbetalen voor bepaalde muziek, apps,…

7. Netwerkeffect: De gebruikers en de premiumklanten die betalen, vallen niet volledig samen. De informatie van de gebruikers van een gratis product wordt verkocht als nieuw product aan betalende adverteerders.

Externe links

Een filmpje over freemium verdienmodellen vindt u hier: https://www.youtube.com/watch?v=ZOKcedfE_nM

Een bedrijfsmodel beschrijft doelgroep, klantrelatie, aanbod, kanalen, middelen, partners en verdienmodel (waar het freemiummodel een soort van is). Voor meer informatie over bedrijfsmodellen, zie: http://www.hieropgewekt.nl/sites/default/files/Het%20bedrijfsmodel%20-%20handreiking%20voor%20initiatieven%20-%20mei%202013.pdf en http://www.marketingfacts.nl/berichten/20090512_Alex_Osterwalder_Wat_is_een_business_model

Meer informatie over de verschillende kwadranten die Bauwens onderscheidt, vindt u hier: http://blognl.p2pfoundation.net/?p=808.

In de derde alinea van deze tekst vindt u meer informatie de tekst van Akerlof: http://www.dbnl.org/tekst/_zev001200101_01/_zev001200101_01_0011.php; Akerlofs volledige tekst verscheen in The Quarterly Journal of Economics van augustus 1970, volume 84, nummer 3.

Een interessant artikel over veel voorkomende verdienmodellen vindt u hier: http://www.indora.nl/van-businessmodel-naar-verdienmodel-naar-opbrengstmodel/ en http://klantgerichtondernemen.blogspot.be/2013/10/nieuwe-businessmodellen-met-oude.html.

Voor meer informatie over verschillende soorten freemiummodellen, zie: http://sixteenventures.com/seven-types-of-freemium.

Referenties

Bedrijfsmodel. (2014). Retrieved 29 October 2014 from: http://nl.wikipedia.org/wiki/Bedrijfsmodel

Freemium. (2014). Retrieved 24 October 2014 from: http://nl.wikipedia.org/wiki/Freemium

Freemium. (2014). Retrieved 28 October 2014 from: http://en.wikipedia.org/wiki/Freemium

Het bedrijfsmodel (2013). Retrieved 28 October 2014 from: http://www.hieropgewekt.nl/sites/default/files/Het%20bedrijfsmodel%20-%20handreiking%20voor%20initiatieven%20-%20mei%202013.pdf

Knollen en citroenen op de Leidse kunstmarkt: over de rol van kwaliteit in de opkomst van de Leidse fijnschilderstijl Ed Romein. (2010). Retrieved 11 November 2014 from: http://www.dbnl.org/tekst/_zev001200101_01/_zev001200101_01_0011.php

The market for lemons. (2014). Retrieved 28 October 2014 from: http://nl.wikipedia.org/wiki/The_Market_for_Lemons

Van businessmodel naar verdienmodel naar opbrengstmodel. (2012). Retrieved 28 November 2014 from: http://www.indora.nl/van-businessmodel-naar-verdienmodel-naar-opbrengstmodel/

Bauwens, M., & Lievens, J. (2013). De wereld redden: Met peer-to-peer naar een postkapitalistische samenleving. Antwerpen, Belgium: Houtekiet.

Fasseur, B. (2009). Alex Osterwalder: Wat is een business model? Retrieved 28 October 2014 from: http://www.marketingfacts.nl/berichten/20090512_Alex_Osterwalder_Wat_is_een_business_model

Kincaid, J. (2009). Startup School: Wired editor Chris Anderson on freemium business models. Retrieved 28 October 2014 from: http://techcrunch.com/2009/10/24/startup-school-wired-editor-chris-anderson-on-freemium-business-models/

Leonov, D. (2012). Why the freemium model doesn’t work. Retrieved 28 October 2014 from: http://mashable.com/2012/06/05/freemium-model-doesnt-work/

Leyssens, J. (2013). Wat is de peer to peer economie? Retrieved 28 October 2014 from: http://www.plan-c.eu/2013/06/14/wat-is-de-peer-to-peer-economie/

Murphy, L. (2011). There are 7 Types of Freemium and Why That Matters…Retrieved 28 October 2014 from: http://sixteenventures.com/seven-types-of-freemium

Nelsen, B. (2013).The 'freemium' model: top flaws and potent fixes. Retrieved 28 October 2014 from: http://www.forbes.com/sites/brettnelson/2013/07/23/the-freemium-model-top-flaws-and-potent-fixes/