Onderwijs in relatie tot P2P/FLOK-project

FLOK staat voor Free/Libre Open Knowledge, en kreeg internationale bekendheid via het FLOK Society – project in Ecuador. ‘Free’ betekent 'vrijheid’ om kennis en informatie te gebruiken, te verspreiden en te veranderen in gemeenschappelijke bronnen die voor iedereen beschikbaar zijn; ‘Libre’ beklemtoont dit nogmaals – het gaat niet om ‘gratis’ en ‘open’ verwijst naar de mogelijkheid voor alle burgers om toegang te hebben en bij te kunnen dragen tot en gebruik te kunnen maken van deze gemeenschappelijke bronnen. (Flok Society, 2014).

Ecuador is het eerste land dat de ambitie uitsprak om een transitie naar een post-kapitalistische, open, kennisgebaseerde samenleving (of open, op commons gebaseerde samenleving) vorm te geven.

FLOK-project en P2P

FLOK project in Ecuador

Het ministerie van ‘Kennis en Menselijk talent’ (the Ministry of Knowledge and Human Talent), SENESCYT - het nationaal secretariaat van innovatie en techniek (the National Secretary of Innovation and Technology) en IAEN (the public University - 'Instituto de Altos Estudios del Estado) namen het initiatief om Ecuador te heroriënteren in de richting van een open kennissamenleving. Hun gezamenlijk doel was het ontwerpen van beleidsvoorstellen ter ondersteuning van een open, op ‘commons’ gebaseerde, kennissamenleving in Ecuador. Michel Bauwens werd aangesteld als onderzoeksdirecteur die samen met zijn vaste teamleiders Daniel Vazquez en Xabier Barandiaran en het onderzoeksteam dit proces in goede banen moesten leiden (Bauwens, 2014).

De ambitie van het FLOK-project is groot: de medewerkers willen onderzoeken hoe de staat ‘Ecuador’ vorm kan krijgen volgens p2p principes en vervolgens willen ze onderzoeken hoe ze deze transitie kunnen faciliteren. Het doel is dus het ontwikkelen van een innovatieve samenleving waar kennis toegankelijk is voor iedereen. Dit houdt in dat elke sector van de maatschappij georiënteerd wordt in de richting van open kennis gemeenschappen. Open source-netwerken waarbij een netwerk van gelijken hun kennis deelt met elkaar, vormt hierbij een belangrijke basis (FLOK Society, 2014).

Ook de aanpak van het project verloopt via p2p principes. Er worden samenwerkingsverbanden afgesloten met o.a. andere opleidingen (scholen), sociale organisaties, gemeenschappen, die belang hebben bij dit project. Het gaat om een open, co-creatief onderzoeksproject waarbij men zowel de lokale inbreng (van de Ecuadoriaanse bevolking) als internationale inbreng een plaats wil geven (FLOK Society, 2014).

Voorbeeld

FLOK in Ecuador

Ecuador is het eerste land waar men op een nationale schaal een poging heeft gewaagd om een fundamentele verandering teweeg te brengen in de organisatie van de nationale economie via het uitbouwen van p2p netwerken en het centraal stellen van toegankelijke en gedeelde kennis. De minister van Hoger Onderwijs, René Ramirez was één van de grote pleitbezorgers van open kennissystemen, temeer omdat dit aansluit bij zijn streven naar een maatschappij waar het 'goede leven', zoals de inheemse volkeren dit vorm geven, voor iedereen mogelijk wordt (Balch, 2013). In het derde ‘Nationaal Plan voor het Goede Leven van Ecuador’ benadrukt de overheid het belang van ‘goede kennis’ als voorwaarde voor het realiseren van het ‘goede leven’ (FLOK Society, 2014). In het verlengde van de opmaak van dit plan gaf de Ecuadoriaanse overheid het onderzoeksteam van Michel Bauwens de opdracht een transitieplan te schrijven voor de uitbouw van een open kennismaatschappij waarbij de 'commons' centraal staan.

In het transitieplan wordt benadrukt dat zowel sociale patronen als technische systemen moeten veranderen. Techniek alleen is onvoldoende om de transitie naar een open en toegankelijke kennissystemen mogelijk te maken. (FLOK society, 2014)

Evaluatie van het FLOK Project

In juli 2014 werd Gordon COOK van Cook Network Consultants - USA, gevraagd om een objectieve evaluatie te maken die resulteerde in het COOK rapport. Dit rapport is een zeer kritische weerslag van het FLOK project vanaf het prille begin tot het einde (Cook Report, 2014).

Een eerste vaststelling is het feit dat de relatie met de overheid vanaf het begin zeer moeizaam verliep. Er is een grote kloof tussen enerzijds de mooie en enthousiasmerende beleidsprogramma’s en principes neergeschreven in het ‘Nationaal Plan voor het Goede Leven’ (2013-2017) en anderzijds het actuele overheidsbeleid dat hier volledig tegen in druist. De organisatie van de ‘summit’ op 26 mei 2014 waar Michel Bauwens en zijn team hun bevindingen zouden delen met het publiek, werd strak gedirigeerd door de overheid. Gedurende het ganse projectverloop werd nauwlettend toegekeken welke informatie waar en wanneer mocht verspreid worden. Volgens Gordon Cook is een open en transparant proces vanaf het begin nochtans één van de kritische succesfactoren voor het slagen van dit veranderingstraject naar een open kennisgebaseerde maatschappij. (Cook Report, 2014). De overheid had bovendien een ‘verborgen’ agenda en onderhield contacten met omstreden bedrijven. De beslissingen die de overheid nam versterkten eerder kapitalistische ontwikkelingen i.p.v. dat ze structurele hervormingen ondersteunden in de richting van een open, sociale kennismaatschappij. Verder werd de kritiek vanuit de basis zo veel mogelijk geminimaliseerd door de overheid: er werd druk uitgeoefend op o.a. kritische journalisten en nog verontrustender, een aantal basisorganisaties zoals de Pachamama Foundation werden uitgesloten uit dit project. (Cook Report, 2014)

Een tweede vaststelling is wellicht nog opmerkelijker. Michel Bauwens (2014): ‘We hadden gedacht dat ons project kon rekenen op enthousiasme bij de ‘middenveldorganisaties’, maar de realiteit was volledig anders. Zo hadden ze wel sympathie voor de doelstellingen van het FLOK Project, maar ondanks een grote inspanning om hen te laten participeren en na vele overlegmomenten met lokale groepen, merkten we dat hun houding vooral getekend werd door wantrouwen tegen dit ‘door de overheid ondersteunde proces.'

Lessons learned

De ultieme doelstelling van het onderzoeksproject, nl vorm geven aan een sociale, op ‘commons’ gebaseerde maatschappij werd niet gerealiseerd. Het onderzoeksteam moest afrekenen met veel tegenstand en vastgeroeste (machts)mechanismen o.a. bij de regering. Toch zijn er tal van positieve resultaten en kunnen veel lessen getrokken worden uit deze praktijkoefening om een veranderingsproces op te starten op niveau van een nationale staat in de richting van een peer-to-peer samenlevingsmodel. Men kan zonder twijfel stellen dat op verschillende vlakken significante verbeteringen zijn gerealiseerd in de bestrijding van de armoede en de criminaliteit, m.b.t. onderwijs en educatie. Er gingen 24 provinciale workshops door met actoren uit het maatschappelijk veld, er werden verschillende uitwisselingsmomenten georganiseerd met ‘kansarme gemeenschappen’, er werden verrijkende gesprekken gevoerd rond de versterking van lokale landbouwprojecten, enz.

Belangrijke conclusie

Vooraleer men nieuwe FLOK projecten opstart in de toekomst, moet men zich verzekeren van de politieke wil én het sociale draagvlak voor een dergelijke transitie. Vanaf de start moet voor alle maatschappelijke geledingen duidelijk zijn dat het om een 'co-productie proces’ gaat: het moet in hoofdzaak een bottom-up proces zijn dat ondersteund wordt door beleidsinstanties en de politiek.

Theoretische duiding

Welke bouwstenen zijn nodig om een transitie in de richting van een ‘social knowledge economy’ te ontwerpen? Of met andere woorden hoe een ‘FLOK-gebaseerd sociaal samenlevingsmodel creëren? Michel Bauwens omschrijft uitgebreid hoe deze transitie van een kapitalistisch samenlevingsmodel naar een sociaal FLOK gebaseerd samenlevingsmodel kan verlopen. (FLOK Society, 2014). Volgens Bauwens is het duidelijk dat het huidige kapitalistische systeem barsten vertoont en dat nieuwe modellen van ‘cognitief kapitalisme’ steeds meer terrein winnen. Kenmerkend voor deze modellen is het feit dat ze voor een deel de principes van p2p integreren en dat ze waarde creëren buiten de winst-logica. Bauwens onderscheidt 3 types van ‘cognitief kapitalisme’ waarbij het laatste en meest doorgedreven type de peer-to-peer economie is.

De overgangsfase van een kapitalistisch naar een post-kapitalistische samenleving gebaseerd op een open, sociale kennismaatschappij, wordt gekenmerkt door het zoeken naar of ontstaan van nieuwe modellen. Volgens Bauwens hebben de eerste 2 types van postkapitalistische systemen weinig overlevingskansen. (Flok Society, 2014)

Het eerste type is het classic cognitive capitalism based on Intellectual Property Extaction waarbij intellectuele eigendomsrechten volledig in handen zijn van multinationals en/of overheden en waarbij financieel kapitaal domineert. Dit is bv te zien in de computerwereld voor er sprake was van het internet of het worldwideweb: kennis werd artificieel schaars gehouden waardoor enorme winsten mogelijk waren voor bedrijven of instanties die over de (wetenschappelijke, technische, commerciële …) kennis beschikken.

Het tweede type is het netarchical capitalism waarbij het geïnvesteerde kapitaal controle heeft over sociale media platformen, maar de gebruikers wel peer to peer communiceren met elkaar. Een goed voorbeeld is Facebook of Google, waarbij de winst terugvloeit naar de beperkte groep van ‘investeerders’ terwijl de gebruikswaarde wordt gecreëerd door de gebruikers.

Schema: postkapitalistisch model

Het derde type tenslotte is de ‘civiele’ peer-to-peer economie of ook de global commons. Het FLOK project in Ecuador situeert zich binnen dit derde type. Dit model is nog hypothetisch, maar wordt aanzien als een veelbelovend en succesvol model als we erin slagen om het maatschappelijk middenveld te betrekken in een transitie naar peer-to-peer samenwerkingsmodellen én als het huidige staatsmodel tegelijkertijd een rol opneemt als ‘partnerstaat’. In een partnerstaat is de publieke overheid ondergebracht onder de commons (het gemeenschapsgoed), zoals de huidige staat ondergebracht is onder de private sector. Deze partnerstaat waakt over de algemene commons en houdt het brede kader steeds voor ogen net zoals ze ook bewaakt dat de afgesproken spelregels worden nageleefd. Deze partnerstaat heeft als hoofdtaak om het creëren van gemeenschappelijke, sociale waarde te ondersteunen en te faciliteren (FLOK society,2014). In dit model ligt de focus op commons georiënteerde peer productie: de productie gebeurt in een horizontale structuur, waarbij alle ‘kenniswerkers’ als gelijken beschouwd worden en optreden als produser (producenten/consument tegelijk): de (meer)waarde verbonden aan de productie komt ten goede aan deze ‘kenniswerkers’ die zelf de waarde gecreëerd hebben. Tegelijkertijd is een ‘partnerstaat’ nodig om te bewaken dat de juiste maatschappelijke keuze wordt gemaakt of dat coöperaties hun diensten of producten afstemmen op ecologische en sociaal rechtvaardige criteria.

Externe links

• Voor de omschrijving en de achtergrond van het project, zie https://en.wiki.floksociety.org/w/Research_Plan

• Voor meer achtergrond bij het FLOK project en raamwerk voor de transitie naar een open, op ‘commons’ gebaseerde economie zie https://p2pfoundation.net/Commons_Transition_Plan

• Voor meer informatie over het FLOK project in de Ecuadoriaanse context: https://floksociety.org/

• Voor meer info over het transitieplan dat Michel Bauwens uitwerkte en presenteerde op de ‘summit’ op 26 mei, zie https://en.wiki.floksociety.org/w/Research_Plan

• Voor een algemene intro over FLOK, interview Michel Bauwens, 2014, https://www.youtube.com/watch?v=09ii-2KHTo4

• Voor een interview met Michel Bauwens over ‘Traditional knowledge’: interview Bauwens https://www.youtube.com/watch?v=-rS9tNO1U-0

• Voor meer informatie over de 3 regimes waarvan sprake in het transitieplan, opgemaakt door Michel Bauwens, in interview-vorm, https://www.youtube.com/watch?v=EJ6YbhWxoE0

• Voor meer informatie over de situering van de 4 types technologieën: https://www.youtube.com/watch?v=FusKyeg9lik

• Voor meer achtergrond bij de concepten ‘buen vivir’ en ‘buen conocer': The Guardian, 2013, Buen vivir: the social philosophy inspiring movements in South America.

• Voor een kritische analyse van het FLOK project, zie artikel, Cook, Gordon, COOK Report for May - June 2014, (https://www.cookreport.com/newsletter-sp-542240406/current-issues/287-cook-report-for-may-june-2014),

• Voor een uitgebreide analyse van het FLOK project, zie rapport ‘FLOK in Ecuador is not what was promised’, Volume XXIII, No. 4-5,July August, 2014, Cook Gordon, USA, juli-augustus 2014, https://www.cookreport.com/pdfs/July-augCRecuadorfinal.pdf

• Voor de samenvatting van de kritische reflectie op het FLOK project, zie https://p2pfoundation.net/Cook_Report_on_Internet_Protocol

Referenties

• Balch O. (2013). Buen vivir: the social philosophy inspiring movements in South America, The Guardian. Retrieved from https://www.theguardian.com/sustainable-business/blog/buen-vivir-philosophy-south-america-eduardo-gudynas

• Bauwens M. (2014).Transitioning to a Commons-Based Societ. Verkregen op 8, november 2014 van https://floksociety.co-ment.com/text/xMHsm6YpVgI/view/

• Bauwens M. (2014). Evaluation of the Flok Society project. Verkregen op 8, november 2014 van https://p2pfoundation.net/Cook_Report_on_Internet_Protocol

• Bauwens M. (2014). Commons Transition Plan. Verkregen op 12 november 2014, van https://p2pfoundation.net/Commons_Transition_Plan

• Cook G.(2014). COOK Report on the internet for May - June 2014, verkregen op 14, november 2014 van https://www.cookreport.com/newsletter-sp-542240406/current-issues/287-cook-report-for-may-june-2014

• Cook G. (2014). FLOK in Ecuador is not what was promised, Volume XXIII, No. 4-5,July August

• Flok Society. Research Plan Flok-project. Verkregen op 14, november 2014 van https://en.wiki.floksociety.org/w/Research_Plan, juni 2014.