Onderwijs in relatie tot P2P/Interest

Interest (of rente) is een vergoeding die je betaalt of ontvangt op uitgeleend kapitaal (lening). Je betaalt of ontvangt een bepaald interestpercentage op het uitgeleend kapitaal, dit is een bepaalde som geld. Meestal gebeurt het uitlenen van kapitaal bij een bank. Dit interestpercentage is afhankelijk van de bank, het type lening en de hoogte van de lening. Hierdoor krijgt de bank inkomsten want je betaalt niet alleen je lening terug aan de bank, maar ook de interest op je lening. Interest kan dus gezien worden als het inkomen van de banken en als koopwaar voor geld. Er wordt geld gecreëerd.

Enerzijds is er een verschil tussen enkelvoudige en samengestelde interest (Interest: Goedkoop lenen of juist een hoge interest op jouw spaarrekening?, 2014). Enkelvoudige interest is interest rechtstreeks op het kapitaal. Deze interest is steeds hetzelfde bedrag, je ontvangt elk jaar hetzelfde bedrag aan interest. Bijvoorbeeld, een kapitaal is 1000 euro en het interestpercentage is 10 %, dan is de interest die je betaalt of ontvangt 100 euro. Elk jaar ontvang je 100 euro want je kapitaal groeit niet elk jaar aan in tegenstelling tot de samengestelde interest. Samengestelde interest of rente-op-rente is interest op een andere (of meerdere) interest(en). Hierbij groeit je kapitaal wel elk jaar aan. Bijvoorbeeld, een kapitaal is 1000 euro en het interestpercentage is 10%, dan krijg je na het eerste jaar een kapitaal van 1100 euro. Het tweede jaar wordt je interestpercentage berekend op 1100 euro in plaats van op 1000 euro. Na het tweede jaar is je kapitaal dus 1210 euro (10 % op 1100 euro). Hierdoor is er een exponentiële groei (RENTE BEREKENEN: bereken de samengestelde rente op je belegging of spaarrekening, 2014). (1)

Anderzijds is er ook een verschil tussen vaste en variabele interest (Interest: Goedkoop lenen of juist een hoge interest op jouw spaarrekening?, 2014). Vaste interesten zijn interesten op een vast uitgeleend kapitaal. Het voordeel is dat deze interest los staat van de invloed van de financiële markt. Je kunt dus op voorhand inschatten hoeveel geld je zult moeten betalen. Bij een variabele interest wordt er dus wel rekening gehouden met de invloed van de financiële markt. Hierdoor kun je ofwel geld winnen ofwel geld verliezen. Door een positieve/negatieve verandering op de financiële markt kan er een positieve/negatieve verandering ontstaan bij het interestpercentage.

Daarnaast hebben we ook nog het verschil tussen positieve en negatieve interest (Interest: Goedkoop lenen of juist een hoge interest op jouw spaarrekening?, 2014). Positieve interest ontstaat wanneer jij ontvanger bent van het geld. Negatieve interest ontstaat wanneer een derde de ontvanger is van het geld. Bijvoorbeeld, als een cliënt een lening met interest bij een bank terugbetaalt.

Interest en P2P

Tussen de tiende en dertiende eeuw was er een statische economie, dit is een economie die niet groeit. Mensen leenden kapitaal uit bij de bank en moesten dit aan een interestpercentage terugbetalen. In een economie die niet groeit, is het niet mogelijk om dit geld met interest terug te betalen. Mensen konden immers nergens dit geld vandaan halen want de economie groeit niet. Zij moesten hierdoor geld lenen bij iemand anders. Waardoor mensen steeds armer werden. Zo is er een sociale ongelijkheid ontstaan. Dit is dodelijk in een statische economie omdat deze economie niet groeit (Bauwens, 2013).

Door onze huidige kapitalistische economie is er een ‘oplossing’ gekomen voor dit probleem. Door de groeiende economie is het wel mogelijk om je schulden terug te betalen. Deze groei is eigenlijk een verplichting, dit moet er steeds zijn om je schulden te kunnen afbetalen. Dit is een ‘oplossing’ op korte termijn, want op lange termijn wordt dit een probleem. Op lange termijn kan er een periode ontstaan waarin de economie niet groeit. Hierdoor breekt er een crisis uit, want het lukt niet meer om je schulden af te betalen. Waardoor je opnieuw leningen aangaat om je schulden af te betalen zoals in een statische economie. Bovendien kan onze planeet deze economische exponentiële groei op lange termijn niet dragen. Mensen willen telkens meer en meer, hierdoor gaan we in de toekomst meerdere planeten nodig hebben om op te leven. We kunnen niet blijven groeien.

Het fundamentele probleem daarbij is de manier waarop geld ontworpen en gecreëerd wordt (Stichting Summer Foundation, 2014). Het probleem ligt in de exponentiële groei van ons geld. Alles wat in de natuur een exponentiële groei heeft is slecht. Bijvoorbeeld, kankercellen groeien exponentieel, uit één cel krijgen we twee, vier, acht, zestien ... cellen. Deze exponentiële groei komt door de interest. Interest is een mechanisme om ons geld in circulatie te houden. Door de interest wordt het geld verdubbeld met geregelde intervallen. Men heeft uitgerekend dat alles wat je vandaag koopt gemiddeld 48% schulden heeft. Geld wordt vooral gecreëerd door het maken van schulden. Door het systeem van de samengestelde interest ontstaat er een sneeuwbaleffect, wat weer heeft geleid tot een systeemcrisis.(2)

Er wordt in het boek van Bauwens gesproken over negatieve interest (Bauwens, 2013). Negatieve interest is eigenlijk ontstaan in het oude Egypte. Boeren gaven hun rijst af, en lieten dit opslagen in grote silo’s van de tempel. In ruil hiervoor kregen zij een document. Dit document kun je zien als de voorloper van geld. Toch haalt hij geen meerwaarde uit het opslaan van zijn rijst. Na een tijdje werd het voedsel in de silo slecht. Hierdoor is de boer zijn document (het geld) niets meer waard, want zijn rijst is slecht geworden. Bovendien kan de boer niets meer aanvangen met zijn rijst. Dit is hetzelfde als je geld op de bank zou zetten en hiervoor zou moeten betalen. De boer geeft zijn rijst af, maar zijn rijst werd slecht, dus de waarde van de rijst zelf is ook weg. In feite betaalt de boer met rijst, om zijn rijst te kunnen opslaan. Negatieve interest ontmoedigt de accumulatie, het vermeerderen van je geld. Dit is het omgekeerde van het kapitalistisch systeem. In een kapitalistisch systeem wordt accumulatie aangemoedigd. Dit leidt tot kapitaal- en machtsconcentratie. Dit is het samenkomen van steeds meer macht of kapitaal bij steeds minder mensen (Encyclo MMXII, 2014).

Binnen P2P willen we naar een post-kapitalistische samenleving. Hierdoor is er geen financiële groei meer en zullen we moeten afstappen van het idee om geld te creëren. In een P2P-samenleving zou er dus geen sprake meer zijn van interest of zou interest een andere invulling moeten krijgen. Deze invulling zou los moeten staan van het principe van het creëren van geld. Vooral de exponentiële groei is een probleem, deze werkt op korte termijn maar niet op lange termijn.

Voorbeeld

Dit voorbeeld gaat over de kredietcrisis van 2007. In de Verenigde Staten werden er door de hypotheekverstrekkers jaren lang hypotheken gegeven aan mensen die dit niet konden betalen. Deze hypotheekverstrekkers verkochten deze hypotheken opnieuw door aan banken. De banken zagen dit als een investering. Maar mensen konden deze hypotheken niet terugbetalen, waardoor banken in problemen kwamen. Hierdoor stortte de huizenmarkt in de Verenigde Staten in. De banken in de Verenigde Staten kwamen zo in de problemen want zij hadden hun geld geïnvesteerd in de huizenmarkt. Dit trof ook de banken in Europa, de Europese landen moesten bijspringen om de banken te ondersteunen. Deze landen moesten zich hiervoor in schulden steken. Hierdoor werd de kredietcrisis een Europese crisis (Economische crisis, 2013).

Hierin zien we het sneeuwbaleffect terugkomen. Mensen kunnen hun leningen niet terugbetalen, dit komt door een economie die niet of trager groeit. De mensen steken zich in de schulden om hun schulden te kunnen aflossen. Hierdoor wordt de berg schulden enkel groter. Doordat er verschillende tussenpersonen (verschillende banken) zijn, wordt de interest op deze schuld telkens groter en groter. (3)

Theoretische duiding

Het boek ‘La naissance du purgatoire’ van Jacques Le Goff gaat over het ontstaan van interest door de katholieke kerk. Italiaanse steden hadden meer geld nodig om hun groei te financieren. Vroeger konden alleen joden geld uitlenen tegen interest. De katholieke kerk had een verbod op deze praktijken. Voor het christendom was interest hetzelfde als woeker. Woeker is een abnormaal hoge interest, een woekerrente. Woekeraars vragen dan een zeer hoge interest, eigenlijk buiten zij mensen uit. Zondaars die deze praktijken toch uitvoerden, gingen naar de hel. Hierdoor konden Italiaanse families geen geld uitlenen. De kerk kwam op het idee om een vergoeding te betalen voor de praktijken die zij uitvoerden. Hierdoor konden de mensen zich vrijkopen om toch naar de hemel te gaan. Enkel rijken konden deze extra vergoeding aan de kerk betalen. Waardoor enkel zij nog rijker konden worden door het principe van interest (Bauwens, 2013).

"Het kapitalisme is immoreel omdat het externe effecten negeert, sociale ongelijkheid creëert, instabiliteit veroorzaakt en onze biosfeer vernietigt." (Bauwens, 2013, p. 29). Zoals Michel Bauwens met dit citaat aanhaalt veroorzaakt een groeiende economie verschillende problemen. Ook andere economen zoals Margrit Kennedy, Tim Jackson en Thomas Piketty hebben dit fenomeen onderzocht.

Michel Bauwens verwijst ook naar de Duitse econome, Margrit Kennedy (Bauwens, 2013). Haar theorie bevestigt het feit dat een groeiende economie niet kan blijven werken. Dit systeem van een groeiende economie werkt op korte termijn, maar niet op lange termijn. De kapitalistische economie zorgt ervoor dat geld in circulatie blijft, dit noemt men interest. Door deze interest verdubbelt het geld met regelmatige intervallen. Onder 'externe links' kun je een filmpje terugvinden waarin zij dit uitlegt aan de hand van een voorbeeld. Je creëert hierdoor een grote sociale ongelijkheid. Uit haar onderzoekt blijkt dat de armste Duitsers meer rente moeten betalen per jaar dan de rijkste Duitsers. Rijken worden op basis van interest nog rijker. Wie een groot kapitaal bezit, wordt slapend nog rijker doordat dat geld nieuw geld genereert. Hierdoor blijft deze ongelijkheid groeien. Zij noemt dit een massief en verborgen redistributiesysteem (Stichting Summer Foundation, 2014).

Tim Jackson schreef het boek ‘Welvaart zonder groei’. In zijn boek geeft hij aan dat onze huidige kapitalistische economie vooral gericht is op groei. Volgens hem ervaren we door deze groei een dilemma (Oikos, 2013). Enerzijds hebben wij deze economische groei nodig, dit is een noodzakelijke voorwaarde voor de economische stabiliteit. In zijn boek bespreekt hij de dubbelrol van sparen en investeren. Mensen sparen omdat zij hiervoor een rente krijgen. Deze spaartegoeden worden direct of via een tusseninstantie (zoals een bank) geïnvesteerd in bedrijven om daar winst mee te maken. De winst die bedrijven maken is noodzakelijk want het bedrijf moet de rente kunnen betalen aan de bank. De bank zal dan opnieuw de rente kunnen betalen aan zijn cliënten. Vandaar dat een groeiende economie nodig is. Mensen investeren hun kapitaal liever in bedrijven, omdat zij in de toekomst een rendement krijgen op hun kapitaal. Dit rendement is afkomstig van de bedrijven waarin zij onrechtstreeks geïnvesteerd hebben (Jackson, 2010). Anderzijds is deze blijvende economische groei niet haalbaar op ecologisch vlak (Jackson, 2010). Deels ligt dit probleem in het consumentisme van de bevolking. Er wordt mensen steeds nieuwe behoeften aangepraat, waardoor zij nieuwe producten moeten kopen. Mensen hebben nood aan een soort houvast. Wanneer zij geen houvast vinden in de religie, vinden zij deze houvast misschien wel in het consumentisme. We kunnen het consumentisme niet achterwege laten omdat we anders niet weten waarin we nog in kunnen geloven. We hebben deze houvast nodig. We zien het consumentisme als een soort van beloning voor het harde werk. Toch kunnen we hier geen voldoening uit halen. We willen telkens meer. Hier stoten we op het probleem dat onze planeet voor dit consumentisme onvoldoende draagkracht heeft. We kunnen dit niet blijven volhouden want we hebben maar één planeet. Hierin merken we dat het kapitalistisch systeem niet alleen sociale gevolgen maar ook ecologische gevolgen met zich meebrengt (Mathues, 2013).(4) Op dit dilemma van de groei is er een 'oplossing' gekomen, nl. 'de ontkoppeling'. Dit is echter geen oplossing voor het probleem. Duurzame groei op zich is geen probleem voor de ecologische samenleving. We kunnen blijven groeien indien we energie en materialen veel efficiënter gebruiken dan vandaag (Barrez, 2010). Het principe van de ontkoppeling is dat een economie blijft groeien zonder dat deze groei milieuvervuiling veroorzaakt. Er wordt onderscheid gemaakt tussen relatieve en absolute ontkoppeling. Bij relatieve ontkoppeling worden bepaalde producten gemaakt zonder dat dit milieuvervuiling veroorzaakt. Dit komt doordat deze producten minder grondstoffen vereisen om te maken of hernieuwbare grondstoffen gebruiken. Er is een efficiënte omgang met energie. Bij absolute ontkoppeling of dematerialisatie is er economische groei door deze milieuvriendelijke producten zonder dat dit het milieu schade toebrengt. Bij absolute ontkoppeling kan er dus een duurzaam economisch model ontstaan, maar dit is niet haalbaar (Bailly, 2014). Indien men deze productie van milieuvriendelijke producten zou doorvoeren op een globaal niveau, zou de totale groei zo groot zijn dat dit wel schade toebrengt aan het milieu. De totale groei zou zo groot zijn dat de CO2-uitstoot zou blijven toenemen (Barrez, 2010). Interest zorgt voor een groeiende economie. Deze groei blijft echter schade toebrengen aan het milieu, zelfs wanneer we hier absolute ontkoppeling zouden toepassen.

Verder geeft Tim Jackson in zijn boek aan dat we op zoek moeten gaan naar een nieuw stabiel sociaal, ecologisch en economisch model. Momenteel is onze economie gericht op een steeds groter grondstoffengebruik als bron van de economische groei. Het nieuwe model moet zich richten op niet-vervuilende bronnen van energie en de verkoop van niet-materiële diensten in plaats van vervuilende (materiële) producten. Het grondidee is de productie en verkoop van niet-materiële diensten, eerder dan van materiële producten(Jackson, 2010). Ook Michel Bauwens is ervan overtuigd dat we binnen een P2P-samenleving nood hebben aan immateriële producten. Uiteraard is er nog steeds nood aan materiële producten. Hij schrijft in zijn boek hierover het volgende: "Het materialisme moet wel samenwerken met het 'immateriële communisme'. Het immateriële communisme wordt gedragen door het materiële kapitalisme, maar dat kapitalisme heeft het immateriële communisme nodig om te innoveren en te reproduceren." (Bauwens, 2013, p.31).

De Franse econoom Thomas Piketty heeft onze huidige kapitalistische samenleving geanalyseerd vanaf de 18de eeuw, dit zowel op economisch als sociaal vlak. Net zoals Margrit Kennedy komt hij tot de vaststelling dat deze economie ervoor zorgt dat er sociale ongelijkheid ontstaat. De belangrijkste motor van deze ongelijkheid is het rendement dat je haalt uit het vermogen. Rentenieren haalt meer uit dan investeren in een groeiende economie. Door het principe van interest, worden rijken alleen maar rijker. Hierdoor ontstaat er sociale ongelijkheid. Het meeste kapitaal is in handen van een klein aantal mensen. De rijkdom is geconcentreerd bij een klein aantal van de bevolking (Capital in the Twenty-First Century,(n.d.).; De nieuwe Marx: Thomas Piketty voor beginners, 2014). Bovendien is dit gevaarlijk voor de democratie. Mensen met veel geld, kunnen invloed 'kopen'. Ze steken hun geld in de Tea Party, of in Fox News. Technisch gesproken zijn dat giften, maar eigenlijk kopen ze politieke macht af (Van Damme, 2014). Vandaar dat Thomas Piketty pleit voor een wereldwijde progressieve vermogensbelasting. Dit is een belasting die geheven wordt op het vermogen. Met zijn vermogensbelasting wil Piketty het rendement op grote kapitalen in lijn brengen met de economische groei (Vangelder, 2014).

Externe links

(1) Via deze website kun je het verschil zien tussen enkelvoudige en samengestelde interest: http://www.renteberekenen.be/samengesteldeinterest.php

(2) Op deze website vind je een interessant filmpje van Margrit Kennedy over de gevolgen van interest in onze economie: http://www.summer-foundation.org/nl/Video/Video%3A-Margrit-Kennedy-over-rente

(3) In dit filmpje van Youtube wordt de economische crisis aan de hand van een eenvoudige animatiefilm geschetst, dit maakt het makkelijk om te begrijpen: https://www.youtube.com/watch?v=9SmGCWFkOI0

(4) Hier vind je het interview terug over het boek van Tim Jackson: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/04/08/tim-jackson-consumentisme-als-een-fopspeen-je-kan-er-mee-verder-maar-het-stilt-d

Referenties

Bailly, O., (n.d.). De heruitgevonden welvaart. Retrieved December, 11, 2014 from http://www.vmx.be/de-heruitgevonden-welvaart

Bauwens, M. (2013). De wereld redden. Antwerpen/Utrecht, België: Houtekiet.

Barrez, D. (2010, September 23). Welvaart zonder groei, kan dat? Dewereldmorgen. Retrieved December 12, 2014 from http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/09/23/welvaart-zonder-groei-kan-dat

Capital in the Twenty-First Century. (n.d.). Retrieved December, 12 from http://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674430006

De nieuwe Marx: Thomas Piketty voor beginners . (2014, Oktober 20). Retrieved December 12, http://www.humo.be/humo-archief/306409/de-nieuwe-marx-thomas-piketty-voor-beginners

Economische crisis. (2013, februari 28). Retrieved Oktober 30, 2014, from https://www.youtube.com/watch?v=9SmGCWFkOI0

Encyclo MMXII. (2014). Encyclo online encyclopedie. Retrieved Oktober 30, 2014, from http://www.encyclo.nl/2013/begrip/machtsconcentratie

Houben, H. (n.d.). Het kapitaal van de 18e tot de 21e eeuw. Instituut voor marxistische studies. Retrieved November 15, 2014from http://www.marx.be/nl/content/het-kapitaal-van-de-18e-tot-de-21e-eeuw

Interest: Goedkoop lenen of juist een hoge interest op jouw spaarrekening? (2014). Retrieved Oktober 29, 2014, from http://www.interesten.be/

Jackson, T. (2010). Welvaart zonder groei. Utrecht, Nederland: Jan van Arkel

Mathues, T. (2013, april 8). Tim Jackson: "Consumentisme is als een fopspeen, je kan er mee verder, maar het stilt de honger niet", Dewereldmorgen. Retrieved November 20, 2014,from http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/04/08/tim-jackson-consumentisme-als-een-fopspeen-je-kan-er-mee-verder-maar-het-stilt-d

Oikois. (2013). Welvaart zonder groei: boekvoorstelling ‘Welvaart zonder groei’ van prof. Tim Jackson. Retrieved from http://www.oikos.be/tijdschrift/publieksactiviteiten/162-boekvoorstelling-welvaart-zonder-groei-van-prof-tim-jackson.html

Rente. (n.d.). Retrieved Oktober 21, 2014, from http://nl.wikipedia.org/wiki/Rente

RENTE BEREKENEN: bereken de samengestelde rente op je belegging of spaarrekening. (2014). Retrieved November 19, 2014,from http://www.renteberekenen.be/samengesteldeinterest.php

Samengestelde interest. (n.d.). Retrieved November 18, 2014, from http://nl.wikipedia.org/wiki/Samengestelde_interest

Stichting Summer Foundation. (2014). Video: Margrit Kennedy over rente. Retrieved Oktober 30, 2014,from http://www.summer-foundation.org/nl/Video/Video%3A-Margrit-Kennedy-over-rente

Van Damme, F. (2014, oktober, 31). Piketty rekent af met rijken: "Mijn conclusie is pessimistischer dan Karl Marx".De Morgen. Retrieved December 10, 2014,from http://www.demorgen.be/economie/piketty-rekent-af-met-rijken-mijn-conclusie-is-pessimistischer-dan-karl-marx-a2107869/

Vangelder J., (2014, Oktober 30). Thomas Piketty: 'Ik houd van de vrije markt, maar hier biedt ze geen oplossing'. Retrieved December, 13, 2014 from http://trends.knack.be/economie/beleid/thomas-piketty-ik-houd-van-de-vrije-markt-maar-hier-biedt-ze-geen-oplossing/article-normal-506963.html