Onderwijs in relatie tot P2P/Kwestie 8 - Kwalificatie

Een schematisch overzicht van de verschillende kwesties.

Kwestie 8 - Kwalificatie

Situering

De term kwalificatie verwijst in educatie vaak naar hoe hetgeen iemand leert (kennis, vaardigheden, competenties) een toegang verleent tot bepaalde domeinen in de samenleving (zoals bij een andere educatieve setting, of een beroep). Een kwalificatie is dus als een soort toegangsticket, en educatie heeft in deze betekenis dan de autoriteit om dit uit te reiken (of maatschappelijke actoren, zoals werkgevers, erkennen de in educatie verworven kwalificaties). Het gaat met andere woorden om een maatschappelijk erkend bewijs van wat je geleerd of verworven hebt, en dat betekent natuurlijk ook dat de doelen (of uitkomsten, leerresultaten) mee vanuit de samenleving worden vastgelegd (leren wat functioneel is voor de samenleving). Educatie benaderen vanuit haar kwalificatiefunctie impliceert dan ook een functionele benadering: educatie moet op de één of andere manier voor de verschillende sectoren of domeinen ‘gekwalificeerden’ afleveren (zie ook Emile Durkheim, Parsons). Dit reflecteert zich dan ook in de beroepenwereld waar sommige beroepen zijn beschermd en bij wet zijn vastgelegd zodat ook niet iedereen elk beroep kan uitvoeren. Men moet een bepaald diploma en/of bepaalde kwalificaties hebben om dat beroep uit te voeren. In een P2P samenleving is/ lijkt er geen nood aan dergelijke toegangsbewijzen die door educatieve instellingen worden afgeleverd. Kwalificatie is geen voorwaarde om een bijdrage te leveren tot het gemeen goed. Uit de geleverde bijdrage blijkt eventueel de kwaliteit, inspanning of inzet. Eventueel is een vorm van kwalificatie vereist om het gemeen goed te coördineren of beheren, maar het al dan niet gekwalificeerd zijn daarvoor moet dan blijken uit eerdere bijdragen (zoals in Wikipedia). In P2P-leren is er ook een gerichtheid op de maatschappij, of liever, is er ook een duidelijk relatie tussen educatie en samenleving. Maar eerder dan in termen van kwalificatie, lijkt het in P2P leren te gaan om maatschappelijk nut, en dus het co-construeren en op die manier in en doorheen educatie mee het gemeen goed uitbreiden en reproduceren.

Discussie

Is er in een P2P-samenleving nog nood aan kwalificaties (diploma’s, credits, …) die toegang (tot andere vormen van onderwijs, arbeidsmarkt, …) regelen? En wie beslist hierover? Een overheid, de markt zelf, educatieve instellingen, combinaties?

In vergelijking met vroeger hebben vandaag veel meer mensen een hoger diploma op zak. Toch blijkt een hoger diploma niet altijd de sleutel tot een boeiende job te zijn. In bepaalde sectoren van onze samenleving (bijv. cultuursector) is het zelfs zo dat het minder (of helemaal niet) belangrijk is welk diploma je hebt om te starten. Anderzijds is een diploma vaak ook niet meer voldoende voor een bepaalde baan. Men legt meer en meer de nadruk op ervaring bij het aanwerven van nieuwe werknemers. In een andere discussie vandaag komt dan weer het belang van een bepaald type diploma sterk naar voren. Het gaat om vragen die openlijk worden gesteld over de zin om tijd en geld te investeren in studies die weinig of niet rendabel zijn voor de economie. Wat in dergelijke discussies naar voren treedt, is dat de huidige maatschappij, inclusief het onderwijssysteem, gericht is op het bijdragen aan het kapitalisme. Kwalificaties moeten een uitgesproken functioneel karakter hebben binnen de huidige samenleving want anders dreigen ze niet meer te worden toegekend. De recente aandacht voor elders verworven comptenties is een derde belangrijke ontwikkeling inzake het belang dat huidige samenleving hecht aan kwalificaties. Een moeder van drie kinderen kan via een procedure van EVC (Elders Verworven Competenties) worden vrijgesteld van bepaalde cursussen binnen de opleiding kleuteronderwijzeres. Ze heeft immers door het opvoeden van haar drie kinderen al belangrijke kennis en vaardigheden verworven. Zo is er ook het voorbeeld van een vrouw die het diploma maatschappelijk assistent kreeg omdat ze via haar werk alle kennis en vaardigheden die van belang zijn voor het behalen van dit diploma had verworven. De EVC procedure erkent dus dat bepaalde kennis en vaardigheden verworven kunnen worden buiten de school. Door alsnog aan dergelijke niet-schoolse leertrajecten een kwalificatie toe te kennen, wordt het belang van een diploma nog verder versterkt.

In een P2P samenleving zullen er ook dokters, informatici, leerkrachten enz. nodig zijn. Deze mensen hebben kennis, inzichten en vaardigheden nodig voor de uitoefening van hun beroep. Maar P2P geeft een andere invulling aan de functionaliteit van kwalificaties. Credits zullen nog steeds een rol spelen in het toegang verlenen tot bepaalde jobs maar de samenleving zal veel minder alleen de kwalificatie op zich bekijken maar vooral ook de manier waarop iemand een goede dokter, leerkracht etc. tracht te zijn. Waar P2P vooral verandering mogelijk maakt is in het onderwijs zelf. Deze zal op een geheel andere wijze worden georganiseerd. Het onderwijs zal zich niet meer hoeven te richten op het uitreiken van een kwalificatie voor een bepaalde functie maar zal zich zo organiseren dat ze deelkwalificaties mogelijk maakt voor een geheel van kennis, inzicht en vaardigheden dat nodig is voor een bepaalde taak. Mogelijks zal hierbij een onderscheid worden gemaakt tussen deelkwalificaties voor de uitvoering van specifieke taken binnen een beroep (taakkwalificering), deelkwalificaties die van belang zijn om diverse taakkwalificeringen op een zinvolle wijze te combineren (brugkwalificering) en deelkwalificaties die gericht zijn op het bijdragen aan een brede invulling van cultuur binnen de samenleving (culturele kwalificering). De beslissing over het inrichten van dergelijke deelkwalificaties zal voorwerp zijn van publieke debatten waar diverse actoren een rol kunnen spelen. Dit alles betekent ook dat onderwijs een meer flexibele organisatie zal kennen en dit zowel wat betreft het inspelen op vragen naar nieuwe deelkwalificaties als naar degenen die bevoegd zijn om onderwijs over deelkwalificaties in te richten.

Indien kwalificaties belangrijk zijn in een P2P-samenleving, hoe kan je vermijden dat het verwerven van die kwalificaties de (externe) motivatie wordt om te leren?

In een P2P samenleving zal de erkenning voor het beroep dat iemand uitoefent niet meer tot stand komen door het aantal diploma's dat hij/zij aan de muur van zijn bureel of werkplaats heeft hangen. Het is niet omdat je al die diploma’s aan jouw muur hebt hangen dat je meer erkenning krijgt dan anderen. Erkenning van iets te kunnen zal in de eerste plaats tot stand komen op basis van de bijdrage die iemand levert aan het uitbreiden of beheer van het gemeen goed. In P2P-leren is er een duidelijke gerichtheid op de maatschappij maar staat deze samenleving niet meer gelijk aan een marktdenken vanuit kapitalistische principes. Eerder dan in termen van kwalificatie, lijkt het in P2P leren te gaan om maatschappelijk nut, en dus het co-construeren van gemeen goed. Kwalificatie is geen voorwaarde om een bijdrage te leveren tot het gemeen goed. Uit de geleverde bijdrage blijkt eventueel de kwaliteit, inspanning of inzet. Het onderwijs zal zich enten op deze gerichtheid op het gemeen goed.

Dit zal ten eerste inhouden dat het onderscheid tussen zogenaamde 'hoge en lage status' kennis zal wegvallen en dat iedereen de mogelijkheid krijgt om zich te bekwamen in die deelkwalificaties waar hij/zij interesse en ook eigen mogelijkheden ervaart. Het onderzoek van bijvoorbeeld Apple (1979) toont hoe het curriculum van het huidig onderwijs aanstuurt op het maximaliseren van de productie van 'hoge status' kennis maar niet op het maximaliseren van de verspreiding van deze kennis. Dit alles heeft te maken met het feit dat het huidige onderwijs hetzelfde mechanisme als de kapitalistische markt hanteert, met name de waarde van iets bepaalt door er een schaars goed van te maken en op die manier het onmogelijk maakt dat in principe iedereen zich deze kennis eigen kan maken. Een onderwijs dat zich ent op een P2P samenleving zal ten tweede mee de motor zijn van de erkenning van een rijke schakering aan soorten kennis en vaardigheden die als nuttig beschouwd worden voor de samenleving. Onderwijs zal zich hierbij dienstbaar opstellen naar allerlei experimenten van P2P. Dit houdt concreet in dat de toegang tot de meeste cursussen open staat voor iedereen en dat ook allerlei vormen van deskundigheid op basis van ervaring mee betrokken wordt in het vorm en inhoud geven van bepaalde cursussen. Het was Illich die reeds in de jaren zeventig een analyse uitschreef over de noodzaak de samenleving te ontscholen, dit wil zeggen de specifieke institutionele logica van het onderwijs als poortwachters voor een succesvolle loopbaan binnen een kapitalistische gestuurde markt te doorbreken. We kunnen zijn teksten lezen als erg concrete suggesties inzake een onderwijs dat zich ent op een P2P samenleving. Voor Illich behoort een goed onderwijssysteem drie doelstellingen na te streven: "het behoort allen die willen leren te allen tijd toegang te verlenen tot de beschikbare mogelijkheden; het behoort allen die wat zij weten met anderen willen delen in staat te stellen diegenen die het van hen willen leren te vinden; en tenslotte behoort het allen die het publiek een kwestie willen voorleggen de gelegenheid te geven hun probleem naar voren te brengen” (Illich, 1970, p.).

Hoe kan je de maatschappelijke finaliteit van P2P-educatie omschrijven? Heeft het dan nog zin om in termen van socialisatie, kwalificatie en vorming te spreken en mogelijke combinaties hiertussen (cf. het onderscheid dat Gert Biesta maakt tussen drie functies van educatie) of gaat het vooral en in de eerste plaats om de maatschappelijke opbrengsten die worden gerealiseerd?

Onze antwoorden op voorgaande twee vragen maken reeds duidelijk dat we deze laatste vraag positief kunnen beantwoorden. In een P2P samenleving komt de socialisatie, kwalificatie en vorming in de eerste plaats 'gewoon' tot stand in de bijdragen die iemand levert aan diverse vormen van gemeen goed. Een bewijsstuk in de vorm van een credit of attest, via een meer ruimer opgevatte toepassing van een EVC procedure, kan deze erkenning verder onderstrepen en dus handig zijn voor het specifiëren van welke kennis, vaardigheden en inzichten iemand zich heeft eigen gemaakt. Dergelijke bewijsstukken kunnen dus handig zijn in de zoektocht naar bijkomende cursussen. Maar wat een P2P samenleving vooral mogelijk maakt is dat je jezelf en samen met anderen kwalificeert.

Externe linken

Een voorbeeld van ontwikkelingswerk waar er bewust voor wordt gekozen om geen diploma's uit te reiken voor kennis die mensen hebben verworven. https://www.youtube.com/watch?v=VlytF5GDdxg

Een voorbeeld van een lab waar mensen met en zonder diploma aan de slag gaan met 3D-printers. http://www.timelab.org/nl

De Europese Commissie heeft recent een voorstel tot Raadsaanbeveling opgesteld, waarin de EU-lidstaten worden uitgenodigd om tegen 2018 een erkenningssysteem op te zetten, gelinkt aan het Europees kwalificatiekader. Dit is een vraag om ook niet-formele en informele leerervaringen te kunnen valideren.

Zie 'Europa onderstreept het belang van leren', door Els Meersschaert via http://ambrassade.be/sites/default/files/publicatie/bestand/KRAX_21___Europa_onderstreept_het_belang_van_leren.pdf

Gerelateerde kwesties

Deze thematiek raakt natuurlijk ook aan andere kwesties, zoals Kennis en Curriculum/doelen

Kernwoorden

Kernwoorden kwestie 8