Onderwijs in relatie tot P2P/Samenwerkingseconomie

Samenwerkingseconomie of peer-economy is een socio-economisch systeem, opgebouwd rond het delen van menselijke en fysieke hulpbronnen waarvan samenwerking en wederkerigheid het uitgangspunt vormen. Het brengt op basis van samenwerking het principe van wederkerigheid, het delen van verantwoordelijkheid en solidariteit in de praktijk. Samenwerkingseconomie wordt gezien als een nieuwe weg naar duurzaamheid dat gedeelde creatie, productie, distributie, handel en consumptie van goederen en diensten inhoudt bij verschillende mensen en organisaties. Deze systemen kunnen variërende vormen aannemen. Een gedeelde premisse is dat wanneer informatie over goederen gedeeld is, de waarde van deze goederen zowel voor de business, voor de individuen, als voor de gemeenschap zal toenemen (“Sharing economy”, 2014). Vanuit praktijkervaring en lering vindt ontplooiing plaats en tevens worden er vernieuwende instrumenten ontwikkeld. Er is sprake van zelfbeheer (het uitoefenen van de bevoegdheid om binnen een ambtelijke dienst de productie te regelen en te sturen zonder directe tussenkomst van buitenaf (Encyclo, 2014)) waarbij verantwoordelijkheden gelijkmatig verdeeld worden onder deelnemers (Schoenmaker, 2009).

Samenwerkingseconomie en P2P

Peer to peer draait om netwerken waarin gebruikers zaken van variërende aard (bv bestanden, films, muziek, auto’s, …) kunnen uitwisselen, dit rechtstreeks van gebruiker tot gebruiker. In deze netwerken zijn mensen gelijk, evenwaardig (“peer”) en kunnen ze zowel client als server zijn. In p2p kunnen mensen als gelijken samen waarde creëren zonder daarvoor toestemming te moeten vragen en kan elk individu als burger bijdragen aan een gemeenschappelijk project. Hierbij treedt internet op als facilitator in de productie door peers doordat het een ruimte creëert voor horizontale contacten, buiten hiërarchische structuren om. Voor de komst van het internet deed men vooral aan netwerking en samenwerking op kleine schaal, maar in onze hedendaagse samenleving kan men zich nu op wereldschaal verbinden met gelijken, met hen coöpereren en samen dingen organiseren. Vrijwilligheid neemt hier een belangrijke plaats in. Gelijken werken namelijk vrijwillig mee aan een gemeenschappelijk project dat voor iedereen toegankelijk en transparant is (Bauwens, 2014).

In p2p staat samenwerkingseconomie of sharing economy centraal. Deze samenwerkingseconomie houdt een transactie in tussen peers waardoor bedrijven enkel de rol spelen van een tussenpersoon tussen deze gelijken of vergemakkelijken de perifere diensten. In peer-to-peermodellen kunnen bedrijven dus de toegang voor consumenten tot andere consumenten met eigendommen en vaardigheden vergemakkelijken. De meerderheid van deze bedrijven maakt gebruik van een online platform dat een ontmoetingsplaats kan worden voor consumenten met bepaalde bezittingen en vaardigheden die in contact willen komen met consumenten met een tijdelijke nood aan deze bezittingen en vaardigheden. Zulke online martkplaatsen kunnen bestaan voor zo goed als alle producten en diensten in het bezit van consumenten. Op dergelijke online platforms of marktplaatsen kunnen consumenten hun eigen aanbiedingen en/of noden posten en aanbiedingen en noden van anderen terugvinden. Op basis hiervan vindt vervolgens een ‘match’ plaats die gecreëerd moet worden op het juiste moment wanneer zowel de aanbod- als vraagzijde actief zijn (Dervojeda, Verzijl, Nagtegaal, Lengton, & Rouwmaat, 2013).  

Voorbeeld

Een voorbeeld van een online platform of marktplaats waar consumenten met bepaalde noden naar een geschikt product of passende dienst zoeken en gelijken hun eigendommen/bezittingen kunnen aanbieden is Airbnb. Airbnb is een online platform waar je als consument terechtkan als je een kamer, huis, etc. zoekt wanneer je op reis wil gaan. De website heeft een enorm aanbod aan unieke accomodaties bij mensen thuis. Mensen die dus hun huis, appartement of kamer willen verhuren kunnen deze ter beschikking stellen op Airbnb. Tevens staan er bij elke aanbieding foto’s, contactgegevens van de verhuurder en advertentiegegevens van wat je in de ruimte zal aantreffen. Ook worden er recensies gegeven door personen die reeds gebruikmaakten van de te huren woningen (“All eyes on the sharing economy”, 2013).

Een ander voorbeeld van een online platform waar mensen dingen op kunnen delen is Vinted. Vinted is een website waar je kledingstukken die je niet meer kan/wil dragen kan verkopen of ruilen met anderen. Ook kan je er zelf terecht als consument om goedkopere tweedehandskledingstukken van anderen te kopen ("Vinted", 2013).

Theoretische duiding

Samenwerkingseconomie en peer-to-peer hebben in zekere zin altijd bestaan. De term ‘sharing economy’ is echter pas verschenen in het begin van de twintigste eeuw. Het werd geïntroduceerd als een nieuwe businessstructuur, geïnspireerd door sociale technologieën en een stijgend gevoel van dringende noodzaak omtrent de groeiende globale populatie en uitputting van de hulpbronnen. In 1904 kwam er dus een maatschappelijke verandering op gang, mede door de oprichting van de vereniging Gemeenschappelijk Grondbezit (GGB). GGB hield een samenwerkingsverband in van productiecoöperaties die elkaar onderling steunden. Hierdoor veranderde het maatschappijbeeld naar zelfwerkzaamheid, initiatief van onderop en wederkerigheid. Vanuit het concept van de samenwerkingseconomie is er een afgeleid maatschappijbeeld dat mensen in staat stelt om zoveel mogelijk sturing en invulling te geven aan het eigen leven. De ambitie van de samenwerkingsmaatschappij is hierop aansluitend om mensen in staat te stellen zoveel mogelijk sturing en invulling te geven aan het eigen leven. Men moet minder afhankelijk zijn van overheden en meer uitgaan van peer-to-peer. Het moet duidelijk worden dat er mogelijkheden zijn om economie op andere manieren te organiseren (Schoenmaker, 2009).

Bij samenwerkingseconomie is solidariteit (in de zin van verantwoordelijkheid nemen voor anderen, toekomstige generaties en maatschappelijke thema’s) het basisprincipe en staan duurzaam economisch en sociaal-ecologisch handelen centraal. Tevens wordt, zoals reeds vermeld in de definitie van samenwerkingseconomie, het principe van delen en wederkerigheid hoog in het vaandel gedragen. Peers delen namelijk zeggenschap, winst en verantwoordelijkheid. Aan het delen van verantwoordelijkheid hecht men zoveel belang omdat het daarmee duidelijk wordt voor iedereen dat er naast de diverse mogelijkheden ook grenzen bestaan. Van concurrentie is geen sprake. In samenwerkingseconomie streeft men ernaar om elkaar via collaboratie te versterken, vernieuwende projecten op te zetten en relevante kennis op te doen. Om die verantwoordelijkheid te kunnen dragen, moet men eerst en vooral zelfbeheer stimuleren. Hierdoor zal het voor veel mensen mogelijk worden om te wonen, te werken en te leven op de manier waarop zij dat wensen. Tevens wordt er in commons (culturele en natuurlijke hulpbronnen die beschikbaar zijn en gezamenlijk zijn voor alle leden van een samenleving) bijgedragen aan draagkracht, aan een product of project. De grootte van die bijdrage hangt af van het vermogen waarover men beschikt. Het in kaart brengen van noden van deelnemende peers is hierbij essentieel. Zoals reeds vermeld, komt de ontwikkeling van de samenwerkingseconomie tot stand vanuit praktijkervaring en daarom vindt participatie binnen een samenwerkingseconomie – bij voorkeur – dicht bij huis plaats. Door deel te nemen aan collaboratieve vormen van economie op lokaal niveau en te vertrekken vanuit de praktijk wordt een continu leerproces in gang gezet. Er is steeds ruimte voor vernieuwing en aanpassing en om het nieuwe denken vanuit de peer-economy en de daarbij horende waarden eigen te maken, worden vormen van scholing noodzakelijk geacht. Men moet zich voortdurend blijven ontplooien waar nodig. Tot slot is vertrouwen zeker en vast van belang. Doordat men in de samenwerkingseconomie in relatie tot andere mensen, gelijken staat, is vertrouwen in elkaar onontbeerlijk (Schoenmaker, 2009).

Externe links

Link naar een filmpje over een interview in verband met een economist over opkomst van de samenwerkingseconomie: http://www.bbc.com/news/world-radio-and-tv-27222524

Link naar een tekst over de opkomst van de samenwerkingseconomie met als insteek het huren en verhuren van allerlei dingen op het internet: http://www.economist.com/news/leaders/21573104-internet-everything-hire-rise-sharing-economy

Link naar een extra tekst over samenwerkingseconomie met voorbeelden in van bepaalde gedeelde producten: https://stuiterproxy.kuleuven.be/docview/,DanaInfo=search.proquest.com+1404804311

Link naar een kort artikel over de samenwerkingseconomie: https://stuiterproxy.kuleuven.be/docview/,DanaInfo=search.proquest.com+1559877238

Een animatiefilmpje over samenwerkingseconomie (ontstaan, inhoud, voorbeelden): https://www.youtube.com/watch?v=5y2P4z7DM88

Link naar een overzicht van de acht beste bedrijven in verband met samenwerkingseconomie: http://www.theguardian.com/sustainable-business/eight-best-sharing-economy-companies

Referenties

Airbnb (2014). Retrieved from https://www.airbnb.be/

All eyes on the sharing economy (2013). The Economist, 406(8826), 13-15.

Bauwens, M., & Lievens, J. (2014). De wereld redden. Met peer-to-peer naar een postkapitalistische samenleving. Antwerp, Belgium: Houtekiet.

Dervojeda, K., Verzijl, D., Nagtegaal, F., Lengton, M., & Rouwmaat, E. (2013). Business Innovation Observatory. The Sharing Economy. Retrieved from http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/policy/business-innovation-observatory/files/case-studies/12-she-accessibility-based-business-models-for-peer-to-peer-markets_en.pdf

Encyclo (2014). Retrieved from http://www.encyclo.nl/begrip/Zelfbeheer

Schoenmaker, B. (2009). Alternatieve economische systemen. Een exploratieve studie naar bruikbare concepten voor het ontwerp van een geregionaliseerd landbouwsysteem. Retrieved from http://innovatienetwerk.onlinetouch.nl/87/36#/0

Sharing economy (2014). Retrieved from http://en.wikipedia.org/wiki/Sharing_economy