Nederlands/Spelling/Aardrijkskundige namen: verschil tussen versies

In Nederland is de spelling ''-sch'' in 1947 overal daar waar voorheen ''ch'' stond afgeschaft, behalve in de uitgang ''-isch''. Zo werd bijvoorbeeld ''mensch'' vanaf dat moment als ''mens'' geschreven. Ook in België werd dat gedaan in het jaar daarvoor. Toch was er een verschil tussen beide landen, want in Nederland werden de plaatsnamen daar niet onder gerekend, in België wel. In Nederland zou dat nog bij een latere gelegenheid geregeld worden, maar het is er nooit van gekomen. Vandaar dat het nog altijd [['s-Hertogenbosch (gemeente)|'s-Hertogenbosch]] is met ''-sch'' en dat men daar [[''Bossche'' bollen]] kan eten.

Conservatisme in de spelling van plaatsnamen heeft soms tot gevolg dat in de spreektaal een plaats heel verschillend genoemd kan worden dan in de schrijftaal. In [[Canada]] bijvoorbeeld zegt men 'tronno' maar men schrijft [[Toronto]] en in de [[Verenigde Staten|VS]] zegt men in [[Connecticut]] toch echt 'connetticut'. Ook in Nederland zijn veel voorbeelden hiervan te vinden. Men zegt 'dort', 'gorkum', 'woerkom', 'noten' en 'menheerse' maar men schrijft Dordrecht, Gorinchem, Woudrichem, Othene en Middelharnis. Overigens geldt dat vooral voor de oud-ingezetenen van deze plaatsen. Nieuw-ingezetenen - veelal sprekers van Standaardnederlands en soms ook de plaatselijke politici -, grijpen vaak terug op de geschreven vorm en herstellen zo een uitspraak die lang niet meer te horen was. Vaak doet men dat uit huiver om dialect te spreken, soms ook omdat men niet anders weet.

Bij namen van buitenlandse plaatsen adviseert de Nederlandse Taalunie om het gebruik in buitenland te respecteren, tenzij er al een Nederlandse versie van de naam is, bijvoorbeeld Parijs of Berlijn, maar de grenzen zijn vaag. Zo schrijft men in de vijftigste staat van de [[Verenigde Staten]] zelf Hawaii, en de sprekers van de oorspronkelijke taal aldaar schrijven liefst Hawai'i om de glottisslag voor de laatste 'i' duidelijk te maken. Toch adviseert de Taalunie Hawaï, hoewel de schrijfwijze Hawaii ook mag.

De hierna in het vet aangeduide schrijfwijze is deze die door de [[Nederlandse Taalunie]] aanbevolen wordt. Eén en ander kan misschien duidelijk maken waarom wij aan de ene kant van de taalgrens ''Beverlo'' schrijven en aan de andere kant ''Waterloo''.

*'''Texel''', niet Tessel (naam in [[Franse tijd in Nederland|Franse tijd]] ingevoerd)

Ook in Vlaanderen gebruikt men voor deze plaatsnamen de “plaatselijke” ''([[endoniem|endonieme]])'' schrijfwijze.

In de Nederlandse provincie [[Friesland]] hebben de meeste plaatsen een Friese en een Nederlandse naam. Soms is alleen de Friese naam officieel. De situatie is dan vergelijkbaar met die in Frans-Vlaanderen, waar alleen de Franse naam officieel is (zie verder). De Nederlandse naam kan gebruikt worden, maar in een aantal omstandigheden heeft de officiële naam de voorkeur, ook in een Nederlandse tekst. Zie: [[Lijst van steden en dorpen in Friesland]]

De [[Nederlandse Taalunie]] heeft anderzijds een lijst gepubliceerd van alle Nederlandse namen voor Belgische plaatsen in Franstalig gebied: http://taalunieversum.org/taal/aardrijkskundige_namen/land/belgie.php Soms zijn dit van oorsprong Nederlandse namen die verfranst zijn:

*'''Nijvel''' (Nivelles), hoofdstad van [[Waals-Brabant]]

*'''Aarlen''' (Arlon), hoofdstad van de provincie [[Luxemburg (provincie)|Luxemburg]]

*'''Bergen''' (Mons), hoofdstad van [[Henegouwen]]

De aanduiding "vrijwel alleen in Vlaanderen gebruikelijk" betekent dus niet, dat de vertaling niet in Nederland gebruikt mag worden of dat in Nederland altijd de Franse naam gebruikt wordt. Zo zou het voor plaatsen waar in Wallonië [[faciliteitengemeenten|faciliteiten]] voor het Nederlands gelden erg vreemd zijn om de Franse naam te gebruiken, terwijl de Nederlandse naam nog officieel gebruikt wordt en ook op de plaatsnaamborden staat aangegeven (langs de [[taalgrens]] van west naar oost):

In het tweetalige [[Brussels Hoofdstedelijk Gewest]] doet zich de meest eigenaardige situatie voor. Voor de officiële Nederlandse naam wordt een recentere spelling gebruikt, terwijl de Franstaligen de oude schrijfwijze als Franse naam blijven gebruiken. Namen van gemeenten, straten en metrostations zijn dan op een merkwaardige manier “tweetalig”.

Sommige stations of bushaltes in Brussel zijn blijkbaar enkel in de oude spelling maar dat komt omdat ze naar een persoon verwijzen:

Soms is de Franse schrijfwijze wel iets of wat een meer Fransklinkende vorm:

Een twijfelgeval vormt het grensdorpje [[Tüddern]] in de Selfkant of Zelfkant, een gebied ten oosten van Sittard dat tussen 1949 en 1963 bij Nederland hoorde als het "Drostambt Tudderen". De Nederlandse naam Tudderen wordt nog steeds veel gebruikt, hoewel de Taalunie deze vorm niet vermeldt.

Als de naam helemaal uit de tijd geraakt is wordt de Nederlandse exoniem, - vaak ook de oude [[Nedersaksisch]]eNedersaksische schrijfwijze -, toch eerder een "rariteit" die haast uitsluitend nog in achternamen is terug te vinden: