Plato/Platonisme: verschil tussen versies

'''Platonisme''' heeft in de eerste plaats te maken met de filosofie van Plato en zijn invloed op latere filosofen. De term kan ook betrekking hebben op de betekenis die er later aan gegeven werd, namelijk het platonistisch realistisch standpunt ten overstaan van het bestaan van de [[Filosofisch woordenboek#/U|"universaliën"]]. Plato poneerde in zijn [[Plato/Ideeënleer|Ideeënleer]] namelijk het bestaan van objecten, vormen, ''ideeën buiten ruimte en tijd''. Dit gaf in de middeleeuwen aanleiding tot de [[Filosofisch woordenboek#/U|universaliënstrijd]].

In de eerste academie, (ook: de ''Oude Academie'' genoemd) die Plato omstreeks 385 v.Chr. zelf op zijn eigendom net buiten Athene oprichtte, werd mondeling onderwijs gegeven, waarbij niet alleen filosofie op het programma stond. Boven de poort van de Academie hing een opschrift: 'Wie geen aanleg heeft voor meetkunde, trede hier niet binnen.' Behalve wiskunde werd ook onderricht gegeven in onder meer astronomie, muziek, biologie en aan de [[Filosofisch woordenboek#/P|Pyhagoreeêrs]] ontleende getallensymboliek. Later, na Plato's dood, voer de ''Midden-Academie'' vanaf de ''3e eeuw v.Chr.'' onder leiding van Arcesilaus en Cameades een meer [[Filosofisch woordenboek#/S|sceptische]] koers. In de derde Academie (of ''Nieuwe Academie'') vanaf ca. 160 v.Chr. werd wat afstand genomen van het scepticisme, en dat ging gepaard met een dogmatische terugkeer naar de leer van Plato. De Academie bleef als school bestaan tot 529 toen zij door de Byzantijnse keizer Justinianus gesloten werd.

Omstreeks 90 v.Chr. verwierp Antiochus van Ascalon het scepticisme, waarmee de periode gekend als midden-platonisme een aanvang nam. Platonisme werd hierbij vermengd met bepaalde [[Filosofisch woordenboek#/P|peripatetische]] en [[Filosofisch woordenboek#/S|Stoïcijnse]] dogma's. In het midden-platonisme werden de Vormen (Ideeën) niet als transcendent beschouwd, maar immanent (inwonend) in de rationele geest. De fysieke werkelijkheid was een levend, bezield wezen, waar naar verwezen werd als 'Wereldziel'. Het eclectische karakter van het platonisme in deze periode is te merken aan de [[Filosofisch woordenboek#/P|pythagorische]] invloeden (Numenius van Apamea) en de integratie met joodse filosofie (Philo van Alexandria).

In de 3e eeuw verwierp [[Filosofisch woordenboek#/P|Plotinus]] Plato's systeem. Hij vermengde elementen uit het midden-platonisme nu met oosterse [[w:mystiek|mystiek]]. Aan de top van het Zijn plaatst hij 'Het Ene' of 'het Goede' als bron van alle dingen. Uit het Ene komt het [[Filosofisch woordenboek#/N|Nous]], de rede, waarin alle ideeën vervat zijn. De Wereldziel, als kopie van het Nous, wordt erdoor gegenereerd en die Wereldziel maakt gebruik van tot dan ongeordende materie om alle lichamen te vormen.

Het christendom onderging de invloed van het platonisme eerst via Clement van Alexandrië en Origen. Ook [[Filosofisch woordenboek#/A|Augustinus]] was zwaar beïnvloed door het platonisme, vooral door Victorinus Afer.

In de [[w:middeleeuwen|middeleeuwen]] was platonisme lange tijd de dominerende filosofie. Heel wat elementen van het platonisme werden door christelijke [[w:Theologie|theologen]] geadapteerd om de christelijke leer een rationele basis te verlenen. Vanaf de 13e eeuw taande de invloed van het platonisme en kreeg [[Filosofisch woordenboek#/A|Aristoteles]] filosofie meer aanzien in de middeleeuwse universiteiten. Toch was [[w:Thomas van Aquino|Thomas van Aquino]]'s filosofie nog steeds hoofdzakelijk platonistisch.