Onderwijs in relatie tot P2P/Toetsing aan praktijk en theorie/Durkheim: socialisatie: verschil tussen versies

Het is duidelijk dat Durkheim in het bepalen van de opdracht of functie van onderwijs vertrekt vanuit wat een samenleving en een specifieke groep in de samenleving verwacht van nieuwkomers. Die nieuwkomers moeten via cultuuroverdracht de ‘vermogens’ en ‘eigenschappen’ ontwikkelen die nodig zijn om die samenleving en specifieke groep in te stand te houden, en dus deze samenleving en de groepen daarbinnen te continueren of te reproduceren. De mens wordt doorheen educatie dus een sociaal wezen, of zoals Durkheim het sprekend omschrijft: “ De maatschappij ziet zich dus, bij iedere nieuwe generatie, tegenover een bijna geheel lege ruimte geplaatst waarin zij opnieuw moet gaan bouwen. Er moet zo snel mogelijk in dit zojuist geboren egocentrische en asociale wezen een ander wezen ontwikkeld worden, dat in staat is een moreel en sociaal leven te leiden. Dat is het werk van educatie en het belang ervan is duidelijk. Ze beperkt zich niet tot het ontwik-kelenontwikkelen van het individuele organisme zoals dat is bepaald door zijn natuur, tot het te voorschijn halen, van latente mogelijk-heden. Zij schept in de mens een nieuw wezen.” (pp. 216-217)

Deze functionalistische visie wordt ook duidelijk wanneer gekeken wordt naar wat er in een klas gebeurt (Parsons, in Peschar en Wesselingh, 1985, p. 91). Er is in eerste instantie sprake van een emancipatie aangezien (en voor zover) jonge mensen los komen van de emotionele gehechtheid aan het gezin (het eerste opvoedingsmilieu). Daarna is er een verinnerlijking van maatschappelijke waarden en normen, en dus datgene wat nodig is om zich in de bestaande maatschappij in te schakelen. De leerlingenpopulatie wordt ook gedifferentieerd, en meer bepaald zullen er op basis van prestatie(metingen) en waardering van de prestaties onderverdelingen aangebracht worden in die homogene groep van leeftijdsgenoten. Vanuit de maatschappij kan men stellen dat educatie, en met name de processen die zich in de klas afspelen, een selectie en allocatie van menselijk potentieel mogelijk maken. Onderwijs heeft met andere woorden een selectie- en allocatiefunctie, en dus op basis van prestaties mensen uitselecteren en een plaats toewijzen in de maatschappelijk orde. In dit kader zal men ook spreken van de kwalificatiefunctie van het onderwijs; in de enge betekenis verwijst dit naar het feit dat onderwijs jonge mensen in staat stelt toegang te krijgen tot de arbeidsmarkt , en in de brede betekenis verwijst dit naar het uitrusten van jonge mensen met die kennis, vaardigen en/of competenties die henhun toegang verlenen tot het maatschappelijke systeem en de verschillende subsystemen (arbeid, maar ook vervolgonderwijs etc.) daarbinnen.

De kernproblematiek in het thema ‘socialisatie’ heeft te maken met de reproductie van de samenleving of van de maatschappelijke orde. Uitgangspunt in het denken over de relatie onderwijs-samenleving is immers de bestaande samenleving en het koppelteken tussen onderwijs-samenleving wordt geïnterpreteerd als een ‘functie’. Kort gezegd betekent dit: onderwijs komt neer op een georganiseerde vorm van leren, en leren betekent socialiseren, dit wil zeggen die eigenschappen (kennis, ingesteldheid, waarden, normen, …) verwerven die toelaten een plaats in te nemen in de bestaande sociale orde en daardoor die orde mee te bestendigen. In deze benadering ligt de nadruk bijgevolg op integratie (van jonge mensen, nieuwe generaties) en op evenwicht (en dus behouden van bestaande orde, inclusief de verschillende groepen daarbinnen).