Ab Urbe Condita/De imperio: verschil tussen versies

Het '''''imperium''''' was in het oude Rome de term die men in Rome gebruikte om de (formeel toegekende militaire (en/of politieke) macht met aan te duiden. HetDe betekenis van de term heeft zowelin de loop van de tijd een ruimerezekere alsontwikkeling engeredoorgemaakt. betekenisIn brede zin betekent het elk militaire opperbevel dat aan een (ook niet-Romeins) bevelhebber werd gegeven. In enge zin heeft het betrekking op het militair opperbevel toegekend aan de hoogste republikeinse ambtenaren (''consul'', ''praetor'', ''dictator'', ''magister equitum'').

<br>In de vroege republiek was het ''imperium'' een aspect van het ''auspicium'' (beschikkingsrecht) van een opperbevelhebber. Ten laatste vanaf de - 4e eeuw v. Chr. werd ook het ''auspicium imperiumque'' (Plaut., ''Amph.'' 192, 196.) toegekend aan opperbevelhebbers in buitenlandse oorlogen. In de late republiek was het ''imperium'' een begrip dat zowel militair als civiel beschikkingsrecht van een magistraat inhield{{fn|1}}. Het zogenaamde "totale ''imperium''" behoorde dus niet tot de koningstijd of vroege republiek, maar was het resultaat van een politiek evolutie in de late republiek{{fn|2}}. De ''iurisdictio'' (recht om recht te spreken) was niet in dit ''imperium'' ingebegrepen{{fn|3}}.

<br>De ambtenarenmagistraten ''cum imperio'' werden("met gekozen''imperium''") inwerden devergezeld van ''comitialictores'' met centuriata''fasces'', waarbijdie hij ook hetde ''auspiciumcoercitio'' (het recht om de vlucht van vogelsburgers te bestuderentuchtigen) kreeg.van Dede magistraat ''auspiciacum militiaeimperio'' (militaireten competenties)uitvoer werdenmoesten pasbrengen. ná de verkiezing in deDeze ''comitia centuriatacoercitio'' doorwerd eenechter ingeperkt door dehet ''comitiaius curiataprovocationis'' gestemde(het recht op ''lexprovocatio curiataad de imperioPopulum'' toegekend.(beroep Ditbij washet nogvolk) tegen een overblijfseluitspraak uitvan deeen tijdambtenaar) datsinds de- hoge ambtenaren in de ''comitia curiata'' gekozen werden300.{{fn|14}}.

<br>Rond het midden van de - 3e eeuw v. Chr. werden andere voorwaarden verbonden aan de nieuwe ambten van de ''praetor peregrinus'' en de ''praetores'' voor de ''provinciae'' Sicilia, Sardinia et Corsica, Hispania citeriorCiterior en Hispania ulteriorUlterior{{fn|1}}. Sinds - 327/326 v. Chr. werd de ''prorogatio imperii'' (verlening"verlenging van het ''imperium''"), waartoe in de regel door de senaat en het volk werd besloten, toegekend. Hierdoor kreeg men het ''imperium pro consule'' ("''imperium'' voor een consul"; ''proconsul'') en het ''imperium pro praetore'' ("''imperium'' voor een praetor"; ''propraetor''). De dragers van een ''imperium pro consule'' velof ''praetore'' mochten niet binnen het ''[[pomerium]]'' komen. Opdat men toch een triomftocht kon houden, werd het een ''imperium''drager door een ''plebiscitum'' (volksbesluit) voor één dag toegestaan mét zijn ''imperium'' in het bereik ''domi'' (van thuis) te komen{{fn|67}}.

''Dictator'' Lucius Cornelius Sulla liet de reguliere magistraten ''cum imperio'' hun ambtstermijn in Rome zelf uitoefenen (''domi''), terwijl promagistraten buiten Rome hun ''imperium pro consulare vel praetore'' uitoefenden (''militae''). Na hun ambtstermijn kregen ze als promagistraat een ''imperium militae'' (''imperium'' voor het "buitenland"). Tussen - 80 en - 49 v. Chr. werd het militaire commando steeds meer gescheiden van het civiele gezag. Door een ''senatus consultum'' uit - 53 v. Chr. en een ''lex Pompeia'' werd er een interval van vijf jaar tussen de magistratuur en promagistratuur ingesteld, waardoor de promagistratuur niet langer een verlenging van een ''imperium'' was, maar eerder een nieuwe ambtsvorm met een ''imperium militae''. Onder Augustus zou Sulla's hervorming pas echt afgesloten worden{{fn|78}}.

Het ''imperium pro consulare'' van de ''triumviri'' van het Tweede Triumviraat paste in het rijtje van de ''imperia extraordinaria'' of ''infinita'' die toegekend waren aan ''promagistrati'' of ''privati'' (privaatpersonen) (o.a. Gnaius Pompeius Magnus maior, Gaius Iulius Caesar). Het ging hierbij om ''imperia militae'' (dus enkel geldend in de ''provinciae''), dat concureerde met dat van de promagistraten in een ''provincia'' (Cic., ''Att.'' 4.1,7; ''Phil.'' 11,30.){{fn|78}}.

<br>HetDe Tweede''triumviri TriumviraatRei Publicae Constituendae Consulari Potestate'' zouzouden op grond van de ''lex Titia'' eenuitzonderlijk uitzonderingambtenaren vormenzijn doornaast hetde consuls consulaatmet ookzowel een ''imperium pro consulare'' over meerdere ''provinciae'' bezattenals énde bevoegdheden van een magistraat binnen het ''pomerium''. Hiermee was de opdeling van het ''imperium'' door Sulla in een ''imperium domi'' en een ''imperium militae'' definitief, daar zelfs het triumviraat zich hield aan deze scheiding (zij het wel dat ze deze twee cumulerdencumuleerden){{fn|89}}.

In de praktijk hadden de hoge ambtenaren onder het ''principaat de facto'' geen militair bevel meer{{fn|910}}. Het ''imperium consulare'' en ''imperium proconsulare'' (voor het eerst aangetroffen bij Val. Max 6., VI 9, § 7;8, VIII 1, ''amb.'' 2.) vormde samen met de ''tribunicatribunicia potestas'' het fundament van de ''[[Ab Urbe Condita/Princeps Romae|princeps]]'' zijn macht. In - 23 v. Chr. werd het dit ''imperium'' toegestaan ook in Rome zelf zich te laten gelden (Cass. Dio, LIII 32.5.). Omdat de volgende ''principes'' dit ''imperium'' door de senaat (en later vooral door het leger) werd toegekend, werd zijn regeringsaantreding ''dies imperii'' genoemd.

<br>Het was onder het ''principaat'' dat het ''imperium maius'' zich ontwikkeld, dat gebaseerd was gebaseerd op een ''potestas maior'' ten opzichte van een ''proconsul''{{fn|1011}}. De ''princeps'' zou zich tot Nero of zelfs Traianus geen ''proconsul'' noemen. Het ''praenomen imperatoris'' (toegekend aan Gaius Iulius Caesar, zijn adoptiezoon Gaius IuliusImperator Caesar Augustus, en vele andere ''principes''keizers na hem.) en het uitroepen van de ''princeps'' tot ''imperator'' na een overwinning (die vaak door een ander werd behaald) toonden het militaire karakter van dit ''imperium''.

Door het verlies van de militaire bevoegdheid van het ''imperium'' onder Augustus werd er door de juristen in de 3e eeuw het ''imperium merum'' (zuiver ''imperium'') en het ''imperium mixum'' (gemengd ''imperium'') onderscheiden, waarbij de ''iurisdictio'' als belangrijkste elemente gezienelement werd gezien van het ''imperium'' van hoge magistraten (''Dig.'' 2,1,3-; ''Digtit.'' 1,21, § 5.1, 2 ''tit.'' 1; 50§ 3-4, 50 ''tit.'' 1, § 26.){{fn|1213}}.

<br>Rond dezelfde periode werd de ''imperatoria potestas'' niet langer door de senaat toegekend, maar bij acclamatie''acclamatio'' tot ''imperator'' door het leger{{fn|1314}}. Voortaan zou de keizer verkozen worden verkozen door het leger en moest de senaat hier slechts metmee instemmen.

{| style="verticalfont-alignsize:top; 95%"|{{fnb|1}}

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|2}}

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|3}}

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|4}}

|{{Aut|J. Martin}}, ''Die Provokation in der klassischen und späten Republik'', in ''Hermes'' 98 (1970), pp. 72-96.

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|5}}

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|6}}

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|78}}

|{{Aut|J. Bleicken}}, ''Imperium consulare / proconsulare im Übergang von der Republik zum Prinzipat'', in {{Aut|J. Bleicken}} (ed.), ''Colloquiumaus Anlaß des 80. Geburtstages von Alfred Heuß'' (Frankfurter Althistorische Studien 13), Kallmünz, 1993, pp. 117-133; {{Aut|A. Giovannini}}, ''Consulare Imperium'' (Schweizerische Beiträge zur Altertumswissenschaft 16), Basel, 1983. {{ISBN|3796516823}}

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|89}}

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|910}}

|{{Aut|J. Bleicken}}, ''Imperium consulare / proconsulare im Übergang von der Republik zum Prinzipat'', in {{Aut|J. Bleicken}} (ed.), ''Colloquiumaus Anlaß des 80. Geburtstages von Alfred Heuß'' (Frankfurter Althistorische Studien 13), Kallmünz, 1993, pp. 117-133.

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|1011}}

|{{Aut|W. Eck –- A. Caballos –- F. Fernández}} (edd.), ''Das Senatus Consultum de Cn. Pisone Patre'', München, 1996.

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|1112}}

|{{Aut|P.A. Brunt}}, ''Lex de imperio Vespasiani'', in ''JRS'' 67 (1977), pp. 95-116.

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|1213}}

|stylevalign="vertical-align:top;"|{{fnb|1314}}

|{{aut|F. De Martino}}, ''Storia della Costituzione romana'', 4.1, Napels, 1974², pp. 460-; 5, Napels, 1975², pp. 228-.