Latijn/Morfologie werkwoorden: verschil tussen versies

== De vormen ==

In de volgende secties zullen we het uitgebreide stelsel van vervoegingen van het Latijnse werkwoord de revue laten passeren. We zullen de vormen voorstellen aan de hand van de volgende vijf werkwoorden, die typische vertegenwoordigers van hun conjugatie zijn:

 

 

=== De indicativus: Actief ===

De indicativus actief kent alle zes tijden, die we een voor een, voor alle 5 conjugaties zullen bekijken.

 

 

==== De tegenwoordige tijd ====

De onvoltooid tegenwoordige tijd, of ''indicativus praesens actief'' en kortweg ''praesens'' genoemd, wordt afgeleid van de praesensstam en ziet er als volgt uit:

 

Een paar opmerkingen (een * voor een Latijnse vorm betekent dat deze vorm nooit voorkwam):

*De uitgangen die in principe aan de stam toegevoegd worden zijn: ''-o'', ''-s'', ''-t'', ''-mus'', ''-tis'', ''-nt''

*Bij de consonant conjugatie wordt er in alle vormen, behalve de 1 ev, een ''-i-'' tussen de stam en de uitgang geschoven, bijvoorbeeld: ''vinc + i + mus'' = ''vincimus'' (in plaats van ''vinc + mus'' = ''*vincmus'')

*In de gemengde conjugatie wordt de uitgaande stamklinker ''-e'' vervangen door ''-i'' en wordt vervoegd als de I-conjugatie (vandaar de term gemengde conjugatie)

|}

 

 

De onvoltooid verleden tijd, of ''indicativus imperfectum actief'' en kortweg ''imperfectum'' genoemd, wordt afgeleid van de praesensstam en ziet er als volgt uit:

 

|}

 

 

De onvoltooid toekomende tijd, of ''indicativus futurum actief'' en kortweg ''futurum'' genoemd, wordt afgeleid van de praesensstam en ziet er als volgt uit:

 

*De uitgangen voor het futurum voor de A- en E-conjugatie zijn: ''-o'', ''-is'', ''-it'', ''-imus'', ''-itis'', ''-unt''. Tussen de stam en de uitgang wordt een ''-b-'' geplaatst.

*De uitgangen voor het futurum voor de consonant, I- en gemengde conjugatie zijn: ''-am'', ''-es'', ''-et'', ''-emus'', ''-etis'', ''-ent''.

 

 

|}

 

 

De voltooid tegenwoordige tijd, of ''indicativus perfectum actief'' en kortweg ''perfectum'' genoemd, wordt afgeleid van de perfectumstam en ziet er als volgt uit:

 

|}

 

 

De voltooid verleden tijd, of ''indicativus plusquamperfectum actief'' en kortweg ''plusquamperfectum'' genoemd, wordt afgeleid van de perfectumstam en ziet er als volgt uit:

 

|}

 

 

De voltooid toekomende tijd, of ''indicativus futurum exactum actief'' en kortweg ''futurum exactum'' genoemd, wordt afgeleid van de perfectumstam en ziet er als volgt uit:

 

 

=== De indicativus: Passief ===

De indicativus passief kent evenals het actief alle zes tijden, die we een voor een, voor alle 5 conjugaties zullen bekijken. In tegenstelling tot het Nederlands dat een hulpwerkwoord gebruikt (namelijk ''worden''), gebruikt het Latijn een eigen set van uitgangen om de passieve vormen weer te geven.

 

 

==== De tegenwoordige tijd ====

De onvoltooid tegenwoordige tijd passief, of ''indicativus praesens passief'' en kortweg ''praesens passief'' genoemd, wordt afgeleid van de praesensstam en ziet er als volgt uit:

 

Een paar opmerkingen (een * voor een Latijnse vorm betekent dat deze vorm nooit voorkwam):

*De uitgangen die in principe aan de stam toegevoegd worden zijn: ''-or'', ''-ris'', ''-tur'', ''-mur'', ''-mini'', ''-ntur''

*Bij de consonant conjugatie wordt er in de 2 ev, een ''-e-'' tussen de stam en de uitgang geschoven: ''vinc + e + ris'' = ''vinceris''; de 3 ev en alle mv vormen krijgen een ''-i-'' tussen de stam en de uitgang, bijvoorbeeld 2 mv: ''vinc + i + mini'' = ''vincimini''

*In de gemengde conjugatie wordt de uitgaande stamklinker ''-e'' vervangen door ''-i'', behalve bij de 2 ev die de ''-e'' behoudt.

 

==== De verleden tijd ====

De onvoltooid verleden tijd passief, of ''indicativus imperfectum passief'' en kortweg ''imperfectum passief'' genoemd, wordt afgeleid van de praesensstam en ziet er als volgt uit:

 

 

==== De toekomende tijd ====

De onvoltooid toekomende tijd passief, of ''indicativus futurum passief'' en kortweg ''futurum passief'' genoemd, wordt afgeleid van de praesensstam en ziet er als volgt uit:

 

*Voor de A- en E-conjugatie geldt dat tussen de stam en de uitgang van de 1 ev ''-bo-'', van de 2 ev ''-be-'', van de 3 mv ''-bu-'' en van de overige vormen ''-bi-'' geplaatst wordt.

*Voor de consonant, I- en gemengde conjugatie geldt dat tussen de stam en de uitgang van de 1 ev een ''-a-'' en van de overige vormen een ''-e-'' geplaatst wordt.

 

 

==== De voltooid tegenwoordige tijd ====

De voltooid tegenwoordige tijd passief, of ''indicativus perfectum passief'' en kortweg ''perfectum passief'' genoemd, wordt afgeleid van de supinumstam en maakt gebruik van het hulpwerkwoord ''esse''. De vormen zien er als volgt uit:

 

Merk op dat, hoewel ''pirata'' eindigt op een ''-a'' het voltooid deelwoord toch met ''-us'' eindigt. Dit komt omdat ''pirata'' mannelijk is en het voltooid deelwoord zich naar getal en geslacht van het onderwerp richt en '''niet naar de vorm''' van het onderwerp!

 

 

De voltooid verleden tijd passief, of ''indicativus plusquamperfectum passief'' en kortweg ''plusquamperfectum passief'' genoemd, wordt afgeleid van de supinumstam en maakt gebruik van het hulpwerkwoord ''esse''. De vormen zien er als volgt uit:

 

|}

 

 

De voltooid toekomende tijd passief, of ''indicativus futurum exactum passief'' en kortweg ''futurum exactum passief'' genoemd, wordt afgeleid van de supinumstam en maakt gebruik van het hulpwerkwoord ''esse''. De vormen zien er als volgt uit: