Handboek Wikimedia Commons/Inleiding

Wikimedia Commons (verder afgekort tot Commons) is een platform voor het delen van afbeeldingen, geluidsfragmenten, video's en andere media met een educatief karakter. Sinds de oprichting op 7 september 2004 is het uitgegroeid tot de mediabibliotheek van de wereld. De media eruit worden gebruikt in Wikipedia, Wikiboek, Wikivoyage en op vele andere websites. Omgekeerd móéten media bijna altijd in Commons zijn opgenomen om ze in de zusterprojecten te kunnen gebruiken, al hebben sommige wiki's (zoals de Engelstalige Wikipedia) ook lokale bestanden (die dan alleen op dat project te gebruiken zijn).

Commons is een zusterproject van onder andere Wikipedia en Wikibooks (zie Overzicht Wikimedia-projecten), en wordt beheerd door dezelfde organisatie, de Wikimedia Foundation. Net als deze andere Wikimedia-projecten wordt Commons onderhouden door vrijwilligers.

In tegenstelling tot veel andere Wikimedia-projecten is er één Commons en niet een voor elke taal. Afbeeldingen zijn immers in de regel internationaal. Dit betekent dat de voertaal er Engels is. Wel kunnen bestanden en galerijpagina's in elke denkbare taal worden benoemd en beschreven, alleen de categorieën (trefwoorden) en discussies zijn in de regel in het Engels.

Op de voorpagina van Commons staan dagelijks wisselende uitgelichte foto's (bovenaan) en video's (daaronder). In de kolommen links en rechts staan handige links, algmene naar o.a. Help-pagina's, bestanden uploaden en hulpmiddelen, maar ook naar links die specifiek voor deze pagina gelden, zoals Verwijzingen naar deze pagina.

Uploaden

Net als in Wikipedia en Wikibooks mag iedereen een bijdrage leveren, in dit geval door media toe te voegen, mits hij/zij zich aan de voorwaarden houdt. Een belangrijke voorwaarde betreft auteursrechten: alleen zelfgemaakte media (zoals foto's en video's) mogen worden ge-upload; van andere makers mogen alleen media ge-upload worden als zij schriftelijk toestemming hebben gegeven of als de auteursrechten zijn verlopen (in de regel 70 jaar na overlijden van de maker).

Gebruik van media

De media in Commons zijn wereldwijd vrij, gratis en voor alle doeleinden te gebruiken mits men zich aan de voorwaarden houdt die in de betreffende bestandspagina's vermeld staan. Vaak gaat het dan om de verplichting de naam van de fotograaf en de licentie te vermelden en aangepast werk onder dezelfde licentievoorwaarden te verspreiden. Commons-media kunnen in elk Wikimediaproject worden gebruikt, maar ook bijvoorbeeld in werkstukken, scripties, rapporten, voor spreekbeurten, presentaties en op gewone websites.
Alleen "plaatjes kijken" kan natuurlijk ook. Probeer daarvoor de sectie galerij-pagina's eens uit. Dit zijn overzichten met een selectie van afbeeldingen over een bepaald onderwerp. Ze zijn te vinden via Category:Gallery pages.

Doel van dit Wikiboek

Dit handboek is opgezet als een stap-voor-stap wegwijzer in de wirwar van Help-pagina's op Commons, die bovendien slechts voor een deel in het Nederlands zijn vertaald. Doelgroep is iedereen die bestanden van Commons wil toevoegen, gebruiken of er aan wil bijdragen dat bestanden beter vindbaar zijn. Wilt u snel iets over een bepaald onderwerp weten, gebruik dan de Index. Voor GLAM-organisaties die hun media op Commons willen delen is er bovendien de Handleiding Wikimedia voor medewerkers van erfgoedinstellingen.
In dit boek wordt ervan uitgegaan dat de lezer ten minste de basisvaardigheden voor computergebruik en internet beheerst. Hier worden alleen de specifieke ins en outs van Commons uitgelegd.

Opbouw van dit boek

Deel I betreft basiskennis. Dit deel is speciaal voor wie kennis wil maken met Commons, alleen bestanden wil gebruiken en/of een klein aantal bestanden wil uploaden. De basisbegrippen worden uitgelegd, er zijn tips voor het vinden van gewenste bestanden en er wordt uitgelegd hoe bestanden kunnen worden ge-upload en (her)gebruikt.

Deel II is voor wie meer wil, bijvoorbeeld grotere hoeveelheden bestanden uploaden (waarbij van de uploader wordt verwacht dat die deze bestanden ook goed vindbaar maakt via correcte categorieën^*)), zijn/haar kennis wil uitbreiden en/of vrijwilliger wil worden. In dit deel wordt dieper ingegaan op de onderdelen uit Deel I en komen ook andere aspecten aan bod.

*) Voor enkele losse foto's zonder (correcte) categorieën van iemand zonder ervaring op Commons wordt wel coulantie betracht, maar de tolerantiegrens van menig vrijwilliger wordt al snel overschreden als iemand 15 à 20 foto's of meer uploadt zonder zich te bekommeren om categorieën; na verloop van tijd worden deze foto's verwijderd en/of wordt zijn/haar account geblokkeerd.

In Afkortingen staat een lijst met afkortingen die vooral op Commons-discussiepagina's worden gebruikt.

In de Index staan de in dit wikiboek gehanteerde termen alfabetisch gerangschikt, met per term een link naar het onderdeel in dit boek waarin deze wordt besproken, de Engelse term in Commons en een code indien van toepassing.

Codes
Als u in beschrijvingen en andere onderdelen meer dan gewone platte tekst wilt gebruiken, zult u codes moeten toepassen. Net als in andere wiki-projecten geldt dat de gebruikte computertaal helaas geen Word is. Een belangrijk deel van dit boek is daarom noodgedwongen gewijd aan die codes. Bij elk onderdeel in dit wikiboek staan de meest gebruikte codes beschreven. In de Index zijn ook de codes vermeld.