Huishouden/Gastvrijheid

Schilder Kirchner met gasten aan de koffietafel (1923-24)

Gastvrijheid gaat over het welkom heten van gasten in het eigen huis en daar samen met hen een prettige tijd doorbrengen. Daar horen in de regel eten en drinken bij, maar ook ruimte maken voor de gast, een ontvangstkamer die is ingericht op de ontvangst van gasten, gesprekken voeren en eventueel andere activiteiten.

Hier gaat het vooral om gasten die vantevoren zijn uitgenodigd. Als iemand onverwacht op de stoep staat, zal hij/zij niet op dezelfde ontvangst kunnen rekenen als een uitgenodigde gast. We zijn er immers niet op voorbereid.

Er zijn verschillende gelegenheden waarbij gasten worden ontvangen. Van zakenlui die iets met ons te bespreken hebben, vriendjes van de kinderen die komen spelen, de buurvrouw die een kopje koffie komt drinken, verjaardagsvisite en mee-eters, tot monteurs en andere vaklieden die iets bij ons komen installeren of repareren.

Vantevoren

Zorg voor:

Een opgeruimd huis. Als de monteur komt voor onderhoud van de verwarmingsketel op zolder, dan moet de weg erheen vrij zijn èn de ruimte rondom de ketel. Als u visite krijgt, dan zal de zithoek in de woonkamer uitnodigend moeten zijn, met bijvoorbeeld een mooi fotoboek of tijdschrift op de salontafel, dat u wegruimt zodra er iets te drinken wordt geserveerd. Beschouw ook de schoonmaakster als een gast, als het huis is opgeruimd, kan zij direct aan de slag.
Voldoende zitplaatsen en (bijzet-)tafeltjes. Haal benodigde meubels van zolder of uit de opslag en maak ze even schoon. Zet alles aan de kant of elders in huis dat niet aan de feestvreugde zal bijdragen.
Voldoende ruimte op de kapstok, zodat de jassen van gasten kunnen worden opgehangen. Een paraplubak voor natte paraplu's. (Zie ook Inrichting gang.)
Een schoon toilet, met een prullebak, handdoekje en zeep.
Een bordje dat er in huis niet gerookt mag worden, als dat zo is. Anders: zet asbakken klaar.

Kan water met citroen en munt
Voldoende drinken, zoals koffie, koffiemelk, suiker, thee (met eventueel schijfjes citroen, melk, honing of rum), limonade, mineraalwater (met/zonder prik) en sap. Een goede dorstlesser bij warm weer: een grote kan koud leidingwater met enkele takjes munt en (schoongeboende) schijfjes citroen er in, eventueel aangevuld met een schijftje verse gember en/of ijsblokjes. Maak een of meer kannen (of lege flessen) ruim van tevoren klaar, hoe langer ze staan, hoe lekkerder ze worden. Als gasten ook tijdens het borreluur blijven: bied ook iets sterkers, zoals bier, wijn en een enkele fles sterkere drank. Maar u hoeft zeker geen complete bar-uitrusting in huis te hebben.
Iets lekker erbij, steeds afhankelijk van de gelegenheid. Bij iets feestelijks hoort uiteraard taart, al of niet zelfgebakken. Anders (zelfgebakken of gekochte) cake, boterkoek of kruidkoek; en/of een koekje bij de koffie, en chocolaatjes, biscuitjes en/of pâtes de fruits bij de thee. Tijdens het borreluur kunnen diverse soorten zoutjes, chips en noten gepresenteerd worden, al of niet samen met diverse hapjes zoals blokjes kaas en worst, augurkjes, radijsjes, kerstomaatjes (met prikkertjes te combineren tot feestelijke hapjes), toastjes met lekker beleg (zoals salades, smeerkaas, paté, plakjes buitenlandse kaas en/of gerookte zalm), en/of een bittergarnituur. De keuze is aan u, mede afhankelijk van het gezelschap (voor vegetariërs ook hapjes zonder dierlijke producten, voor wie een dieet volgt (zoals vanwege diabetes, of zoutarm) ook iets dat zij mogen eten), de grootte van het gezelschap en hetgeen er bij u en uw gasten gebruikelijk is. Vraag eventueel vantevoren aan gasten wat zij graag of juist niet eten/drinken en houd daar rekening mee.
Zet ook kopjes, schoteltjes, mokken, glazen, theelepeltjes, gebaksschoteltjes en gebaksvorkjes klaar (afhankelijk van wat er wordt geserveerd), en laat dat zo min mogelijk wegwerpartikelen zijn.
Een maaltijd als gasten blijven mee-eten. Het beste is om alles vantevoren te kunnen bereiden, zodat u op het moment suprême zo lang mogelijk bij de gasten kan zijn en maar kort in de keuken. Als u het geld ervoor heeft, kunt u ook denken aan maaltijdbezorging, catering en de ouderwetse afhaal-Chinees, afhankelijk van het gezelschap en hun smaken. Soms zijn er in de wijk amateurs die tegen een vergoeding graag voor anderen koken, probeer dat wel eerst uit.
Een tafelschikking: bij een wat groter gezelschap en een formele setting. Anders kiezen de gasten zelf waar en naast wie ze willen zitten.
[Eventueel:] Muziek die bij de gelegenheid past. In veel gevallen kan het ook zonder muziek.
Waarschuw de buren als er overlast voor hen is te verwachten, bijvoorbeeld door harde muziek. Dat kan met een briefje door de brievenbus, met daarop duidelijk vermeld: de datum, tijden en aard van de mogelijke overlast.
Een logeerplek voor een gast die blijft slapen voor één of enkele nachten. Ideaal is een logeerkamer, anders een opklapbed of een (kermis-)bed in één van de andere slaapkamers. Een vriendje of nichtje dat komt logeren kan gerust op de kamer bij de zoon resp. dochter slapen op een geïmproviseerde slaapplaats met een stretcher, matras of luchtbed op de grond en een slaapzak. Zorg dat de logeerplek in orde is, het bed is opgemaakt en leg per persoon klaar: 2 badhanddoeken, 2 washandjes, een glas, nieuw stukje zeep en eventueel een extra deken. Zorg bij een logeerpartij ook voor een schone badkamer.
Vazen voor het grijpen voor het geval de gast(en) bloemen voor u meeneemt. Wees overigens niet teleurgesteld als ze een andere verrassing voor u in petto hebben, of niets meenemen. Het belangrijkste is, dat ze er zijn.
Een plek voor cadeautjes in het geval een verjaardag wordt gevierd.
Een planning, maar dat is afhankelijk van de gelegenheid. Voor koffie drinken met de buurvrouw is dat niet nodig, voor de ontvangst van een groter gezelschap dat enkele uren blijft, is dat wel handig. Het kan altijd anders lopen, maar dan is er in ieder geval een leidraad. Spreek met huisgenoten een taakverdeling af.
Activiteiten die jullie gezamenlijk kunnen ondernemen als de gasten meerdere uren blijven. Bijvoorbeeld met de kinderen naar de speeltuin, een wandeling in een nabijgelegen park, spelletjes in de tuin of binnen.

Ideeën voor lekkers erbij:

Schaal met taartjes
Presenteerschaaltje met koekjes
Thee met lekkers
Schaaltje met bonbons/chocolaatjes
Pâtes de fruits
Rauwkost met dipsauzen
Tortilla-chips met dipsauzen
Schaaltje noten (maar dan met een lepeltje)
Toastjes met kaas
Prikkertjes met tomaatjes, kaas en olijven
Diverse hapjes
Bittergarnituur

Na het arriveren van de gast(en)

Uiteraard heet u hen welkom en neemt u hun jassen en eventuele paraplu's aan.
U nodigt hen uit naar de woonkamer of andere geschikte ruimte (de verwarmingsmonteur bijvoorbeeld naar zolder).
Als er in huis niet gerookt mag worden, en u weet dat een gast graag rookt, meld dan direct het verbod en wijs hem/haar een plek waar hij wel kan roken, bijvoorbeeld in de tuin of op het balkon (met een asbak).
In de woonkamer: zet de TV en radio uit (tenzij de gasten juist komen om gezamenlijk naar een TV-uitzending te kijken), laat hooguit op de achtergrond een rustig muziekje spelen. Het gaat om de gesprekken met de gast(en) in een aangename sfeer. Op een dansfeestje kan de muziek uiteraard harder staan, mits de buren zijn gewaarschuwd, maar na 23:00 hoort het rustig te zijn.
Veelal zal het minimum zijn om een gast iets te drinken aan te bieden. Afhankelijk van het tijdstip en het doel van de bijeenkomst: vaak koffie of thee, limonade of sap voor kinderen en eventueel iets lekkers erbij, afhankelijk van de gelegenheid. Dit geldt ook voor zakelijke gasten, en voor monteurs en andere vaklieden die langer dan ongeveer een half uur blijven. Voor een borrel worden uiteraard alcoholische dranken of fris aangeboden, vergezeld van zoutjes, noten en/of hartige hapjes.
Zie Aan tafel voor tafel dekken en suggesties voor broodmaaltijden; zie Hoofdstuk Voeding voor links naar suggesties voor overige maaltijden. Als de maaltijd en de tafel gereed zijn, nodigt de gastvrouw of gastheer de gasten aan tafel en wijst hen eventueel hun plaats (als er een tafelschikking is). Zelf zit ten minste één van hen dicht bij de keuken om gemakkelijk gerechten te kunnen halen en afwas naar de keuken te kunnen brengen.
Na het eten kan koffie of thee worden aangeboden. Later op de avond kunnen andere dranken worden geschonken, eventueel vergezeld van hartige hapjes.
Bij het afscheid vergezelt de gastvrouw of gastheer de gasten naar de hal, helpt hen in hun jas, vergeet niet de paraplu mee te geven (indien van toepassing), bedankt hen voor hun komst (en opnieuw voor de cadeaus, als dat van toepassing is) en laat hen uit.