Nieuwgrieks/Onzijdige substantieven
Onzijdige substantieven kunnen in het Grieks enkel op volgende uitgangen eindigen:
- -ο, -ι, -υ, -ος, -α, -ας, -ως
Merk op dat -ος een uitgang is die zowel bij mannelijke, vrouwelijke als onzijdige substantieven kan voorkomen. De meerderheid van deze substantieven is evenwel mannelijk.
Ook -ας is een uitgang zijn die zowel bij mannelijke als οnzijdige substantieven kunnen voorkomen. Opnieuw is de meerderheid van deze substantieven mannelijk.
Verder kunnen we ze onderverdelen in gelijklettergrepig en ongelijklettergrepig: een substantief heet gelijklettergrepig indien er in het meervoud evenveel lettergrepen zijn als in het enkelvoud.
De gelijklettergrepigen eindigen op: -ο, -ι, -υ, -ος
De ongelijklettergrepigen eindigen op: -α, -ο, -ας, -ως
Het is dus enkel bij de substantieven op -ο dat je moet weten tot welke groep ze behoren, voor de overige zes uitgangen is er maar één mogelijkheid.
Elk van de 8 groepen die we zo kunnen onderscheiden worden hierna één voor één besproken. Binnen elke groep zijn er dan verschillende voorbeelden al naargelang de lettergreep waarop het accent valt.
Opmerkingen:
- Bij alle onzijdige substantieven is de vocatief gelijk aan de nominatief. Deze naamval wordt dus in de onderstaande tabellen niet vermeld.
- Bij alle onzijdige substantieven is de accusatief gelijk aan de nominatief.
- Er bestaan ook 4 Oud-Griekse uitgangen, ze worden behandeld op de pagina over onregelmatige substantieven.
Gelijklettergrepigen op -o
bewerken| laatste | voor- laatste | derde- laatste (groep 1) | derde- laatste (groep 2) | |
|---|---|---|---|---|
| Nom. Enk. | βουνό | πεύκο | σίδερο | πρόσωπο |
| Gen. Enk. | βουνού | πεύκου | σίδερου | προσώπου |
| Acc. Enk. | βουνό | πεύκο | σίδερο | πρόσωπο |
| Nom. Mv. | βουνά | πεύκα | σίδερα | πρόσωπα |
| Gen. Mv. | βουνών | πεύκων | σίδερων | προσώπων |
| Acc. Mv. | βουνά | πεύκα | σίδερα | πρόσωπα |
| Betekenis | berg | den | ijzer | voorhoofd |
Opmerkingen:
- Als het accent op de derde laatste lettergreep valt dan zijn er dus twee mogelijkheden voor het accent in de genitief.
- De meeste woorden die tot groep 2 behoren zijn woorden waarvan de origine teruggaat op het Oud-Grieks. Voor een moderne gebruiker rest er eigenlijk niets anders dan te onthouden welk substantief tot welke groep behoort.
Gelijklettergrepigen op -ι
bewerken| laatste | voor- laatste | |
|---|---|---|
| Nom. Enk. | παιδί | τραγούδι |
| Gen. Enk. | παιδιού | τραγουδιού |
| Acc. Enk. | παιδί | τραγούδι |
| Nom. Mv. | παιδιά | τραγούδια |
| Gen. Mv. | παιδιών | τραγουδιών |
| Acc. Mv. | παιδιά | τραγούδια |
| Betekenis | kind | lied |
Opmerkingen:
- In de genitief staat het accent steeds op de laatste lettergreep.
- Deze groep bevat slechts één woord met accent op de derdelaatste lettergreep: φίλντισι "ivoor" (gen. enk. φιλτισιού, geen meervoud).
- Het woord μέλι "honing" kan ongelijklettergrepig verbogen worden met genitief μέλιτος (geen meervoud).
- Verkleinwoorden op -άκι of -ούλι hebben geen genitief.
- Woorden op -άι of -όι krijgen een extra -γ- in alle naamvallen behalve de nom., acc. en voc.enk.:
voor- laatste Nom. Enk. ρολόι Gen. Enk. ρολογιού Acc. Enk. ρολόι Nom. Mv. ρολόγια Gen. Mv. ρολογιών Acc. Mv. ρολόγια Betekenis uurwerk
Gelijklettergrepigen op -υ
bewerken| voor- laatste | |
|---|---|
| Nom. Enk. | βράδυ |
| Gen. Enk. | βραδιού |
| Acc. Enk. | βράδυ |
| Nom. Mv. | βράδια |
| Gen. Mv. | βραδιών |
| Acc. Mv. | βράδια |
| Betekenis | avond |
Opmerking:
- Deze groep bevat enkel woorden met het accent op de voorlaatste lettergreep.
- In de genitief verspringt het accent naar de laatste lettergreep.
- het woord δάκρυ "traan" behoudt de -υ- in alle naamvallen verder is de gen.mv. δακρύων.
Gelijklettergrepigen op -ος
bewerken| voor- laatste | derde- laatste | |
|---|---|---|
| Nom. Enk. | μέρος | έδαφος |
| Gen. Enk. | μέρους | εδάφους |
| Acc. Enk. | μέρος | έδαφος |
| Nom. Mv. | μέρη | εδάφη |
| Gen. Mv. | μερών | εδαφών |
| Acc. Mv. | μέρη | εδάφη |
| Betekenis | deel | terrein |
Opmerkingen:
- Deze groep bevat geen woorden met accent op de laatste lettergreep.
- In de genitief enkelvoud, nominatief meervoud en accusatief meervoud staat het accent altijd op de voorlaatste lettergreep.
- In de genitief meervoud staat het accent altijd op de laatste lettergreep.
- Deze groep bevat flink wat abstracte woorden die bijgevolg geen meervoud hebben:
- θάρρος "durf, moed", κόστος "kostprijs", ύφος "hoogte", enz.
- Het woord πέλαγος "oceaan" wordt soms verbogen als een onzijdig substantief op -o (in dat geval eindigen dus enkel de nominatief en de accusatief enkelvoud op -ος).
Ongelijklettergrepigen op -α
bewerken| voor- laatste | derde- laatste | |
|---|---|---|
| Nom. Enk. | κύμα | όνομα |
| Gen. Enk. | κύματος | ονόματος |
| Acc. Enk. | κύμα | όνομα |
| Nom. Mv. | κύματα | ονόματα |
| Gen. Mv. | κυμάτων | ονομάτων |
| Acc. Mv. | κύματα | ονόματα |
| Betekenis | golf | naam |
Opmerkingen:
- Deze groep bevat geen woorden met het accent op de laatste lettergreep.
- Het accent staat in de genitief meervoud steeds op de voorlaatste lettergreep.
- In de andere naamvallen verschuift het accent enkel indien het op de vierdelaatste lettergreep terecht zou komen.
- γάλα "melk" heeft soms γάλακτος en γαλάκτων als genitief enkelvoud en meervoud.
Ongelijklettergrepigen op -ο
bewerken| derde- laatste | |
|---|---|
| Nom. Enk. | δέσιμο |
| Gen. Enk. | δεσίματος |
| Acc. Enk. | δέσιμο |
| Nom. Mv. | δεσίματα |
| Gen. Mv. | δεσιμάτων |
| Acc. Mv. | δεσίματα |
| Betekenis | vastbinden |
Opmerkingen:
- Deze groep bevat enkel woorden met het accent op de derdelaatste lettergreep. Ze zijn gemakkelijk te herkennen want ze eindigen alle op -σιμο, -ξιμο of -ψιμο.
- Het zijn eigenlijk de verbogen vormen van de (Nederlandse) infinitief (meer hierover op de pagina over het voltooid aspect).
- Het accent staat in de genitief meervoud steeds op de voorlaatste lettergreep.
- In de andere naamvallen verschuift het accent enkel indien het op de vierdelaatste lettergreep terecht zou komen.
Ongelijklettergrepigen op -ας
bewerken| voor- laatste | |
|---|---|
| Nom. Enk. | κρέας |
| Gen. Enk. | κρέατος |
| Acc. Enk. | κρέας |
| Nom. Mv. | κρέατα |
| Gen. Mv. | κρεάτων |
| Acc. Mv. | κρέατα |
| Betekenis | vlees |
Opmerking:
- Deze groep bevat in totaal slechts 3 substantieven; de andere zijn:
- πέρας "eindpunt"
- τέρας "monster"
- γήρας "ouderdom"
Ongelijklettergrepigen op -ως
bewerken| laatste | |
|---|---|
| Nom. Enk. | φως |
| Gen. Enk. | φωτός |
| Acc. Enk. | φως |
| Nom. Mv. | φώτα |
| Gen. Mv. | φώτων |
| Acc. Mv. | φώτα |
| Betekenis | licht |
Opmerkingen:
- De samenstellingen van φως hebben de klemtoon op de voorlaatste lettergreep in alle naamvallen, bvb. αεριόφως "gaslicht", ημίφως "schemering", λυκόφως "avondschemering".
- Deze groep bevat verder slechts twee substantieven:
- καθεστώς "staatsbestel" (maar met gen. enk. καθεστώτος)
- γεγονός "gebeurtenis" (maar met gen. enk. γεγονότος)