Onderwijs in relatie tot P2P/Decentraal systeem

Onderwijs in relatie tot P2P

Het concept Decentraal systeem bestaat uit twee woorden, namelijk 'decentraal' en 'systeem'. Een systeem is een samenhangend geheel van elementen, die als één geheel functioneren (systeem, 2014). Decentraal wil zeggen niet-centraal. Het wijst op het feit dat elementen niet gestuurd worden vanuit één bepaald punt, maar vanuit meerdere punten van het systeem.

Een decentraal systeem is vervolgens een systeem dat horizontaal gestructureerd is, waarbij de macht eerder gelijk is verdeeld onder de verschillende elementen. De controle van het systeem is met andere woorden gelegen in meer dan één punt. Het tegenovergestelde is een centraal systeem, waarbij de controle is gesitueerd in één centraal punt.

Decentraal systeem en P2P

Het woord ‘decentraal systeem’ wordt door Michel Bauwens gebruikt in een schema waarin P2P ingedeeld kan worden. Het schema bestaat uit vier kwadranten die van elkaar gescheiden worden door een verticale en een horizontale as. De verticale as staat voor de polariteit gecentraliseerd/globaal en gedecentraliseerd/lokaal. Een gecentraliseerd/globaal systeem houdt een gecentraliseerde controle in. Hier tegenovergesteld aan houdt een decentraal systeem een gedistribueerd, punt-tot-punt, peer-to-peernetwerk in. Dit betekent dat de controle niet centraal gelegen is, maar is verdeeld onder verschillende peers. De horizontale as geeft de polariteit weer tussen winstgedreven organisaties versus verenigingen voor maatschappelijk nut die doelgedreven zijn (Bauwens, 2014). Vervolgens worden de volgende vier kwadranten bekomen: netarchisch kapitalisme, gedistribueerd kapitalisme, lokale veerkracht en global commons (Bauwens, 2014, p. 57). Gedecentraliseerde/lokale systemen bestaan dus volgens het schema uit gedistribueerd kapitalisme dat is gericht op winst en lokale veerkracht dat gemeenschapsgericht is. Gedistribueerd kapitalisme bestaat uit systemen gebaseerd op individuele kapitaaltransacties zonder monopolievorming. Dit wil zeggen dat mensen goederen en geld vrij uitwisselen zonder dat iemand hier de macht over heeft. Lokale veerkracht bestaat uit decentrale doelgedreven systemen die zich traditioneel bevinden in de transitiesfeer (Leyssens, 2013) of de ruilsfeer. Volgens Bauwens kan P2P in deze vier vormen (of een mix ervan) voorkomen (Leyssens, 2013).

P2P in vier kwadranten

Decentraal systeem wijst op een bepaalde vorm waarin P2P kan voorkomen. Het gaat bij P2P niet altijd om een decentraal systeem, aangezien het ook meer centraal georganiseerd kan worden. Zo kan P2P geplaatst worden op de as gecentraliseerd/globaal - gedecentraliseerd/lokaal. Deze as geeft met andere woorden weer in hoeverre P2P beheerd wordt op één centrale plaats, dan niet gedecentraliseerd of horizontaal van structuur is (Leyssens, 2013). De nadruk ligt hier dus vooral op de mate dat een systeem centraal of decentraal is. Als een peer-to-peerinfrastructuur centraal gecontroleerd wordt, dan zullen de peers geen controle kunnen uitoefenen over het systeem. Wat wel mogelijk is bij een peer-to-peernetwerk, dat decentraal is en waarbij de controle volledig is verdeeld onder de verschillende peers. Bauwens gaat echter uit van een samenwerking tussen globaal/centraal en lokaal/decentraal. Zo legt hij de aandacht bij de ontwikkeling van de globale commons, omdat dit kwadrant betrekking heeft op een combinatie tussen globaal en lokaal. Hij meent immers een tendens te herkennen richting decentrale systemen die zich op lokaal niveau manifesteren, maar een globale impact houden (Leyssens, 2013). Natuurpunt, een vereniging voor maatschappelijk nut, is hier een voorbeeld van.

Voorbeeld

Volgens het schema hierboven kunnen decentrale systemen ingedeeld worden onder de kwadranten gedistribueerd kapitalisme en lokale veerkracht. Een voorbeeld van gedistribueerd kapitalisme (een maatschappelijk stelsel dat een vrije samenwerking mogelijk maakt tussen peers met betrekking tot kapitaalvorming) is Airbnb, dat mensen toelaat om extra geld te verdienen. Het is een community-marktplaats waar mensen over de hele wereld unieke accommodaties kunnen adverteren, ontdekken en boeken. Mensen kunnen door het ter beschikking stellen van een ruimte extra geld bijverdienen. De wijze waarop een gedistribueerd kapitalistisch systeem zich ontwikkelt, is afhankelijk van de intentie van de gebruiker ervan. Een werkloze kan Airbnb bijvoorbeeld gebruiken om het wegvallen van zijn inkomen deels te compenseren, maar het kan ook gebruikt worden door een huisjesmelker die meer geld kan bijverdienen via Airbnb dan via traditionele verhuurkanalen (Welkom thuis, n.d.). Een voorbeeld van lokale veerkracht waarbij de gerichtheid naar de commons centraal staat is LETS (Local Exchange and Trade System), een plaatselijk ruil- en handelssysteem (Wat is LETS? n.d.). Lien wil bijvoorbeeld leren koken, maar heeft geen zin om zich hiervoor formeel in te schrijven. Ann wil haar wel nu en dan eens kooklessen geven. Intussen helpt Lien met het onderhouden van de moestuin van Ann.

Een decentraal systeem kan voorkomen bij personeelsmanagement. Dit bestaat wanneer de beslissingsbevoegdheid is verspreid over meerdere personen en groepen. Zo kan het voor een bedrijf voordelig zijn als een bepaalde medewerker beslissingen kan nemen om doeltreffend op bepaalde omstandigheden in te kunnen spelen. Supermarktketens zoals Tesco maken hier gebruik van. Elke supermarkt heeft een winkelmanager die beslissingen kan nemen omtrent personeel, verkoopacties,... D.m.v. een decentraal systeem kunnen er sneller beslissingen doorgevoerd worden, wat zorgt voor verschillende voordelen. Zo kan er sneller en beter ingespeeld worden op klanten, dit kan voordelig zijn voor het bedrijf omdat men de prijs van een product bijvoorbeeld kan laten stijgen bij veel vraag, wat zorgt voor meer winst. Voor de klant zelf kan dit ook voordelen teweegbrengen. Zo kunnen zij bij problemen sneller geholpen worden. Indien een klant bijvoorbeeld niet tevreden is over een bepaald product, kan het zijn dat de winkelmanager zegt dat de klant het product mag inruilen voor een ander. Tevens zal de motivatie van de medewerkers stijgen en is er een grotere mate van flexibiliteit aanwezig omdat men zich minder moet verantwoorden aan hoger management. Er zijn echter ook enkele nadelen verbonden bij decentrale systemen. Zo is het moeilijker om consistente praktijken te handhaven over de verschillende winkels, om financiële controle uit te voeren, om na te gaan wie waar verantwoordelijk voor is en kan men zich de vraag stellen wie de leiding neemt als het nodig is, bijvoorbeeld bij een crisis (Riley, 2012).

Theoretische duiding

Het concept ‘decentraal systeem’ kan in lijn gebracht worden met ‘politieke decentralisatie’. Politieke decentralisatie is erop gericht om burgers meer macht te geven in de openbare besluitvorming. Dit kan aansluiten bij democratie, waarbij men burgers meer invloed geeft in de formulering en uitvoering van het beleid. Voorstanders van politieke decentralisatie gaan ervan uit dat beslissingen die worden gemaakt door een hele groep burgers beter aansluiten bij diverse interesses in de maatschappij. Het concept houdt in dat vertegenwoordigers die worden geselecteerd uit lokale groepen, beter de behoeften en wensen van hun kiezers kennen (Hon & Weist, 2001). De vertegenwoordigers van verschillende lokale gebieden staan immers dichter bij de burgers, dan een nationale politieke partij. Echter dient de opmerking gemaakt te worden dat het concept 'decentraal systeem' niet enkel te situeren valt binnen de politiek, maar ook binnen de economie. Het kan daar de betekenis krijgen dat er een vrije samenwerking bestaat tussen mensen met betrekking tot kapitaalvorming.

Een theorie waarbinnen decentraal systeem geplaatst kan worden, is de systeemtheorie. Deze theorie gaat ervan uit dat de mens pas begrepen kan worden in de context van zijn relaties. Mensen gedragen zich anders in verschillende contexten, ook al hebben zij een vaststaand karakter (Pont, 2014). Zo gedragen mensen zich verschillend op hun werk en thuis. De systeemtheorie houdt geen rekening met bedoelingen en motieven van mensen (Degraaf, 2013). In deze theorie wordt een decentraal systeem uitgelegd als een systeem waarbij verschillende componenten uit een lager niveau werken met lokale informatie om globale doelen te bereiken. Het gedragspatroon van de mensen ontstaat door de werking van het systeem. Het gedrag wordt niet gestuurd vanuit een centrale ordening, maar de controle wordt verdeeld onder de verschillende componenten. Gedecentraliseerde systemen worden gelinkt met zelforganisatie, een systeem waarbij lokale interacties tussen componenten zorgen voor coördinatie zonder dat daarbij een centrale macht invloed heeft (Wikipedia, 2014). Gedecentraliseerde systemen kunnen zich goed organiseren omdat handelingen onmiddellijk doorgevoerd kunnen worden en er zo direct ingespeeld kan worden op de omgeving. Bij gecentraliseerde systemen kunnen de leden van een systeem dit niet doen, de handelingen moeten namelijk eerst via het centrale bestuur worden gecontroleerd en goedgekeurd (Molleman, 2014).

Het concept decentraal systeem kan breed gedefinieerd en toegepast worden. Het draait vooral rond de spanning tussen een centraal en een decentraal systeem. In welke mate functioneren systemen vanuit één punt of vanuit meerdere punten? Zo kan de controle in een systeem gelegen zijn bij een kleine groep mensen die vervolgens de hele groep delegeren. Anderzijds is het mogelijk dat de controle verdeeld is over het hele systeem dat zorgt voor een decentrale werking. Zoals Bauwens het expliceert in zijn boek staan centraal en decentraal op een continuüm en is er een mix tussen beide mogelijk (Bauwens, 2013). Als bijvoorbeeld een decentrale besluitvorming ertoe leidt dat de besluitvorming niet de richting aanneemt die het management voor ogen heeft, bestaat de neiging om te centraliseren. Maar indien het personeel zich hierdoor minder betrokken voelt, zal het management na een tijd weer meer richting een gedecentraliseerde besluitvorming gaan. Centrale en decentrale systemen hebben dus elk hun voor- en nadelen. Zo zal bij een proces gekenmerkt door veel variatie, de decentrale besturing effectiever zijn. Als een proces echter voorspelbaar is en weinig variatie bevat, dan zal het beter zijn om het proces te centraliseren (Molleman, 2014). Een goede mix, tussen decentraal en centraal, die rekening houdt met wat er zich afspeelt in de omgeving zal dus leiden tot een goede werking van het systeem (Tan, n.d.).

Uit de literatuur blijkt dus dat een combinatie tussen centraal en decentraal optimaal is. Dit komt overeen met het standpunt van Bauwens. Hij meent dat in P2P de aandacht gelegd moet worden op de globale commons. Dit kwadrant heeft betrekking op een globale/centrale en lokale/decentrale aanpak, die volgens Bauwens op een vloeiende manier in elkaar moeten klikken. Deze wisselwerking komt tot stand als ideeën die wereldwijd zijn bedacht en uitgewerkt, lokaal worden gerealiseerd. Zo kunnen bijvoorbeeld de ontwerpen van Wikispeed auto op allerlei plaatsen worden gedownload en geproduceerd. Vervolgens zorgt deze wisselwerking ervoor dat de producenten direct in contact komen te staan met de consumenten. Hierbij komt er een eerlijke prijs tot stand omdat tussenpersonen worden uitgeschakeld in het productieproces (Nieuws, 2014). Het proces dat plaatsvindt op lokaal niveau wordt transparant gemaakt en verspreid op globaal niveau, wat zorgt voor een wereldwijde samenwerking tussen peers. Met andere woorden houdt het standpunt van Bauwens in dat we wereldwijd moeten samenwerken op het vlak van kennis, ideeën, wetenschap, cultuur, enzovoort (globaal niveau), maar plaatselijk een productieapparaat moeten uitbouwen om zo veel mogelijk lokaal te produceren (Bauwens, 2013).

Externe links

Voor meer informatie over de vier soorten peer-to-peer systemen zie http://www.plan-c.eu/2013/06/14/wat-is-de-peer-to-peer-economie/

Voor meer informatie over Airbnb zie https://www.airbnb.be/?locale=nl

Voor meer informatie over Lets zie http://www.letsgent.be/index.php

Voor meer informatie over de voor- en nadelen van centrale en decentrale systemen zie http://www.tutor2u.net/business/people/org_centralisation_decentralisation.asp

Voor meer informatie over de systeemtheorie zie http://www.systeemtheorie.nl/systeemtheorie.php

Referenties

Bauwens, M. (2013). De wereld redden. Antwerpen, Belgium: Houtekiet.

Wikipedia. (2014). Decentralisatie. Retrieved from https://nl.wikipedia.org/wiki/Decentralisatie

Wikipedia. (2014). Decentralised system. Retrieved from http://en.wikipedia.org/wiki/Decentralised_system

Decentralisatie en centralisatie. (2014) Retrieved from http://www.arbeidsrechter.nl/personeelsmanagement-decentralisatie-centralisatie

Hon, V., & Weist, D. (2001). Political decentralization. Retrieved from www.happysociety.org/ppdoconference/session_papers/session14/session14_michel.pdf

Leyssens, J. (2013). Wat is de peer-to-peer economie? Retrieved from http://www.plan-c.eu/2013/06/14/wat-is-de-peer-to-peer-economie/

Molleman, E. (2014). De dynamiek van centraliseren en decentraliseren. Retrieved from http://blog.hrmexpertise.nl/2014/07/03/de-dynamiek-van-centraliseren-en-decentraliseren/

Nieuws. (2014). @VPROTegenlicht Hoe samen delen wel kan werken. Retrieved from http://welvaartvooriedereen.nl/2014/12/vprotegenlicht-hoe-samen-delen-wel-kan-werken/

Over ons. (n.d.) Retrieved from https://www.airbnb.be/about/about-us

Pont, S. (2014). Wat is de systeemtheorie? Retrieved from http://www.systeemtheorie.nl/systeemtheorie.php

Riley, J. (2012). Centralisation v decentralization. Retrieved from http://www.tutor2u.net/business/people/org_centralisation_decentralisation.asp

Systeem. (2014). Retrieved from http://www.encyclo.nl/begrip/systeem

Tan, D. S. (n.d.). De informatiemanagement-matrix. Retrieved from http://www.cram.nl/ieni/930107.htm

Wat is LETs? (n.d.) Retrieved from http://www.letsgent.be/index.php

Welkom thuis. (n.d.) Retrieved from https://www.airbnb.be/?locale=nl