Onderwijs in relatie tot P2P/Mutualiseren

Mutualiseren is het gemeenschappelijk maken van iets om dit vervolgens terug ter beschikking te stellen van de gemeenschap. Dat iets kan zowel materieel als immaterieel zijn, en speelt vaak in op het vervullen van een collectieve behoefte, waarbij het gemeenschappelijk maken van deze behoefte een voordeel oplevert. Je mutualiseert dus iets door het in gemeenschap te brengen, en het vervolgens te delen of te verspreiden onder de verschillende leden van de gemeenschap. Het gaat over een sociale praktijk waar men afhankelijk van de intentie, de opzet en het opgeleverd voordeel, al dan niet kan spreken van solidariteit, maar de nadruk ligt op het gemeenschappelijk maken.

Mutualiseren en P2P

Volgens Bauwens is een P2P-model in de postkapitalistische samenleving onlosmakelijk verbonden met het mutualiseren van de kennis en de materiële productie. Het internet maakt horizontale contacten mogelijk tussen gebruikers en verbindt mensen in een mondiaal netwerk, die communiceren en samenwerken, zonder daarbij een beroep te hoeven doen op traditioneel hiërarchische organisaties of instellingen. Het P2P model zal volgens Bauwens uitgroeien tot dè vorm van samenwerken en produceren. Hiervoor is het terugbrengen naar de commons en het beheren in commons noodzakelijk. De term commons verwijst naar culturele en natuurlijke bronnen die toegankelijk zouden moeten zijn voor alle leden van de maatschappij, zoals bv lucht, water, .... In de commons wordt gemeengoed beheerd in onverdeeldheid, ze zijn noch van de staat, noch van de markt en het maatschappelijk belang staat voorop. Het is gemeengoed, iedereen kan er gebruik van maken, niemand kan het zich toe-eigenen. Om dit te versterken zijn aan de commons verenigingen voor maatschappelijk nut verbonden die de infrastructuur van de common beschermt en beheert. Het 'mutualiseren in een common' komt heel sterk overeen met 'commoning' (een term gelanceerd door Peter Linebaugh, 2008) of het creëren, construeren en onderhouden van de commons door de peers die bijdragen aan het gemeengoed van de common. Maar commoning gaat ook over het terugwinnen van gemeengoed en het onderbrengen in een common (Commoning, 2014). Napels heeft zijn water terug in de commons geplaatst en stelt zo het gemeenschappelijk belang van water voorop (Fatini, 2011).

Om kennis te mutualiseren kan men gebruik maken van opensourcesoftware, waarbij iedereen kan bijdragen en de kennis ontsloten wordt voor iedereen. Wikipedia is hier het bekendste voorbeeld van. Deze technologie maakt het samen opbouwen van commons rond gedeelde productieve kennis op grote schaal mogelijk. Open design is belangrijk voor innovatieve ontwikkelingen. Met een gemeenschappelijke pool van technische kennis (een common) worden nieuwe ontwerpen gecreëerd door bijdragen van specialisten en vrijwilligers uit de hele wereld. Iedere innovatie die via open source wordt ontwikkeld, is onmiddellijk voor de hele wereld beschikbaar. In een gesloten systeem wordt een oplossing geprivatiseerd. Deze is niet beschikbaar is zonder patentrecht en grote financiële middelen.

De materiële productie kan gemutualiseerd worden via open hardware en samenwerkingsconsumptie. Samenwerkingsconsumptie is een fenomeen dat betrekking heeft op het delen van middelen (Lievens, 2012). Als je alleen bent, heb je verschillende producten nodig, maar in een gemeenschapsverband is de kans groot dat dit product al aanwezig is. Het product kan worden geruild, verhuurd of gedeeld. Het is dus niet nodig dat iedereen dezelfde bezittingen heeft. Zolang het maar aanwezig is, kan het door verschillende personen worden gebruikt. Dit maakt dat de gebruikers eveneens een productiebijdrage kunnen leveren. Een voorbeeld hiervan is de LETS-werking. Maar ook innovatieve zaken worden in productie gebracht. Zo worden ook auto's ontwikkeld, één ervan is de vijf keer zo energiezuinige Wikispeed-sportwagen. De productie op basis van het open design gebeurt in microfabrieken, kleinschalige lokale productieplekken, en op basis van de 'echte' vraag worden deze geassembleerd.

Het voordeel van het mutualiseren binnen de commons in de peer-to-peer samenleving is de radicale samenwerking die zorgt voor bereikvoordelen in plaats van schaalvoordelen. Sinds het internet toegankelijker is voor iedereen wordt de peer-productie groter waardoor de productie door gelijken 'peers' vergemakkelijkt wordt en er geen hiërarchische structuur heerst. De meerwaarde die gecreëerd word door de gebruikers of bijdragers wordt niet als marktwaarde gezien maar keert terug naar de gebruikers.

Maar mutualisering kan eveneens gebeuren binnen het kader van de winsteconomie, dit gebeurt wanneer je een P2P-netwerk gebruikt binnen het kader van de vrije markt. Mutualisering is dus ook mogelijk wanneer dit niet steunt op de commonsmentaliteit, maar op sharing binnen de vrije markt. De meerwaarde die gecreëerd wordt door de gebruikers heeft een marktwaarde, die niet terugkeert naar de gebruikers maar naar investeerders gaat. Uber wordt hieronder als voorbeeld uit de doeken gedaan (Bauwens, 2013).

Voorbeeld

Uber is een internetonderneming die personenvervoer aanbiedt in verschillende landen en faciliteert de mutualisering van auto's en personenvervoer. Het bedrijf verbindt via zijn mobiele app klanten in 52 landen met officiële taxichauffeurs, maar ook met privéchauffeurs. Vooral dat laatste is niet onomstreden, in verschillende steden kwamen officiële taxichauffeurs in protest tegen deze bedrijfsvoering. Deze onderneming steunt niet op de commonsmentaliteit. Uber is immers een beursgenoteerd en dus een winstgedreven organisatie. Ook de gebruikers van uber sluiten zich vaak aan vanuit een economisch perspectief, voor de gebruikers is het momenteel goedkoper dan een gewone taxi en de privéchauffeurs kunnen met de bijverdienste hun auto vlugger afschrijven (Uber, 2014).

Bauwens is betrokken bij een transitieproject naar een sociale kenniseconomie in Ecuador, het ‘FLOK Society project’. Ecuador wil op elk sociaal gebied gedeelde kennis ontwikkelen en aanbieden, dat door iedere burger, bedrijf of overheidsinstantie kan gebruikt worden om verder te innoveren. De bedoeling is dat er op elk domein een kennis-commons bestaat: open onderwijs, open wetenschap, open data van de overheid. Men gebruikt hiervoor het commons model van de gedeelde kennis en software om het op grote schaal te kunnen invoeren. Voor iedere commons zijn zowel materiële als immateriële voorwaarden vereist. Een open onderwijssysteem wordt bijvoorbeeld gevoed door open tekstboeken en elektronische 'open courseware', maar vereist bijvoorbeeld het bestaan van wetenschappelijke laboratoria die met open wetenschappelijke instrumenten kunnen werken, wat 90 procent van de investeringen uitspaart en dus tien keer meer studenten kan ontvangen. Omdat er nu meer en meer informeel geleerd wordt, zijn er ook open certificaten nodig die de kennis van de peer to peer studenten kan valideren en erkennen (Bauwens, 2014). Aan de basis ligt het onderzoeksproject 'FLOK Society' binnen een universiteit in Ecuador. Het project schrijft voor om zo veel mogelijk samenwerkingsverbanden aan te gaan met andere scholen, instellingen, maatschappelijke organisaties en gemeenschappen, met een aandeel in het project. FLOK, wat staat voor "Free / Libre Open Knowledge", wil een juridisch legaal, economisch en sociaal kader te creëren voor het hele land. Zelfs in dit vroege stadium, zijn er reeds heel wat kapers op de kust. Het creëren en versterken van peer-netwerken brengt een fundamentele ontwrichting van de samenleving met zich mee, aangezien het tevens een nieuwe economische realiteit creëert. Dit vergt aanpassing en verandering van de huidige samenleving (FLOK Society project, 2014). Dit is in het kort een voorbeeld van mutualisering van kennis binnen de commonsmentaliteit.

Theoretische duiding

Mutualiseren van risico’s ligt aan de basis van het verzekeringssysteem. De klassieke definitie van de verzekering bepaalt dat de verzekering een compensatie is van de gevolgen van het lot op het individueel vermogen door een mutualisatie van de risico’s conform de wetten van de statistiek. In deze definitie is er van solidariteit geen sprake, maar komt de mutualisatie op de voorgrond (Mok, 1998). De meeste verzekeringsmaatschappijen zijn geprivatiseerd en winstgedreven. Een uitzondering daarop zijn onze 'mutualiteiten', of zorgverzekeringen. In België beheert de mutualiteit de verplichte ziektekostenverzekering, hier wordt de kost voor de gezondheidszorg in gemeenschappelijkheid gebracht of gemutualiseerd. Hierdoor gebeurt er een spreiding van de kosten. De sociale zekerheid is solidair, gaat voor het algemeen belang en draagt zorg voor de samenleving. Iedereen moet die verzekering hebben en moet zich aansluiten bij een erkend ziekenfonds naar keuze (ziekteverzekering, 2014).

Mutualiseren is eveneens een populaire aanpak onder conflictbemiddelaars en mediators om oplossingsgericht te werken. Deze aanpak sijpelde door de psychologie naar het management sector. Het is een vaardigheid die bijzonder behulpzaam is in situaties waarin mensen verschillende percepties, belangen en doelen hebben. De Amerikaan Phil Ziegler is specialist op dit gebied. Hij ziet het proces van mutualiseren in essentie als het positief herkaderen van onderwerpen of doelen op een manier waar alle partijen ‘ja’ tegen kunnen zeggen. “Stel, de ene ouder zegt: “Ik wil dat onze dochter helemaal bij mij woont want dat is het beste voor haar.” En de andere ouder zegt: “Ik wil dat onze dochter voor de helft van de tijd bij mij woont en voor de andere helft bij jou omdat dat het beste voor haar is.” Dan zou ik zeggen: “Het is me duidelijk dat jullie beiden een plan willen ontwikkelen dat het beste is voor jullie dochter. Jullie zijn het op dit moment nog niet eens over welk plan het beste zou zijn maar jullie delen het gemeenschappelijke doel om het beste plan voor haar te maken. Zijn jullie het daarmee eens?” In plaats van het benadrukken van de verschillende posities en doelen zoekt de oplossingsgerichte professional naar overeenkomsten met betrekking tot de gewenste toekomst (Visser, 2009).

Externe links

- voor meer informatie over het Taxibedrijf Uber: https://www.uber.com

- Voor meer informatie over 'De transitie naar een sociale kenniseconomie in Ecuador': http://www.mo.be/opinie/de-transitie-naar-een-sociale-kenniseconomie-ecuador en http://p2pfoundation.net/FLOK_Society_Project

- Voor meer informatie over de zorgverzekering: http://www.vlaanderen.be/nl/gezin-welzijn-en-gezondheid/gezondheidszorg/ziekteverzekering-en-zorgverzekering/vlaamse-zorgverzekering

- Voor meer informatie over LETS: http://www.letsvlaanderen.be/

- voor meer informatie over 'Water as Human Right and Commons': http://unipdcentrodirittiumani.it/public/docs/PDU2_2012_A015.pdf

Referenties

Bauwens, M. & Lievens, J. (2013). De wereld redden: met peer-to-peer naar een postkapitalistische samenleving. Antwerpen, Belgium: Houtekiet.

Bauwens, M (2014). Colum, De transitie naar een sociale kenniseconomie in Ecuador. Retrieverd December 16, 2014, from: http://www.mo.be/opinie/de-transitie-naar-een-sociale-kenniseconomie-ecuador

Commoning. (2012). Retrieved December 16, 2014, from: http://p2pfoundation.net/Commoning

Fantini, E (2011). Water as Human Right and Commons: Themes and Practices in the Italian Water Movement.

Lievens, J (2012). Governance van open source. Retrieved December 16, 2014, from: http://p2pfoundation.net/Governance_van_Open_Source_%E2%80%93_Interview_met_George_Dafermos

Mok, L (1998). Verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia.

Uber. (2014). Retrieved December 16, 2014, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Uber_(bedrijf)

Visser, C (2009). Paden naar oplossingen bij conflicten.

Ziekteverzekering. (n.d.). Retrieved December 16, 2014, from: http://www.vlaanderen.be/nl/gezin-welzijn-en-gezondheid/gezondheidszorg/ziekteverzekering-en-zorgverzekering/ziekteverzekering