Onderwijs in relatie tot P2P/Spiritualiteit

Spiritualiteit heeft in de breedste zin te maken met zaken die de geest betreffen. Het woord wordt op vele manieren gebruikt en kan te maken hebben met religie of bovennatuurlijke krachten, maar de nadruk ligt op de persoonlijke innerlijke ervaring. De betekenissen van "religie" en "spiritualiteit" liggen vaak erg dicht bij elkaar. In een strikte betekenis wordt er het bewustzijn mee aangeduid, dat de menselijke ziel zijn oorsprong in een goddelijke of andere transcendentie heeft of in relatie staat tot een hogere werkelijkheid. De spiritualiteit is een bijzondere, maar niet noodzakelijk confessioneel (gebaseerd op een bepaald geloof) begrepen religieuze levenshouding van de mens. Deze richt zich op het transcendente of immanente goddelijke Zijn, respectievelijk op het principe van de transcendente waarheid of hoogste werkelijkheid (Wikipedia, 2014).

Spiritualiteit en P2P

Volgens Michel Bauwens heeft spiritualiteit betrekking op de relatie tussen de mens en de totaliteit waarbinnen hij leeft en probeert een antwoord te vinden op de vraag wat onze plaats is in het universum. Daarnaast heeft spiritualiteit ook een psychotechnologisch aspect (het hanteren van technologische theorieën en technieken voor psychologische doeleinden). In ons lichaam schuilen psychofysische vermogens die we via bepaalde technieken kunnen aanwenden en ontwikkelen. Je kan zelf aan de hand van deze technieken en oefeningen energie en mogelijkheden in je geest en lichaam losmaken. Desbetreffende technieken worden spirituele technieken genoemd. Veel antwoorden op spirituele vragen komen voort uit ervaringen, en niet zozeer uit mentale rationaliteit. Elke godsdienst ontstaat binnen een maatschappelijke context en is daar een weerspiegeling van (zo is bijvoorbeeld het christendom doordrongen van feodale denkbeelden als absolute gehoorzaamheid van een monnik aan zijn abt). Dit neemt niet weg dat er binnen religieuze kaders interessante dingen kunnen gebeuren. Zo wordt er bij participatieve en rationele spiritualiteit bijvoorbeeld een collectieve spirituele ervaring opgedaan (zie voorbeeld en link 1). Deze ervaring is echter niet autoritair, in tegenstelling tot vele andere systemen, die een epistemologisch autoritarisme vertonen (zie link 2). Hierbij stimuleert elke school bepaalde ervaringen en weert andere.

Een ander aspect van de specifieke peer-to-peer benadering van spiritualiteit betreft de polariteit tussen schaarste en overvloed. De jaren zeventig en tachtig waren hoogdagen voor goeroes, wier macht vooral gebaseerd was op een concept van schaarste: ‘er is maar één waarheid, één verlichting en ik heb de juiste methode of ben het vehikel om tot die verlichting te komen’. Hun volgelingen geven vrijwillig hun macht af vanuit spirituele wanhoop. Vandaag kunnen we daarentegen vrij onze godsdienst kiezen en hebben mensen de vrije keuze om zich te onderwerpen aan een spirituele leider. Ook dit heeft te maken met het schaarsteaspect. Van zodra je erkent dat er spirituele overvloed is en beseft dat er heel veel manieren zijn om waarheid op te bouwen, dat iedereen wel een stukje waarheid heeft, wordt het mogelijk om die waarheid samen te ontwikkelen, te ontdekken en te creëren. Je hoeft je niet meer te onderwerpen en je macht af te staan. In het licht van deze denkwijze krijgen spirituele leiders enkel een technische autoriteit toegekend. Deze technische autoriteit erkent hun meesterschap in een bepaalde techniek, die ze verworven door lange studies en meditaties, maar bevestigt niet dat ze beschikken over dé waarheid. Op die manier kan je spirituele technieken onder de knie krijgen bij een boeddhistische leraar bijvoorbeeld, maar dat wil niet zeggen dat je zijn hele inboedel en denkbeelden hoeft te aanvaarden. Het is daarom belangrijk een kritisch denkvermogen te bewaren en te oordelen op basis van je eigen ethiek.

Daarnaast is de zoektocht naar zingeving volgens de p2p-aanpak wel verrijkend, maar leidt nooit tot een definitief antwoord. Dat sluit niet uit dat je op een bepaald moment in je leven toch op een soort stolling stuit. Je zit namelijk met een aantal vragen die je begint te onderzoeken vanuit een bepaalde traditie, maar met respect voor die traditie. Zodra je vragen beantwoord zijn, duiken nieuwe vragen op, die je eventueel naar een andere traditie leiden, enzovoort. Natuurlijk is er niks op tegen als je alle antwoorden die je zoekt binnen één traditie vindt.

In zijn essay over spiritualiteit ‘De volgende Boeddha zal een collectief zijn’, gaat Michel Bauwens verder in op het gegeven van goeroes (zie link 3). Tegenover het idee van de goeroe die de waarheid in pacht heeft, stelt hij een groepsdynamiek voor.

P2P wil terug een horizontale dimensie binnenbrengen in religie, waar nu vaak hyperindividualisme overheerst. Hiervoor maakt peer-to-peer in de praktijk vaak gebruik van cirkels waarbij mensen samen ervaringen opdoen en delen zonder een voorafgaande hiërarchie. Dit zijn vormen van equipotentiële spiritualiteit. De beweging 'peer circles’ (zie link 4) hanteert een reeks nieuwe technieken om collectieve intelligentie te stimuleren. Die technieken worden ook steeds meer toegepast op spiritualiteit, maar nog niet op grote schaal. Het is een ontluikende beweging. (Bauwens, 2013)

Voorbeeld

Door John Heron en Jorge Ferrer werd de participatieve en rationele spiritualiteit opgericht (zie link 1). In deze methode komen mensen regelmatig samen om ervaringen te delen in aanwezigheid van een specialist in een bepaalde praktijk (bijvoorbeeld een yogaleraar of meditatieleraar). Ze doen op die manier een collectieve spirituele ervaring op (Bauwens, 2014). Toch moet ook worden opgemerkt dat Heron en Ferrer elk een ander accent legden in hun uiteenzettingen over participatorische spiritualiteit. Ferrer omschrijft spiritualiteit als een passioneel proces dat niet alleen de openbaring van de geest inhoudt, maar ook die van het lichaam, het hart en de ziel. De participatorische aard van deze spiritualiteit komt volgens hem voort uit de ontologie van de menselijke relatie tot de realiteit. Mensen zijn volgens Ferrer namelijk constant bezig met de zelfonthulling van hun geest (Ferrer, 2011). Heron legt de nadruk eerder op peer-to-peer relaties tussen personen. Deze zijn volgens hem een onvermijdelijke voorwaarde voor spirituele zelfonthulling en voor mensen om hieraan te participeren (p2pfoundation, 2011).

Heron en Ferrer inspireerden Michel Bauwens in zijn idee om religieuze praktijken, die voor iedereen nuttig zijn, af te zonderen van hun religieuze structuren en autoritaire mensbeelden (Bauwens, 2013).

Theoretische duiding

Spiritualiteit is gebaseerd op de essentie van het menselijke wezen. Het wordt zodanig gedefinieerd als de transcendente zoektocht naar betekenis/geluk. Deze zoektocht leidt onvermijdelijk tot gezondheid en de verlichting van het lijden. Onder gezondheid wordt hier de volledigheid en harmonie van het lichaam en de geest verstaan, en dus niet fysieke gezondheid.

Een persoon manifesteert zijn spiritualiteit, gemedieerd door zijn waarden en normen, in relaties en gedragingen. Relationele manifestatie van spiritualiteit wordt gevonden in de verbondenheid van relaties. Dit theoretisch kader identificeert deze verbondenheid met het zelf, met de ander en met een godheid. Hierbij is het belangrijk te onthouden dat het niet simpelweg gaat om de relatie op zich, maar om de transcendente verbondenheid binnen een relatie. Wanneer spiritualiteit in het gedrag wordt gemanifesteerd, kan dit ook plaatsvinden in interacties met anderen en in een religieuze praktijk. Toch zijn niet alle interacties of religieuze activiteiten noodzakelijk spiritueel. Enkel wanneer het gedrag betekenisvol is en een bepaalde energie inhoudt kan het als dusdanig beschouwd worden.

Merk op dat je vele interacties hebt met ‘de andere’ die van nature niet spiritueel zijn, maar altijd het potentieel hebben om dat wel te worden. Dit gebeurt wanneer het element transcendentie wordt ingevoegd (Miner-Williams, 2005).

Tegenover dit verticale proces van transcendentie stelt Michel Bauwens eerder een horizontale beweging. De waarheidsleer in peer-to-peer steunt volgens hem op de confrontatie van verschillende perspectieven rond het object dat men wil bestuderen. Hoe meer perspectieven, hoe rijker het beeld van je studieobject. De vraag is of we hetzelfde principe kunnen toepassen op religie en spiritualiteit. Michel Bauwens is voorstander om een onderscheid te maken tussen de religieuze leer, de religieuze infrastructuur en de realiteit van psychospirituele ervaring. Hierin komt de universele en horizontale aanpak van peer-to-peer om zaken uit hun ideologisch kader te tillen, en ze vanuit zoveel mogelijk invalshoeken te benaderen, naar voren (Bauwens, 2013).

Bauwens erkent transcendentie als het diepste wezen en doel van spiritualiteit, maar doet hier zelf geen uitspraken over. Hij spreekt zich in zijn boek eerder uit over de techniek en context in verband met spiritualiteit.

Externe Links

1. Voor meer info over participatieve spiritualiteit: zie http://p2pfoundation.net/Participatory_Spirituality
2. Voor meer info over spiritueel autoritarisme: zie http://p2pfoundation.net/Spiritual_Authoritarianism
3. Voor meer info over het boek 'De volgende Boeddha zal een collectief zijn': zie http://p2pfoundation.net/Next_Buddha_Will_Be_A_Collective
4. Voor meer info over peer circles: zie http://p2pfoundation.net/6.1.E._The_Emergence_of_Peer_Circles
5. Voor meer info over spiritualiteit m.b.t P2P: zie http://p2pfoundation.net/Category:Spirituality
6. Voor meer info over, en een schematische weergave van het theoretisch kader van Miner-Williams: zie http://onlinelibrary.wiley.com/store/10.1111/j.1365-2702.2006.01351.x/asset/j.1365-2702.2006.01351.x.pdf?v=1&t=i2nemwp2&s=07b95888a4bed1d9ca0b24904967ff1c34cc8a18

Referenties

Bauwens, M., & Lievens, J. (2013). De wereld redden. Antwerp, Belgium: Houtekiet.

Ferrer, J. (2011) Participatory spirituality and transpersonal theory: A ten-year retrospective. The Journal of Transpersonal Psychology, 43(1), 1-34.

Miner-Williams, D. (2005). Putting a puzzle together: making spirituality meaningful for nursing using an evolving theoretical framework. Journal of Clinical Nursing, 15, 811–821. doi:10.1111/j.1365-2702.2006.01351.x

P2pfoundation, (2011). Participatory Spirituality. Retrieved November 27, 2014, from http://p2pfoundation.net/Participatory_Spirituality

Wikipedia, (2014). Spiritualiteit. Retrieved November 27,2014, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Spiritualiteit