LaTeX/Inleiding

Wat is TeX

T_EX , of TeX in platte tekst, (uitgesproken als “tech”, als in “techniek”) is een programmeertaal ontworpen door Donald E. Knuth (1984). Het is speciaal ontworpen voor het zetten en drukken van wiskundige teksten en formules. Het is in feite een programmeertaal, het ondersteunt een if-elseconstructie, je kan er berekeningen mee uitvoeren, etc., maar het zal je heel zwaar vallen als je er iets anders mee probeert dan typografie aanpassen. De controle die je als schrijver over TeX hebt maakt het tot een krachtige taal, maar ook heel moeilijk en tijdrovend in gebruik. Knuth startte met het schrijven van TeX in 1977, om de mogelijkheden van de printapparatuur te onderzoeken. In die tijd begonnen printers door te dringen in de drukkerijen. Met het ontwikkelen van TeX hoopte Knuth de trend van achteruitgaande typografie, die hij terugzag in zijn eigen werk, te doorbreken. De huidige versie van TeX stamt uit 1982, met enkele aanpassingen in 1989 voor de ondersteuning van 8-bit karakters en diverse talen. TeX staat er om bekend dat het enorm stabiel is, dat het onder verschillende besturingssystemen draait en dat het foutvrij is.

Het versie-nummer van Tex convergeert naar $\pi$ en is nu 3.1415926.

De naam komt van het Griekse $\tau \epsilon \chi \nu o\lambda o\gamma \iota \alpha$ wat Techniek betekent; de eerste lettergreep is $\tau \epsilon \chi$, wat lijkt op TeX in ons huidige alfabet.

LaTeX

L^AT_EX, in platte tekst geschreven als LaTeX, (uitspraak “Lah-tech”) is een zogenaamd macropakket dat door Leslie Lamport (1994) is geschreven en van TeX gebruik maakt. Het is geschreven om het verwerken van TeX documenten te vereenvoudigen, vooral de documenten die wiskundige formules bevatten. Tegenwoordig wordt het onderhouden door het LaTeX3 project. Veel schrijvers hebben uitbreidingen, genaamd packages of styles, geschreven voor LaTeX. Sommige worden bij LaTeX- of TeX-pakketten geleverd en andere zijn te vinden op Comprehensive TeX Archive Network (alomvattend TeX archief netwerk).

Omdat LaTeX bestaat uit TeX-commando's, is het maken van een LaTeX-bestand net programmeren. De schrijver creëert een tekstbestand met LaTeX-commando’s, deze wordt gelezen door een LaTeX-macro en omgezet in het eindresultaat.

Dit heeft nadelen ten opzichte van een WYSIWYG (What You See Is What you Get) programma zoals Openoffice.org Writer of Microsoft Word:

• Je kunt het eindresultaat niet direct zien.
• Je moet wat LaTeX-commando’s kennen voor het maken van een LaTeX-document.
• Het kan moeilijk zijn om een bepaalde opmaak te krijgen.

Maar er zijn ook een aantal voordelen aan de LaTeX-aanpak van tekstverwerken:

• De lay-out, lettertypes, tabellen, etc. zijn door het hele document hetzelfde.
• Opmaak van wiskundige formules wordt een stuk makkelijker.
• Indexen, voetnoten en referenties kunnen makkelijk worden gegenereerd.
• Je wordt gedwongen je document goed te structureren.

De LaTeX- en de TeX-manier van tekstverwerken kan ook wel WYSIWYM (What You See Is What You Mean) genoemd worden. Je kunt het eindresultaat niet zien tijdens het typen, maar de logische structuur is af te lezen uit het tekstdocument. LaTex zorgt voor de opmaak. Door LaTeX-fans wordt deze manier van tekstverwerken ook soms WYSIWYW (What You See Is What You Want) genoemd.

Een LaTeX-document is een gewoon tekstdocument dat de inhoud van het document bevat, met extra commando’s. Wanneer het bronbestand wordt verwerkt door de LaTeX-macro, kan het documenten in verschillende formaten produceren. LaTex ondersteunt standaard DVI en PDF maar door extra software te gebruiken kun je ook Postscript, PNG, JPG, HTML e.d. genereren.

Vereisten

Voor LaTeX-textverwerking heb je minimaal het volgende nodig:

• een tekstverwerker (je kunt een basis-tekstverwerker gebruiken, maar een LaTeX-verwerker zal nuttiger zijn)
  • voor Windows is TeXnicCenter een populair en gratis open-source LaTeX-verwerker
  • Op Unix systemen (o.a. Mac OS X), zijn Emacsen en gvim geschikte verwerkers voor mensen met een technische aanleg, terwijl Texmaker en Kile gebruiksvriendelijkere omgevingen bieden.
  • Op Mac OS X is TexShop een zeer complete LaTeX-verwerker. Deze is ook verkrijgbaar in het MacTeX pakket .
• De Latex code en lay out pagina's.
  • voor Windows ==>MiKTeX
  • voor Unix of GNU/Linux ==> TeX-live (voor de meeste distributies is dit gewoon beschikbaar in de repo’s)
  • voor Mac OS X ga naar “TeX on Mac OS X”
• en een applicatie die DVI ondersteunt (en PDF als je dit wilt)

Een distributie van LaTeX met vele uitbreidingen, add-ons, verwerkers en viewers voor Unix, Linux, Mac en Windows wordt verspreid vanaf de TeX user group [1].

Applicaties binnen een distributie

Deze programma's (compilers)kun je verwachten in elke (La)TeX distributie:

• TeX: maakt aan de hand van een TeX-bestand een DVI
• pdfTeX: van TeX naar PDF
• LaTeX: van LaTeX naar DVI
• pdfLaTeX: van LaTeX naar PDF
• dvi2ps: converteert een DVI naar een PostScript
• dvipdf: van DVI naar PDF
• dvipdfm: verbeterde versie van dvipdf

In het begin kon je alleen maar een DVI maken met LaTeX; toen werd er PDF-ondersteuning toegevoegd met pdflatex, toch gebruikt niet iedereen dit. Zoals duidelijk wordt uit deze korte lijst, kunnen PDF-bestanden met zowel pdflatex als dvipdfm gemaakt worden; toch is het bestand uit pdflatex beter dan de ander. DVI is een oud formaat en het ondersteunt geen snelkoppelingen, terwijl PDF dit wel doet, dus door eerst een DVI te creëren breng je de nadelen van DVI naar PDF. In het algemeen zal de output gewoon beter zijn bij het gebruik van pdflatex.

Als je alles nauwkeurig zou doen, zou je een TeX-document net wat anders schrijven dan een LaTeX-document. Maar zoals we later zullen zien is het mogelijk een keuzelaag in te bouwen, zodat de compiler de vertaling zelf voor zijn rekening neemt.

De volgende afbeelding laat de relatie zien tussen de (La)TeX-code zien en de verschillende formaten die je ermee kunt creëren:

De omsloten rode tekst staat voor het bestandsformaat, de blauwe tekst bij de pijlen geven de commando’s aan die je moet gebruiken en de kleine groene lettertjes onder de bestandsformaten geven aan welke afbeeldingen dat formaat ondersteunt. Iedere keer dat je een pijl volgt verlies je informatie. Dit verlies kan een verminderde kwaliteit van je document betekenen. Daarom, om de hoogste kwaliteit van je bestand te kunnen waarborgen, zul je de kortste route moeten nemen naar het te verkrijgen bestand.

Het merendeel van de programma's zouden bij je LaTeX distributie moeten zitten; andere zitten bij Ghostscript, wat ook een gratis en vrij stukje software is.