Oudgrieks/Blok 2/3-Grammatica: lidwoorden
Het Oudgriekse lidwoord komt ongeveer overeen met het Nederlandse bepaalde lidwoord (de, het). Oorspronkelijk was het, net als in het Nederlands, een aanwijzend voornaamwoord waarvan de betekenis verzwakt is.
Verbuiging
bewerkenNet als de voornaamwoorden, zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden, wordt het Oudgriekse lidwoord verbogen volgens naamval, getal en geslacht. Hierin volgt het de eerste klasse van de adjectieven bijna volledig.
| Mannelijk | Vrouwelijk | Onzijdig | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Enkelvoud | Tweevoud | Meervoud | Enkelvoud | Tweevoud | Meervoud | Enkelvoud | Tweevoud | Meervoud | |
| Nominatief | ὁ (ho) | τώ (tṓ) | οἱ (hoi) | ἡ (hē) | τά (tā́) τώ (tṓ) |
αἱ (hai) | τό (tó) | τώ (tṓ) | τά (tá) |
| Genitief | τοῦ (toû) | τοῖν (toîn) | τῶν (tôn) | τῆς (tês) | ταῖν (taîn) τοῖν (toîn) |
τῶν (toon) | τοῦ (toû) | τοῖν (toîn) | τῶν (tôn) |
| Datief | τῷ (tôi) | τοῖν (toîn) | τοῖς (toîs) | τῇ (têi) | ταῖν (taîn) τοῖν (toîn) |
ταῖς (taîs) | τῷ (tôi) | τοῖν (toîn) | τοῖς (toîs) |
| Accusatief | τόν (tón) | τώ (tṓ) | τούς (toús) | τήν (tḗn) | τά (tā́) τώ (tṓ) |
τάς (tás) | τό (tó) | τώ (tṓ) | τά (tá) |
OPMERKINGEN:
- Het Oudgrieks kent ook een vocatief (vocativus). Die is altijd ὦ (oo).
- De vormen zonder begin-τ (ὁ, ἡ, οἱ en αἱ) hebben geen accent. Zij zijn proclitica.
Syntaxis
bewerkenDe syntaxis van het lidwoord is tamelijk uitgebreid. Naargelang zijn plaatsing en omgeving kan een Oudgrieks lidwoord vele verschillende betekenissen aannemen.
Gebruik en weergave
bewerkenHet Oudgriekse lidwoord kan vijf functies vervullen:
- bepalend;
- aanwijzend/verwijzend;
- bezittelijk;
- substantiverend;
- distributief.
Plaats
bewerkenHet lidwoord kan in een woordgroep, bestaande uit een lidwoord, een bijvoeglijk (voor)naamwoord en een zelfstandig (voor)naamwoord, attributief/distinctief (vlak vóór de bijvoeglijke bepaling) of predicatief (vlak vóór het zelfstandige (voor)naamwoord) staan.
Etymologische noot
bewerkenIn het Proto-Indo-Europees, evenals in het vroege Grieks, was wat wij het lidwoord noemen een aanwijzend voornaamwoord. De vormen met begin-τ komen voort uit PIE vormen met als stam *to-. Zij zijn stamverwant met het Nederlandse "die, dat", "de" en "deze, dit". De vormen die beginnen met een spiritus asper komen voort uit PIE vormen met als stam *so-. Deze stam komt terug in het Nederlandse "zo" en in het tweede deel van "deze".